杏MAP导航

Kh?c Bá, SJ - CTV Vatican News

Trong xã h?i hi?n ??i, tính d? t?n th??ng này c?a ng??i già càng l?n h?n n?a, vì nh?ng chuy?n ??ng và thay ??i di?n ra nhanh chóng ? m?i khía c?nh trong ??i s?ng xã h?i. Khi m?t h? th?ng chuy?n ??ng m?nh, s? có nh?ng thành ph?n nh?t ??nh b? ‘v?ng ra ngoài’, mà thành ph?n d? th?y nh?t là ng??i già. ?? tìm hi?u m?c ?? b? ‘g?t ra rìa’ ?ó, chúng ta có th? suy xét ??n nh?ng v?n ?? sau liên quan ??n ng??i già trong th?i ??i hôm nay, nh?t là trong xã h?i Vi?t Nam:

?i?u ??u tiên là ng??i già và ng??i tr? khó hi?u ???c suy ngh? c?a nhau. T? nh?, m?y cô c?u h?c trò có th? ng?c nhiên khi th?y ng??i ông c?a mình ph?i b? ra hàng gi? ??ng h? c?m c?i vi?t th? tay và g?i b?u ?i?n, thay vì ch? c?n ng?i tr??c máy tính gõ vài phút là xong; và ng??c l?i, các ông bà l?n tu?i c?ng không hình dung ???c lý do t?i sao ng??i ta l?i làm nh?ng ch??ng trình trên tivi ki?u ‘Hôn nhau ?? h?n hò’ (Date & Kiss) cho gi?i tr? xem, hay h? c?ng không t??ng t??ng ???c làm sao mà b?n tr? có th? ??c, hi?u và nh?n tin cho nhau nh?ng th? ký hi?u ch?ng ph?i là con ch? bình th??ng. T?t nhiên, th?i ??i nào c?ng có v?n ?? v? cách bi?t suy ngh? gi?a già và tr?. Tuy nhiên, trong th?i ??i hôm nay, kho?ng cách c?a s? khác bi?t này ngày càng l?n h?n. Lý do là, ngoài nh?ng nguyên nhân khá ‘t? nhiên’ nh? ?ã có t? tr??c gi?, hi?n còn có nguyên nhân t? l?i s?ng công ngh? c?a ng??i tr?, trong ?ó m?i th? di?n ra và thay ??i r?t nhanh, trong khi ng??i già không ?? m?c ?? nh?y bén và n?ng ??ng ?? có th? ti?p c?n và thích ?ng v?i l?i s?ng này.

Th? n?a, c? c?u c?a gia ?ình tr? c?ng ?ang thay ??i: hi?n nay, hình th?c gia ?ình tam ho?c t? ??i ??ng ???ng không còn t?n t?i nhi?u, mà thay vào ?ó là gia ?ình h?t nhân. H?n n?a, s? con trong các gia ?ình ?ang ngày càng gi?m m?nh h?n so v?i các th? h? tr??c. S? thu h?p quy mô và c?u trúc gia ?ình s? ?nh h??ng ??n t?t c? m?i thành ph?n trong gia ?ình, nh?ng ng??i già là ??i t??ng ch?u tác ??ng cách ??c bi?t. Trong c? c?u này, ng??i già không còn vai trò ‘n?n t?ng ??nh h??ng’ c?a gia ?ình nh? trong truy?n th?ng n?a.

Thêm vào ?ó, l?i s?ng hi?n ??i ?ang chi ph?i s? g?n k?t gi?a ng??i tr? và ng??i già. Nh?p s?ng ‘công nghi?p hoá’ khi?n ng??i tr? dành ch? y?u th?i gian và s?c l?c cho công vi?c. T?t c? nh?ng gì tích c?c và ‘ch?t l??ng’ nh?t ?ã ???c giành cho công s? r?i; vì v?y, n?ng l??ng tiêu c?c th??ng phát ra trong th?i gian ? nhà c?a h?. Bên c?nh công vi?c, r?t nhi?u th? khác c?ng ?ang chi ph?i tâm trí con ng??i hi?n ??i, khi?n h? tr? v? nhà trong tâm tr?ng m?i m?t và c?ng th?ng. Vì v?y, r?t nhi?u ng??i không còn kh? n?ng quan tâm và ??i x? nh? nhàng v?i nh?ng ng??i trong gia ?ình, nh?t là v?i ng??i già – nh?ng ng??i d? gây khó ch?u vì n?p s?ng c? c?a h?.

Cu?i cùng, nh?ng quan ni?m m?i v? l?i s?ng gia ?ình, nh?t là trong th?i ??i ‘h?i nh?p v?n hoá’, ?ang khi?n cho kho?ng cách gi?a th? h? gia ?ình tr? và ng??i già ngày m?t xa cách h?n. Ví d?, n?u nh? tr??c kia, vi?c nuôi d?y m?t ??a tr? là công vi?c chung dành cho m?i ng??i trong gia ?ình, trong ?ó, ?óng góp c?a ông bà ???c xem nh? m?t ph?n ??c bi?t, thì ngày nay, nhi?u ông bà không còn ???c trao c? h?i này n?a. Th?m chí, có ng??i còn không ???c phép ti?p xúc, ch?m sóc con cái, cháu ch?t. Lý do là vì quan ?i?m giáo d?c c?a cha m? tr? r?t khác bi?t v?i ông bà. ?i?u này ??c bi?t nghiêm tr?ng v?i tr??ng h?p nh?ng ng??i già ? mi?n quê và con cháu s?ng ? thành th?. Tr??c kia, các gia ?ình tr? th??ng hay ??a con cái v? s?ng v?i ông bà ? quê trong các d?p hè ho?c l? l?c, ?? cho b?n tr? ???c hoà mình vào b?u khí thôn dã và ???c ông bà nuôi d?y. Nh?ng hi?n nay, m?t ph?n vì t?i nh? ph?i h?c nh? chính khoá trong Hè, m?t ph?n vì b? m? c?ng không mu?n con ti?p xúc v?i l?i giáo d?c x?a c? c?a ông bà, nên ch?ng m?y ai làm nh? tr??c. K?t qu? là t??ng quan gi?a ông bà v?i gia ?ình tr?, ??c bi?t là v?i cháu ch?t, ngày càng b? tách bi?t.

Nói th? không ph?i ?? lên án ng??i tr? nói chung và các gia ?ình tr? nói riêng, vì nh?ng thay ??i ?ó di?n ra theo chuy?n ??ng chung c?a c? xã h?i, c?a th?i ??i. Có nh?ng thay ??i d??ng nh? t?t y?u ph?i di?n ra, ngoài ý mu?n ch? quan c?a cá nhân; h?n n?a, không h?n t?t c? nh?ng thay ??i ?ó ??u mang tính tiêu c?c. Vì v?y, ng??i già không th? ?òi h?i ng??i tr? ?áp ?ng h?t m?i mong mu?n ch? quan c?a mình. Tuy nhiên, phía ng??i tr? ph?i ý th?c v? nh?ng khác bi?t và thay ??i; và ph?i tìm cách h?i nh?t h?t m?c có th? nh?ng giá tr? c?n b?n vào nh?ng bi?n chuy?n ?ó, ?? nh?ng ng??i l?n tu?i – nh?ng ng??i x?ng ?áng ???c nh?n s? tôn tr?ng và chú tâm c?a xã h?i – không b? g?t bên l?. Trong n? l?c này, có hai nhu c?u chính ?áng sau c?a ng??i già c?n ???c ?? ý:

Th? nh?t là nhu c?u ti?p xúc v?i con cháu. Theo l? th??ng, ??c mong b?o toàn s? s?ng là ?i?u ?n sâu n?i tâm th?c con ng??i. Chính qua con cái, cha m? th?y cái ch?t c?a mình còn ?? l?i m?t cánh c?a m?, và cu?c s?ng c?a mình ???c n?i ti?p. Vì v?y, ??i v?i các b?c cha m?, nhìn th?y con cháu chính là nhìn th?y s? n?i dài c?a mình, là ‘di s?n ?? dành’ c?a b?n thân. Theo ngh?a ?ó, ni?m h?nh phúc hàng ??u c?a ng??i già là ???c ch?ng ki?n s? tr??ng thành và phát tri?n c?a con cháu mình, và có c? h?i ch?m sóc, ??ng ch?m vào ti?n trình phát tri?n ?ó. Do v?y, cách báo hi?u ??p nh?t c?a ng??i tr? là hãy ?? cho các b?c ông bà, cha m? có nhi?u c? h?i g?p g?, ti?p xúc và ch?m sóc mình, nh?t là ??i v?i các cháu nh?. ?ó là ni?m an ?i l?n lao c?a h?, nh?t là trong giai ?o?n tu?i già, v?n là th?i gian d? b? t?n th??ng v? tâm lý.

Th? hai, hãy ?? ng??i già có c? h?i làm vi?c, n?u s?c kho? th? lý và tâm lý c?a h? còn cho phép. Có l? m?t trong nh?ng s?u kh? l?n nh?t c?a con ng??i là c?m giác th?y mình vô d?ng. Cách này hay cách khác, con ng??i luôn mu?n mình có s? h?u ích, có nh?ng ?óng góp nào ?ó, và ???c ng??i khác công nh?n nh?ng công tr?ng ?ó. Khi không còn c?m nh?n ???c s? có ích c?a mình, ng??i ta th?y mình ch?ng có nhi?u lý do ?? t?n t?i n?a. S? tr?ng tr?i này chính là th? kh?ng ho?ng mà ng??i già d? g?p ph?i nh?t. Vì v?y, nhi?u ng??i già d? b? suy s?p s?c kho? m?t th?i gian r?t ng?n sau khi b? cho ngh? h?u. R?t ti?c là nhi?u ng??i tr? l?i không ý th?c v? nguy c? này. H?n n?a, vì nh?ng lý do r?t t?t lành, r?ng nh?ng ng??i già c?n ???c ngh? ng?i hoàn toàn, nên h? c?t h?t t?t c? m?i công vi?c c?a cha m? l?n tu?i nói riêng và c?a ng??i già nói chung. H? không ng? r?ng mình ?ang góp ph?n l?n vào kh?ng ho?ng c?a cha m? mình. Vì v?y, ng??i tr? hãy c? g?ng t?o nh?ng không gian và c? h?i nh?t ??nh cho ng??i già ???c ?óng góp công s?c, tu? theo hoàn c?nh và ?i?u ki?n s?c kho? c?a h?.  

Trong L?i T?a cho quy?n sách Chia S? S? Khôn Ngoan c?a Th?i ??i, ??c Giáo Hoàng nh?n m?nh r?ng s? khôn ngoan, kinh nghi?m và hi?u bi?t c?a ng??i già chính là nh?ng ?óng góp tr? c?t cho xã h?i; và ng??i tr? c?n ph?i bén r? sâu vào trong truy?n th?ng khôn ngoan c?a cha ông b?ng cách th?t ch?t m?i t??ng quan v?i ng??i già. Rõ ràng, t? ph?m vi cá nhân cho t?i t?m m?c xã h?i, chúng ta không th? tri?n n? trong hi?n t?i, c?ng nh? không th? tìm ???c ph??ng h??ng cho t??ng lai, n?u chúng ta b? c?t ??t kh?i ngu?n c?i cua mình. H?n n?a, nh? Kinh Thánh di?n t?, tu?i già là bi?u t??ng cho V?nh C?u: Thiên Chúa – ??ng V?nh C?u – ?ã hi?n ra v?i Daniel d??i hình dáng m?t v? k? lão (?n 7,9); hay sách Kh?i Huy?n nh?c ??n 24 v? k? lão - bi?u tr?ng cho tri?u ?ình c?a Thiên Chúa – h?ng ca hát ng?i khen vinh quang Ngài ??n muôn ??i (Kh 4,4; 5,14).[1] Theo ngh?a ?ó, h??ng v? ng??i già c?ng là h??ng v? m?u nhi?m c?a cu?c s?ng và m?u nhi?m N??c Tr?i. Vì th?, l?i d?y sau ?ây c?a Tông hu?n Christus vivit th?t quan tr?ng, nh?t là trong th?i ??i hôm nay:

Ng??i tr? và ng??i già cùng nhau bén r? sâu trong hi?n t?i, ?? t? ?ó, th?m l?i quá kh? và h??ng ??n t??ng lai. Th?m l?i quá kh? ?? h?c t? l?ch s? và ch?a lành nh?ng v?t th??ng ?ôi khi ?nh h??ng ??n chúng ta. H??ng ??n t??ng lai ?? nuôi d??ng lòng nhi?t thành, làm cho nh?ng gi?c m? n?y m?m, h?i sinh nh?ng l?i tiên tri, khi?n hy v?ng n? hoa. B?ng cách này, cùng nhau, chúng ta có th? h?c h?i l?n nhau, s??i ?m tâm h?n nhau, gây h?ng kh?i cho tâm trí nhau b?ng ánh sáng Tin M?ng và ban cho ?ôi tay chúng ta s?c m?nh m?i.[2]

[1] X. ?i?n ng? th?n h?c Kinh Thánh, m?c t? Tu?i già.

[2] Christus vivit, s. 199.