杏MAP导航

Kh?c Bá, SJ - CTV Vatican News

Trong s? nh?ng khía c?nh ph?n giáo d?c t? các video ?ó, hai v?n ?? n?i lên m?t cách ph? bi?n là (1) khía c?nh ph?n v?n hoá trong cách th?c ?n u?ng, và (2) s? phí ph?m và thi?u tôn tr?ng ?? ?n th?c u?ng.

1. Khía c?nh ph?n v?n hoá trong cách th?c ?n u?ng

Ngày nay, t? ‘v?n hoá’ ?ã b? l?m d?ng nhi?u, ??n m?c nh?ng gì ?áng b? g?i là ph?n v?n hoá thì l?m lúc l?i ???c g?i là v?n hoá. Ví d?, nhi?u ng??i g?i n?n tham nh?ng là ‘v?n hoá bi?u xén’, hay có ng??i g?i nh?ng hành vi nói t?c là ‘v?n hoá ch?i th?’. Tuy nhiên, m?t cách chung, v?n hoá là s? tích lu? các c? c?u nhân t?o, b? sung cho s? gi?i h?n c?a c? c?u t? nhiên, h??ng ??n vi?c tr? giúp con ng??i sinh t?n và phát tri?n. Nh? v?y, v?n hoá không ph?i là th? c? ??nh mà là m?t ti?n trình h??ng ??n nh?ng gì mang tính khai phóng và phát tri?n h?n theo t? cách là con ng??i, nh?t là v? m?t tinh th?n, ?úng nh? ý ngh?a g?c Latin c?a nó, ‘cultus’: gieo tr?ng. Hay nói cách khác, v?n hoá v?a là ??c tính c?a con ng??i, v?a giúp con ng??i tr? thành con ng??i h?n. Theo ngh?a ?ó, có th? nói r?ng, m?t trong nh?ng cách ?? ??nh ngh?a con ng??i chính là kh? n?ng tích lu?, ‘gieo tr?ng’ v?n hoá cho chính mình. Trong khía c?nh này, con ng??i h?n ??ng v?t ? ch? bi?t ‘giáo hoá d? thành v?n’ (Kinh D?ch), t?c bi?t chuy?n nh?ng gì thu?c nh?c d?c t? nhiên thành giá tr? tinh th?n.

Cách th?c ?n u?ng chính là m?t trong nh?ng bi?u hi?n rõ r?t c?a kh? n?ng này. Tr? nh?ng tr??ng h?p cá bi?t, ?n u?ng không ??n thu?n ch? ?? tho? mãn c?n ?ói, mà còn là ?? th? hi?n và nuôi d??ng khía c?nh v?n hoá c?a m?i ng??i. Trong Ti?ng Vi?t, chúng ta ít khi nói tr?ng là ‘?n’, mà nói m?t cách ý nh? h?n là ‘dùng b?a’. T? này d??ng nh? bao hàm ý ngh?a th??ng th?c và c?m nh?n, ngh?a là ch?a ??ng ý th?c v? nh?ng nét ??p, nh?ng tinh t? và v?n hoá c?a ?? ?n th?c u?ng, ??ng th?i trân tr?ng và bi?t ?n tài ngh? n?u n??ng và s? ph?c v? c?a ??u b?p. H?n n?a, khi ‘dùng b?a’, ??c bi?t trong gi? c?m gia ?ình, chúng ta không ch? h??ng v? b?n thân, mà còn h??ng v? tha nhân n?a. B?a ?n tr? thành th?i gian chia s?, truy?n thông, k?t n?i, t??ng quan v?i nhau; và vì th?, cách ?n c?ng ph?i bi?u hi?n ???c ??c tính này. Nói tóm l?i, v?i con ng??i, ?n u?ng ?úng ngh?a luôn ít nhi?u ph?i bao hàm khía c?nh v?n hoá và t??ng quan.

R?t ti?c, nh?ng hình th?c ?n u?ng trong nhi?u kênh youtube ?m th?c ?i ng??c l?i v?i ?i?u mong ch? nói trên. Th?c v?y, ?? thu hút s? quan tâm c?a ng??i xem, nh?t là t? gi?i tr?, nh?ng ng??i làm youtube ?m th?c ph?i ngh? ra các hình th?c khác l?, gây ?n t??ng. Tuy nhiên, ch? tr? m?t s? kênh có nh?ng ý t??ng sáng t?o mang tính tích c?c, ?a s? các kênh khác l?i ch?y theo các ý t??ng gây s?c cách tiêu c?c, nh? th?c hi?n các hành vi ?n u?ng ch?ng gi?ng ai. Ví d?, có ng??i b? ?? ?n vào thau, ch?u, hay th?m chí vào các v?t d?ng v?n ???c dùng cho súc v?t ?n. R?t nhi?u b?n tr? ?n u?ng nh?m nhoàm, ph?n c?m, nh?ng l?i l?y ?ó làm hãnh di?n v?i l?p lu?n: ?ã ?n u?ng là ph?i s?ng khoái, ph?i th?t t? nhiên. L?p lu?n nh? th? có th? t?m ch?p nh?n ???c n?u nó ???c gi?i h?n trong ph?m vi các ho?t ??ng vui ch?i c?a m?t nhóm nh? trong m?t d?p c? th? nào ?ó. Tuy nhiên, v?n ?? ? ?ây là các kênh này ???c ph? bi?n và h??ng ??n công chúng cách r?ng rãi, trong ?ó có r?t nhi?u tr? em. Vì v?y, s? l?ch chu?n v?n hoá và phi giáo d?c c?a nó là ?i?u ph?i xem l?i.

2. S? phí ph?m và thi?u tôn tr?ng ?? ?n, th?c u?ng

M?t ?i?m ph?n giáo d?c khác trong nhi?u kênh lo?i này là vi?c nh?ng ng??i làm ?m th?c r?t phí ph?m ?? ?n th?c u?ng. Th?m chí, nhi?u ng??i trong s? h? t? ra b?n c?t v?i nguyên li?u n?u n??ng, và c? v?i th?c ?n ?ã ch? bi?n xong. Cách ??c bi?t, vì theo ?u?i các ý t??ng gây s?c, nhi?u kênh youtube ?m th?c ?ang ch?y theo phong trào làm các món ?n kh?ng l?; và r?t nhi?u trong s? này có nh?ng bi?u hi?n phí ph?m các nguyên li?u trong giai ?o?n ch? bi?n, ??ng th?i ?ùa gi?n v?i th?c ?n trong giai ?o?n s? d?ng. Ví d?, có b?n v?t ?i c? nh?ng mi?ng th?t r?t l?n khi ch? bi?n m?t món ?n; hay có nh?ng nhóm ?em ?? ?n ?ã ch? bi?n ra làm các trò mua vui, nh? thi nhau ?n v?i l??ng l?n mù t?t, và k?t qu? là ?a ph?n th?c ?n ??u b? nôn ra ho?c b? ?i.

Không tôn tr?ng ?? ?n th?c u?ng ch? ra s? thi?u h?t lòng bi?t ?n. Th?c v?y, m?t ng??i tr??ng thành nhân b?n s? nh?n ra r?ng t?t c? nh?ng gì ?ang ? trong tay mình không ph?i t? nhiên mà có. D?u cho chúng ta b? ti?n ra mua các nguyên li?u ?? n?u n??ng, thì chúng c?ng là s?n ph?m có ???c t? công lao v?t v? c?a bao nhiêu ng??i. H?n n?a, nói cho cùng, t?t c? chúng ??u là quà t?ng c?a Th??ng ??, hay ít ra là c?a M? Thiên Nhiên.

H?n n?a, s? phí ph?m th?c ?n t? nó c?ng cho th?y s? thi?u v?ng tinh th?n hi?p thông và chia s? v?i ng??i khác. Bao nhiêu ng??i ?n xin v?n h?ng ngày lê b??c trên m?i n?o ???ng c?a ??t n??c nói riêng và m?i n?i trên th? gi?i nói chung; và m?i m?t giây qua ?i, nhân lo?i này có m?t ng??i ch?t vì ?ói.

Ngoài ra, s? phí ph?m ?? ?n c?ng góp ph?n r?t l?n vào vi?c hu? ho?i môi tr??ng. Th?t v?y, xu h??ng tiêu xài hoang phí này ?ang ??y con ng??i tiêu th? v??t xa nhu c?u th?t s? c?a mình; và ?i?u này ??ng ngh?a v?i vi?c các ngu?n l?c c?a môi tr??ng t? nhiên b? khai thác và l?m d?ng m?c tri?t ?? ph?c v? cho ch? ngh?a tiêu th?.

3. Ki-tô h?u và l?i m?i g?i tái ý th?c v? hành vi làm d?u tr??c và sau b?a ?n

M?t trong nh?ng ?i?m n?i tr?i c?a th?i ??i này, ??c bi?t trong xã h?i Vi?t Nam, là s? m?t ??nh h??ng. R?t nhi?u ng??i hi?n không bi?t ?âu là tiêu chu?n hay ph??ng h??ng ?úng ??n c?a các hành vi trong cu?c s?ng. Nh?ng l?ch chu?n nêu trên không ch? là v?n ?? riêng c?a m?t s? kênh youtube ?m th?c, mà là v?n ?? chung c?a nhi?u ng??i, c?a xã h?i. ??ng tr??c v?n ?? này, thi?t t??ng Ki-tô h?u ???c m?i g?i m?t cách ??c bi?t ?? s?a ??i, hoán c?i, và nêu g??ng sáng; và tôi ngh? r?ng vi?c tái ý th?c v? hành vi làm d?u t? ?n tr??c và sau b?a ?n chính là m?t ph??ng cách ??c bi?t giúp ta s?ng tinh th?n ch?ng nhân này.

?i?u r?t ?áng bu?n là nhi?u Ki-tô h?u ?ang ch? làm d?u tr??c và sau b?a ?n nh? m?t hành vi vô th?c theo thói quen. Vì th?, chúng ta c?n ph?i ?? ý l?i ?i?u này. C? ch? và l?i kinh làm d?u t? ?n ch?a ??ng r?t nhi?u ý ngh?a. Chúng ta có th? li?t kê m?t s? ?i?m chính. Th? nh?t, chúng ta noi g??ng ??c Ki-tô ?ã làm khi Ngài ??c Kinh T? ?n Thiên Chúa Cha tr??c m?i bi?n c?, nh?t là tr??c các bi?n c? phép l? hoá bánh. V?i hành vi này, ??c Giê-su giúp chúng ta chân nh?n r?ng m?i s? ??n t? Thiên Chúa, ??ng th?i, chúng ta ???c m?i g?i ?? chia s? và tham d? v?i Ngài, nh? chính ??c Ki-tô hi?p thông cùng Ngôi Cha và Thánh Th?n v?y. Th? ??n, vi?c làm d?u t? ?n c?ng hàm ý s? hi?p thông và chia s? gi?a chúng ta v?i nhau, nh?t là v?i nh?ng ng??i thi?u th?n, trong t? cách là con cái c?a Thiên Chúa. Làm d?u c?ng là bi?u hi?n lòng bi?t ?n v?i Thiên Chúa và trân tr?ng thiên nhiên, v?n là quà t?ng c?a Ng??i dành nhân lo?i. Cu?i cùng, làm d?u giúp ta ý th?c r?ng b?a ?n trên tr?n th? c?ng là m?t d?u ch? h??ng v? B?a Ti?c Thiên Qu?c, n?i có s? hi?p thông và chia s? tr?n v?n trong tình yêu.

Vì th?, vi?c ý th?c l?i giá tr? c?a hành vi làm d?u t? ?n tr??c và sau b?a ?n giúp chúng ta ý th?c và trân tr?ng ?? ?n th?c u?ng cách ?úng m?c, t? ?ó có th? làm ch?ng và nêu g??ng sáng cho nhi?u ng??i khác trong th?i ??i này. Cách ??c bi?t, ?ó c?ng là m?t trong nh?ng cách th?c h??ng ??n s? ‘hoán c?i sinh thái’, nh? tinh th?n m?i g?i c?a Th??ng H?i ??ng Giám M?c V? Amazon.