Di?n v?n c?a ?TC tr??c các c?p chính quy?n, x? h?i d?n s? và ngo?i giao ?oàn ? Nam Sudan
CHUY?N TÔNG DU C?A ?TC PHANXICÔ T?I NAM SUDAN
Di?n v?n nói v?i các c?p chính quy?n, xã h?i dân s? và ngo?i giao ?oàn
Juba, Dinh t?ng th?ng, 03/02/2023
Kính th?a ngài T?ng th?ng,
Kính th?a các v? Phó T?ng th?ng,
Kính th?a các thành viên chính ph? và ngo?i giao ?oàn,
các chính quy?n dân s? và tôn giáo,
Kính th?a quý v? ??i di?n xã h?i dân s? và th? gi?i v?n hoá,
Kính th?a quý v?,
Tôi r?t vui m?ng khi ???c ??n ??t n??c này, mi?n ??t mà tôi mang trong tim mình. Xin c?m ?n ngài T?ng th?ng vì nh?ng l?i chào m?ng mà ngài ?ã dành cho tôi. Tôi thân ái chào t?ng ng??i trong quý v? và, qua quý v?, tôi chào t?t c? nh?ng ng??i nam n? c?a ??t n??c tr? trung và thân yêu này. Tôi ??n nh? m?t ng??i hành h??ng hòa gi?i, v?i ??c m? ???c ??ng hành v?i quý v? trên con ???ng d?n ??n hòa bình, m?t con ???ng cong v?o nh?ng không th? trì hoãn ???c n?a. Tôi không ??n ?ây m?t mình, b?i vì trong hòa bình, c?ng nh? trong cu?c s?ng, chúng ta b??c ?i cùng nhau. Vì v?y, tôi ??n v?i quý v? cùng v?i hai hi?n huynh là T?ng Giám m?c Canterbury và V? ?i?u hành ??i H?i ??ng c?a Giáo h?i Scotland, nh?ng ng??i mà tôi c?m ?n vì nh?ng gì h? v?a nói v?i chúng ta. Cùng nhau, dang r?ng ?ôi tay, chúng tôi gi?i thi?u mình v?i quý v? và v?i dân t?c này nhân danh Chúa Giêsu Kitô, Hoàng t? Hòa bình.
Th?t v?y, chúng tôi ?ã b?t ??u cu?c hành h??ng ??i k?t vì hòa bình này sau khi nghe th?y ti?ng kêu c?a c? m?t dân t?c, nh?ng ng??i, v?i ph?m giá cao c?, than khóc vì b?o l?c mà h? ph?i gánh ch?u, vì tình tr?ng thi?u an ninh kéo dài, vì s? nghèo ?ói t?n công h? và nh?ng th?m h?a thiên nhiên hoành hành. Nhi?u n?m chi?n tranh và xung ??t d??ng nh? không bi?t h?i k?t và th?m chí g?n ?ây, c? ??n hôm qua, ?ã có nh?ng xung ??t gay g?t, trong khi các ti?n trình hòa gi?i d??ng nh? b? tê li?t và nh?ng l?i h?a hòa bình v?n ch?a ???c th?c hi?n. ??c gì s? ?au kh? dai d?ng này không tr? nên vô ích; ??c gì s? kiên nh?n và hy sinh c?a ng??i dân Nam Sudan, c?a nh?ng ng??i tr? tu?i, khiêm t?n và can ??m này, ch?t v?n m?i ng??i và gi?ng nh? nh?ng h?t gi?ng ???c gieo trong lòng ??t tr? sinh thành các cây, cho phép hòa bình n? hoa và k?t trái.
Trái cây và th?m th?c v?t ? ?ây th?t phong phú, nh? con sông l?n ch?y qua ??t n??c. ?i?u mà nhà s? h?c c? ??i Herodotus ?ã nói v? Ai C?p, ?ó là “món quà c?a sông Nile”, c?ng áp d?ng cho Nam Sudan. Th?c s?, nh? ? ?ây quý v? th??ng nói, ?ây là m?t “vùng ??t trù phú.” Do ?ó, tôi mu?n m??n hình ?nh c?a con sông l?n ch?y qua ??t n??c m?i m? nh?ng có m?t l?ch s? lâu ??i này. Trong nhi?u th? k?, các nhà thám hi?m ?ã m?o hi?m ??n khu v?c, ?i ng??c dòng sông Nile Tr?ng ?? tìm ki?m nh?ng ngu?n m?ch c?a con sông dài nh?t th? gi?i. Chính t? vi?c tìm ki?m c?i ngu?n cu?c s?ng chung c?a chúng ta mà tôi mu?n b?t ??u cu?c hành trình c?a mình v?i quý v?. B?i vì m?nh ??t này, n?i có r?t nhi?u c?a c?i d??i lòng ??t nh?ng trên h?t là trong trái tim và kh?i óc c?a nh?ng c? dân c?a nó, c?n ???c t??i mát tr? l?i b?ng nh?ng dòng su?i t??i m?i và ??y s?c s?ng.
Quý v?, nh?ng nhà lãnh ??o ?u tú, chính là nh?ng ngu?n su?i này: nh?ng ngu?n su?i t??i mát s? chung s?ng, nh?ng ng??i cha, ng??i m? c?a ??t n??c non tr? này. Quý v? ???c kêu g?i tái t?o ??i s?ng xã h?i, nh? nh?ng ngu?n th?nh v??ng và hòa bình trong lành, b?i vì ng??i dân Nam Sudan c?n ?i?u này: c?n nh?ng ng??i cha ch? không c?n nh?ng ông ch?; c?n nh?ng b??c phát tri?n ?n ??nh ch? không c?n s? sa sút không ng?ng. Nh?ng n?m tháng sau khi ??t n??c khai sinh, ?ánh d?u b?ng m?t tu?i th? ??y th??ng tích, ph?i dành ch? cho s? phát tri?n hòa bình. Các nhà ch?c trách thân m?n, “nh?ng ng??i con” c?a quý v? và chính l?ch s? s? nh? ??n quý v? n?u quý v? ?ã làm ?i?u t?t cho ng??i dân n??c này, nh?ng ng??i ?ã ???c u? thác cho quý v? ph?c v? h?. Các th? h? mai sau s? tôn vinh hay xóa tên quý v? d?a trên nh?ng gì quý v? làm bây gi? b?i l?, nh? dòng sông r?i ngu?n ?? b?t ??u dòng ch?y c?a nó, thì dòng l?ch s? c?ng s? b? l?i phía sau nh?ng k? thù c?a hòa bình và s? vinh danh nh?ng ng??i ki?n t?o hòa bình th?t s?: th?t v?y, nh? Kinh Thánh d?y, “ng??i yêu chu?ng hòa bình s? ???c con dòng cháu gi?ng” (x. Tv 37,37).
Ng??c l?i, b?o l?c ??o ng??c ti?n trình l?ch s?. C?ng chính s? gia Herodotus ?ã nói v? nh?ng bi?n ??ng liên th? h? và l?u ý r?ng trong chi?n tranh, s? không còn nh?ng ng??i con chôn c?t cha mình n?a mà là nh?ng ng??i cha chôn c?t con cái c?a h? (xem L?ch s?, I, 87). ?? vùng ??t này không b? bi?n thành m?t ngh?a trang, mà tr? l?i là m?t khu v??n t??i t?t, tôi h?t lòng c?u xin quý v? hãy ch?p nh?n m?t l?i ??n gi?n: không ph?i c?a tôi, mà là c?a Chúa Kitô. Chúa ?ã tuyên b? ?i?u ?ó ngay trong v??n Gh?tsêmani, khi th?y m?t trong nh?ng môn ?? rút g??m ra, Ng??i nói: “?? r?i!” (Lc 22,51). Th?a ngài T?ng th?ng, th?a quý Phó T?ng th?ng, nhân danh Thiên Chúa, Thiên Chúa mà chúng ta ?ã cùng nhau c?u nguy?n t?i Rôma, Thiên Chúa có lòng hi?n lành và khiêm nh??ng (x. Mt 11,29), ??ng mà r?t nhi?u ng??i dân c?a ??t n??c thân yêu này tin t??ng, ?ã ??n lúc ph?i nói: ?? r?i, không có “n?u” và “nh?ng”: ??ng ?? máu n?a, ??ng xung ??t n?a, b?o l?c và bu?c t?i l?n nhau ch?ng l?i nh?ng ng??i ph?m t?i ?ã ?? r?i, ??ng khi?n ng??i dân ph?i ?ói khát hòa bình n?a. Phá h?y ?ã ?? r?i, ?ã ??n lúc xây d?ng! Hãy b? l?i ?àng sau th?i gian chi?n tranh và ?? th?i gian hòa bình b?ng lên!
Chúng ta hãy suy ngh? l?n n?a v? c?i ngu?n c?a dòng sông, v? dòng n??c t??ng tr?ng cho s? s?ng. Ngu?n g?c c?a ??t n??c và hành trình mà ng??i dân Nam Sudan ?ã th?c hi?n vào ngày 9 tháng 7 n?m 2011, g?i nh? m?t t? ng? khác: Repubblica (C?ng hòa). Nh?ng res publica, là m?t n??c C?ng hoà có ngh?a là gì? Nó có ngh?a là th?a nh?n qu?c gia c?a quý v? là m?t th?c t?i “chung”, c?a t?t c? m?i ng??i; t?c là kh?ng ??nh Qu?c gia là c?a t?t c? m?i ng??i; và do ?ó, b?t c? ai, ? trong ??t n??c ?ó, n?m gi? nh?ng trách nhi?m l?n h?n, ch? trì và ?i?u hành nó, ch? có th? ??t mình ph?c v? l?i ích chung. ?ây là m?c ?ích c?a quy?n l?c: ph?c v? c?ng ??ng. Tuy nhiên, luôn có cám d? s? d?ng quy?n l?c cho l?i ích c?a chính mình. Do ?ó, “???c g?i” là C?ng hòa thôi thì ch?a ?? mà còn “là” c?ng hoà, b?t ??u t? nh?ng thi?n ích chính y?u: ngu?n tài nguyên d?i dào mà Chúa ?ã ban cho mi?n ??t này không ?? dành riêng cho m?t s? ít ng??i, mà là gia s?n c?a t?t c? m?i ng??i, và các k? ho?ch ph?c h?i kinh t? ph?i t??ng ?ng v?i các d? án ?? phân ph?i c?a c?i m?t cách công b?ng.
S? phát tri?n c?a m?t n?n dân ch? lành m?nh là n?n t?ng cho s? t?n t?i c?a m?t n?n C?ng hòa. Nó b?o v? s? phân bi?t ?úng ??n v? các quy?n l?c theo cách th?c ??, ví d?, nh?ng ai th?c thi công lý ??u có th? th?c hành nó mà không b? can thi?p b?i ng??i l?p pháp ho?c ?i?u hành. H?n n?a, dân ch? c?ng gi? ??nh vi?c tôn tr?ng các quy?n con ng??i, ???c b?o v? b?i lu?t pháp và vi?c áp d?ng lu?t, và ??c bi?t là quy?n t? do bày t? ý ki?n ??c?a mình. Th?t v?y, c?n ph?i nh? r?ng không có công lý thì không có hòa bình (x. Thánh Gioan Phaolô II, S? ?i?p Ngày Hòa bình Th? gi?i l?n th? XXXV, 1/1/2002), nh?ng n?u không có t? do thì c?ng không có công lý. Do ?ó, m?i công dân nên ???c t?o ?i?u ki?n ?? t?n d?ng t?i ?a món quà ??c ?áo và không th? l?p l?i c?a cu?c ??i mình, ??ng th?i ???c cung c?p nh?ng ph??ng ti?n phù h?p ?? làm ?i?u ?ó, nh? Thánh Giáo hoàng Gioan XXIII ?ã vi?t: “m?i ng??i ??u có quy?n s?ng, quy?n toàn v?n v? th? ch?t và quy?n có các ph??ng ti?n c?n thi?t và ??y ?? cho m?t m?c s?ng x?ng ?áng” (Thánh Gioan XXIII, Thông ?i?p Pacem in terris, 6).
Sông Nile, sau khi ?? ra t? các ngu?n và ch?y qua m?t s? khu v?c d?c không b?ng ph?ng t?o ra thác n??c và gh?nh, ch?y vào ??ng b?ng phía nam Sudan, ngay g?n Juba, tr? nên có th? ?i?u h??ng ???c, r?i ?i vào các khu v?c ??m l?y h?n. T??ng t? nh? v?y, tôi hy v?ng r?ng con ???ng d?n ??n hòa bình c?a C?ng hòa không di?n ra theo nh?ng b??c th?ng tr?m, nh?ng b?t ??u t? th? ?ô này, s? ?i theo m?t l? trình có th? ?i?u h??ng và không b? sa l?y b?i quán tính. Các b?n thân m?n, ?ã ??n lúc chuy?n t? l?i nói sang hành ??ng. ?ã ??n lúc ph?i l?t sang trang: ?ã ??n lúc d?n thân th?c hi?n m?t s? bi?n ??i kh?n c?p và c?n thi?t. Ti?n trình hòa bình và hòa gi?i ?òi h?i m?t b??c nh?y v?t m?i. Chúng ta hãy hi?u nhau và th?c hi?n Th?a thu?n hòa bình, c?ng nh? L? trình! Trong m?t th? gi?i ??y chia r? và xung ??t, ??t n??c này t? ch?c m?t cu?c hành h??ng ??i k?t vì hòa bình, m?t ?i?u hi?m có; nó là m?t s? thay ??i ???ng h??ng, m?t c? h?i ?? Nam Sudan b?t ??u chèo thuy?n tr? l?i trong vùng n??c l?ng, n?i l?i ??i tho?i, không có s? gi? hình và ch? ngh?a c? h?i. ??c gì ?ây là c? h?i ?? m?i ng??i làm s?ng l?i ni?m hy v?ng: ??c gì m?i ng??i dân hi?u r?ng không còn th?i gian ?? mình b? cu?n theo dòng n??c không lành m?nh c?a h?n thù, c?a ch? ngh?a b? t?c, ch? ngh?a vùng mi?n và khác bi?t s?c t?c; ?ã ??n lúc cùng nhau chèo thuy?n h??ng t?i t??ng lai!
Dòng ch?y c?a con sông l?n c?ng có th? giúp chúng ta, g?i cho chúng ta m?t ph??ng th?c ?? ti?n b??c. D?c theo hành trình c?a mình, sông Nile h?p l?u v?i m?t dòng sông khác ? H? No, t?o thành cái ???c g?i là sông Nile Tr?ng. Dòng n??c th?t trong c?a nó phát sinh t? m?t cu?c g?p g?. ?ây là cách th?c: tôn tr?ng nhau, tìm hi?u nhau, ??i tho?i. B?i vì, n?u ??ng sau m?i b?o l?c là s? t?c gi?n và oán gi?n, và ??ng sau m?i t?c gi?n và oán thù là ký ?c ch?a lành v? nh?ng v?t th??ng, s? s? nh?c và sai trái, thì cách duy nh?t ?? thoát kh?i ?i?u này là g?p g?: ?ón nh?n ng??i khác nh? anh em và dành ch? cho h?, ngay c? khi nó có ngh?a là lùi l?i phía sau. Thái ?? này, c?n thi?t cho các ti?n trình hòa bình, c?ng không th? thi?u cho s? phát tri?n g?n k?t c?a xã h?i. Và ?? chuy?n t? tình tr?ng ??i ??u khó ch?u sang v?n minh g?p g?, vai trò mà nh?ng ng??i tr? có th? và mu?n ??m nh?n là r?t quy?t ??nh. Do ?ó, ph?i dành cho h? không gian t? do ?? g?p g? và th?o lu?n. Ch? gì h? không s? hãi n?m l?y t??ng lai thu?c v? h?! Xin cho nh?ng ng??i ph? n?, nh?ng ng??i m? bi?t s? s?ng ???c t?o ra và b?o v? nh? th? nào, c?ng ???c tham gia nhi?u h?n vào các ti?n trình chính tr? và ra quy?t ??nh. Các ph? n? c?n ???c tôn tr?ng, vì ai b?o hành ph? n? là xúc ph?m ??n Thiên Chúa, ??ng ?ã nh?n l?y thân th? t? m?t ng??i ph? n?.
Chúa Kitô, Ngôi L?i Nh?p Th?, ?ã d?y chúng ta r?ng chúng ta càng tr? nên bé nh?, dành ch? cho ng??i khác và ?ón nh?n m?i ng??i lân c?n nh? anh ch? em, thì chúng ta càng tr? nên v? ??i h?n tr??c m?t Chúa. L?ch s? non tr? c?a ??t n??c này, b? chia c?t b?i các xung ??t s?c t?c, c?n khám phá l?i m?u nhi?m c?a s? g?p g?, ân s?ng c?a t?p th?. Chúng ta c?n nhìn v??t trên các nhóm và s? khác bi?t ?? b??c ?i nh? m?t dân t?c duy nh?t, trong ?ó, nh? ?ã x?y ra v?i sông Nile, các nhánh khác nhau mang l?i s? phong phú. H?n m?t th? k? tr??c, chính bên con sông này, nh?ng nhà truy?n giáo ??u tiên ?ã b??c lên b? và theo th?i gian, s? hi?n di?n c?a h? ?ã ???c ti?p n?i b?i s? hi?n di?n c?a nhi?u nhà ho?t ??ng nhân ??o. Tôi mu?n c?m ?n t?t c? h? vì công vi?c quý giá mà h? làm. Tuy nhiên, tôi c?ng ?ang ngh? ??n nh?ng nhà truy?n giáo, th?t bu?n, ?ã g?p ph?i s? ch?t trong khi gieo m?m s? s?ng. Chúng ta ??ng quên h? và ??ng quên ??m b?o cho h? và nh?ng ng??i làm công tác nhân ??o s? an toàn c?n thi?t, và ??m b?o nh?ng vi?c làm t?t c?a h? ???c h? tr? c?n thi?t, ?? dòng sông thi?n ích ti?p t?c ch?y.
Tuy nhiên, m?t dòng sông l?n ?ôi khi có th? tràn b? và gây ra th?m h?a. Th?t không may, ?ây là kinh nghi?m c?a nhi?u n?n nhân l? l?t ? n??c này. Tôi bày t? s? g?n g?i c?a tôi ??i v?i h? và kêu g?i ?? h? không b? thi?u s? tr? giúp thích h?p. Th?m h?a thiên nhiên k? v? m?t thiên nhiên b? th??ng và tan nát, t? ngu?n s?ng có th? bi?n thành m?i ?e d?a ch?t chóc. Chúng ta c?n quan tâm ??n nó, v?i cái nhìn h??ng t?i t??ng lai, h??ng t?i các th? h? t??ng lai. Tôi ??c bi?t ngh? ??n s? c?n thi?t ph?i ch?ng l?i n?n phá r?ng do lòng tham l?i nhu?n gây ra.
?? ng?n ch?n l? l?t c?a m?t dòng sông, c?n ph?i gi? cho lòng sông s?ch s?. ?? các ?n d? sang m?t bên, vi?c t?y s?ch mà quá trình ??i s?ng xã h?i c?n là cu?c chi?n ch?ng tham nh?ng. S? phân ph?i các ngu?n qu? không công b?ng, nh?ng k? ho?ch bí m?t ?? làm giàu, nh?ng th?a thu?n b?o tr?, s? thi?u minh b?ch: t?t c? nh?ng ?i?u này làm ô nhi?m lòng sông c?a xã h?i loài ng??i, khi?n cho nh?ng n?i c?n nh?t l?i thi?u các ngu?n l?c. Tr??c h?t, c?n ph?i ch?ng l?i s? nghèo ?ói, là m?nh ??t màu m? mà h?n thù, chia r? và b?o l?c bén r? trong ?ó. Nhu c?u c?p bách c?a m?t qu?c gia v?n minh là quan tâm ??n công dân c?a mình, ??c bi?t là nh?ng ng??i y?u ?u?i và thi?t thòi nh?t. ? ?ây, tôi ??c bi?t ngh? ??n hàng tri?u ng??i t?n c? ?ang s?ng ? ?ây: bi?t bao nhiêu ng??i ?ã ph?i r?i b? nhà c?a c?a h?, và gi? ?ây th?y mình b? ??y ra bên l? cu?c s?ng do h?u qu? c?a các cu?c xung ??t và di t?n b?t bu?c!
?? vùng n??c c?a s? s?ng không bi?n thành nguy c? ch?t chóc, ?i?u c?n thi?t là ph?i trang b? cho dòng sông nh?ng b? kè ??y ??. ?i?u này c?ng ?úng ??i v?i s? chung s?ng c?a con ng??i. Tr??c h?t, c?n ph?i ki?m soát dòng v? khí mà b?t ch?p l?nh c?m, v?n ti?p t?c ??n nhi?u qu?c gia trong khu v?c và ??n c? Nam Sudan: ? ?ây c?n nhi?u th?, nh?ng ch?c ch?n không ph?i là c?n thêm nh?ng công c? gi?t ng??i khác. Các b? kè khác r?t c?n thi?t ?? ??m b?o quá trình c?a ??i s?ng xã h?i. ? ?ây tôi mu?n ?? c?p ??n vi?c phát tri?n các chính sách y t? ??y ??, nhu c?u v? c? s? h? t?ng quan tr?ng và ??c bi?t là m?c tiêu quan tr?ng c?a vi?c xóa mù ch? và giáo d?c, là cách duy nh?t ?? các tr? em c?a ??t n??c này n?m l?y t??ng lai c?a h? trong tay c?a chính h?. Gi?ng nh? t?t c? tr? em c?a L?c ??a này và trên th? gi?i, các em có quy?n l?n lên và c?m trên tay nh?ng cu?n v? và ?? ch?i, ch? không ph?i d?ng c? lao ??ng và v? khí.
Cu?i cùng, sông Nile Tr?ng r?i Nam Sudan, ?i qua các qu?c gia khác, h?p v?i sông Nile Xanh r?i ?? ra bi?n. Nh?ng dòng sông không có biên gi?i; chúng k?t n?i các lãnh th? khác nhau. T??ng t? nh? v?y, ?? ??t ???c s? phát tri?n phù h?p, h?n bao gi? h?t, ?i?u c?n thi?t là ph?i thúc ??y các m?i quan h? tích c?c v?i các qu?c gia khác, b?t ??u t? nh?ng qu?c gia trong khu v?c. ? ?ây, tôi c?ng ngh? ??n s? ?óng góp quý báu c?a c?ng ??ng qu?c t? ??i v?i ??t n??c này, và tôi bày t? lòng bi?t ?n ??i v?i nh?ng n? l?c nh?m thúc ??y hòa gi?i và phát tri?n. Tôi tin r?ng, ?? nh?ng ?óng góp ?ó có k?t qu?, thì s? hi?u bi?t th?c s? v? các quá trình và v?n ?? xã h?i là ?i?u c?n thi?t. Phân tích và báo cáo v? chúng t? xa thôi thì không ??; c?n ph?i tham gia tr?c ti?p, v?i s? kiên nh?n và quy?t tâm, và nói chung, ch?ng l?i cám d? áp ??t các mô hình ???c thi?t l?p s?n và xa l? v?i th?c t? ??a ph??ng. Nh? Thánh Gioan Phaolô II ?ã nói ba m??i n?m tr??c t?i Sudan: “Các gi?i pháp c?a Châu Phi ph?i ???c tìm ra cho các v?n ?? c?a Châu Phi” (Di?n v?n t?i nghi l? ti?p ?ón, 10/2/1993).
Th?a ngài T?ng th?ng, th?a các nhà ch?c trách ?áng kính, khi l?n theo dòng ch?y c?a sông Nile, tôi mu?n ?i d?c theo hành trình c?a ??t n??c này, ngay c? khi nó còn non tr?. Tôi nh?n ra r?ng m?t s? ?i?u tôi ?ã ph?i nói có v? th?ng th?ng và tr?c ti?p, nh?ng xin vui lòng bi?t r?ng ?i?u này ch? xu?t phát t? tình c?m và s? quan tâm mà tôi dành cho cu?c s?ng c?a ??t n??c c?a quý v?, cùng v?i nh?ng ng??i anh em mà tôi ?ã cùng h? ??n ?ây, nh? m?t ng??i hành h??ng c?a hòa bình. Chúng tôi mu?n g?i ??n quý v? nh?ng l?i c?u nguy?n chân thành và s? h? tr? c?a chúng tôi ?? Nam Sudan có th? tr?i nghi?m s? hòa gi?i và thay ??i h??ng ?i. C?u mong con ???ng s?ng còn c?a ??t n??c không còn b? l? l?t b?o l?c l?n át, không còn b? sa l?y trong ??m l?y tham nh?ng và b? ng?n ch?n b?i s? tràn ng?p c?a nghèo ?ói. Xin Chúa Tr?i, ??ng yêu th??ng m?nh ??t này, ban cho nó m?t mùa bình an và th?nh v??ng m?i. Xin Chúa phù h? cho C?ng hòa Nam Sudan!
C?m ?n b?n ?? ??c bài vi?t này. N?u b?n mu?n nh?n các b?n tin qua email, vui lòng ??ng k? newsletter b?ng cách nh?p vào ??y.