杏MAP导航

Nhìn l?i l?ch s? H?i Thánh t?i Vi?t Nam t? bi?n c? 30/04/1975, chúng ta không th? không nh?n ra vai trò c?t m?c c?a cu?c h?p và Th? M?c V? c?a H?i ??ng Giám M?c Vi?t Nam n?m 1980.

H?i Thánh hai mi?n Nam B?c cùng nhau ?i theo ánh sáng Công ??ng Vatican II

Công ??ng Vatican II di?n ra trong th?i gian ??t n??c b? chia ?ôi, Nam B?c cách ng?n. Trong khi các Giám M?c ? mi?n Nam ?i tham d? Công ??ng thì các Giám M?c ? mi?n B?c có khi th?m chí còn không bi?t là có Công ??ng ?ang di?n ra. Ph?i ch? t?i kho?ng n?m 1972 các v?n ki?n c?a Công ??ng m?i ??n tay các Giám M?c ? mi?n B?c. Nh?ng không d? ?? ph? bi?n và áp d?ng các v?n ki?n c?a Công ??ng.

Su?t th?i k? 1954-1975, H?i Thánh ? mi?n B?c hoàn toàn b? ng?n cách v?i bên ngoài nên ch? bi?t giáo hu?n ?ã ti?p nh?n tr??c ?ó trong thái ?? ??i v?i chính quy?n. Minh ho? c? th? nh?t c?a thái ?? này là th? c?a các giám m?c h?p t?i Hà N?i n?m 1951. B?c th? này theo giáo hu?n c?a ??c Thánh Cha Piô XI, k?t án ch? ngh?a C?ng S?n vô th?n và c?m ng??i Công Giáo h?p tác v?i ng??i c?ng s?n (thông ?i?p Divini Redemptoris, 19-3-1937).

C?n nh? r?ng tr??c n?m 1975, có hai Nhà N??c ? hai mi?n Nam B?c: mi?n Nam v?n còn d??i quy?n Nhà N??c “Vi?t Nam C?ng Hòa”, và mi?n B?c d??i quy?n Nhà N??c “Vi?t Nam Dân Ch? C?ng Hòa” do ??ng C?ng S?n Vi?t Nam lãnh ??o.  Sau n?m 1975, thì ch? còn m?t N??c C?ng Hòa Xã H?i Ch? Ngh?a Vi?t Nam do ??ng C?ng S?n Vi?t Nam lãnh ??o, v?i th? ?ô là Hà N?i. Tuy v?y quan h? trao ??i thông tin và g?p g? gi?a H?i Thánh ? hai mi?n Nam B?c di?n ra r?t ch?m, vì vi?c giao thông liên l?c gi?a hai mi?n Nam B?c còn b? h?n ch? c? v? hành chánh l?n ph??ng ti?n giao thông.

H?i ??ng Giám M?c Mi?n Nam Vi?t Nam h?p m?t l?n vào mùa hè 1976 và m?t l?n n?a vào n?m 1978 t?i Sài Gòn. Cu?i n?m 1977, ??c T?ng Giám M?c Phaolô Nguy?n V?n Bình, ??i di?n cho H?i ??ng Giám M?c Vi?t Nam ?i Roma h?p Th??ng H?i ??ng Giám M?c v? vi?c gi?ng d?y giáo lý. Bài phát bi?u c?a ??c Cha Bình mang t?a ?? “gi?ng d?y giáo lý trong môi tr??ng c?a m?t n??c theo ch? ngh?a Mác-xít”, ?ã gây nhi?u ti?ng vang trong H?i Thánh.

Cu?i tháng T? n?m 1980, d?p k? ni?m 5 n?m bi?n c? 30 tháng t?, H?i ??ng Giám M?c toàn qu?c h?p l?n ??u tiên t?i Th? ?ô Hà N?i. ?ây là m?t bi?n c? l?ch s?. C? phía Nhà N??c l?n n?i b? H?i Thánh ??u ch? ??i các Giám M?c ??a ra m?t giáo hu?n cho cu?c s?ng c?a H?i Thánh trong ch? ?? Xã H?i Ch? Ngh?a do ??ng C?ng S?n lãnh ??o.

V?n ?? ???c m?t s? ng??i ??t ra cách quy?t li?t là yêu c?u các Giám M?c ph?i rút l?i b?c th? c?a các Giám M?c h?p t?i Hà n?i n?m 1951 và ??a ra ???ng l?i m?i cho H?i Thánh.

Các Giám M?c h?p nhau ?ã c?u xin Chúa Thánh Th?n h??ng d?n ch? không theo cách suy ngh? phàm t?c. Chúa Thánh Th?n ?ã m? ra h??ng ?i m?i cho “H?i Thánh trong th? gi?i hi?n nay” qua Công ??ng k?t thúc 15 n?m tr??c ?ó và H?i Thánh ? kh?p th? gi?i ?ang n? l?c ?i theo. H??ng ?i m?i này không ch?n ??i ??u nh?ng là ??i tho?i, không ??i ngh?ch nh?ng là ??ng hành. H?i ??ng ?ã th?y  ngay con ???ng ph?i ?i là ??i tho?i và ??ng hành.

Ng??i Công Giáo không có m?t n??c riêng, không có m?t vùng ??t riêng. Ng??i Công Giáo s?ng trên cùng mi?n ??t v?i dân t?c mình, cùng chung tay xây d?ng ??t n??c, ph?c v? ??ng bào c?a mình, theo ánh sáng Phúc Âm mình ?ã lãnh nh?n khi gia nh?p H?i Thánh. Các Giám M?c ?ã v?ch h??ng ?i cho ng??i Công Giáo Vi?t Nam là “s?ng Phúc Âm gi?a lòng dân t?c” trong th? m?c v? ngày 1 tháng 5, 1980.

B?c th? này mang giá tr? l?ch s? không ch? vì ?ánh d?u m?t bi?n c?, nh?ng là m?t s? ch?n l?a có giá tr? làm ánh sáng soi ???ng, ti?p thu ánh sáng c?a Công ??ng Vatican II. Su?t 45 n?m qua, b?c th? này v?n là ?i?m quy chi?u cho các cu?c trao ??i gi?a Nhà N??c v?i ng??i Công Giáo t?i Vi?t Nam c?ng nh? v?i Tòa Thánh ? Roma.

Nh?ng c?t m?c trong quan h? gi?a Nhà N??c Vi?t Nam v?i ??ng bào Công Giáo và v?i Tòa Thánh Roma.

 N?m 1945, khi cu?c Th? Chi?n II v?a k?t thúc thì cu?c chi?n tranh ch?ng ch? ?? thu?c ??a Pháp bùng n? gi?a m?t bên là quân ??i Vi?n Chinh c?a Pháp và phe qu?c gia, m?t bên là Vi?t Minh do Ch? T?ch H? Chí Minh và ??ng C?ng S?n Vi?t Nam mang tên là Vi?t Minh lãnh ??o. Cu?c chi?n di?n ra ch? y?u t?i mi?n B?c Vi?t Nam.

N?m 1951, vào lúc cu?c chi?n lên ??nh cao, các Giám M?c h?p t?i Hà N?i ?ã công b? m?t b?c th? v?ch cho ng??i Công Giáo th?y “Vi?t Minh” chính là ??ng C?ng S?n, và theo giáo hu?n c?a H?i Thánh thì ng??i Công Giáo không ???c c?ng tác v?i n??i C?ng S?n.

D? nhiên b?c th? này làm cho ng??i C?ng S?n nghi ng? ng??i Công Giáo Vi?t Nam là “theo Tây”, và ch?n thái ?? kh?t khe ??i v?i ng??i Công Giáo sau Hi?p ??nh Genève 1954.

Hi?p ??nh Genève chia ?ôi ??t n??c. Mi?n B?c d??i quy?n lãnh ??o c?a ??ng C?ng S?n, mi?n Nam d??i ch? ?? Qu?c Gia. Th?i h?n m?t n?m ???c ?n ??nh ?? ng??i Vi?t Nam ???c t? do ch?n s?ng ? mi?n Nam hay mi?n B?c: ng??i mi?n Nam “t?p k?t “ ra mi?n B?c, ng??i mi?n B?c “di c?” vào mi?n Nam. Sau hai n?m s? t?ng tuy?n c? ?? th?ng nh?t ??t n??c.

Chánh ph? M? giúp ph??ng ti?n cho ng??i mi?n B?c di c? chuy?n vào và ??nh c? t?i mi?n Nam.

G?n m?t tri?u ng??i, ?a s? là ng??i Công Giáo, r?i mi?n B?c ?? vào Nam. Các tr?i di c? ???c thi?t l?p d?c theo các tr?c l? chính: qu?c l? s? 1; s? 4 (t? Sài Gòn ?i Mi?n Tây); s? 14 (t? Sài Gòn ?i Ban Mê Thu?t); qu?c l? 19 (t? Sài Gòn ?i ?à l?t). Nhi?u tr?i di c? ???c thành l?p t?i Vùng cao nguyên Ban Mê Thu?t, vùng Cái S?n.

?a s? dân di c? là ng??i Công Giáo. H? quy t? nhau theo g?c các giáo x? mi?n B?c, và các linh m?c t? mi?n B?c ?i theo giáo dân vào mi?n Nam. Các sinh ho?t tôn giáo râm  ran kh?p các tr?i t?m c?. Các nhà th? t?m m?c lên, nhi?u qu? bom không n? th?i chi?n ?ã cung c?p v? ?? dùng làm chuông. Các giáo ph?n mi?n B?c c?ng c? các linh m?c ??i di?n ?? coi sóc giáo dân c?a mình t?i mi?n Nam. Nhi?u giáo ph?n chuy?n các ch?ng vi?n vào mi?n Nam, ti?p t?c nh?n ch?ng sinh theo g?c mi?n B?c.

?i?u kho?n t?ng tuy?n c? và h?i h??ng trong hi?p ??nh Genève s?m tan nh? gi?c m?ng. 

Sáu n?m sau, 1960, Tòa Thánh ?ã theo tình tr?ng th?c t?, thành l?p hàng Giám M?c Vi?t nam. Các V? Giám M?c v?n là ??i di?n tông tòa tr? thành Giám M?c chánh tòa, sáp nh?p các tr?i t?m c? thành ??nh c? d??i quy?n các Giám M?c mi?n Nam, các linh m?c c?ng sáp nh?p theo giáo dân, vài v? Giám M?c di c? ???c b? nhi?m làm giám m?c chánh tòa t?i m?y giáo ph?n mi?n Nam (??c Cha Hoàng V?n ?oàn, ? Qui Nh?n; ??c Cha Ph?m Ng?c Chi, ? ?à N?ng). Các ch?ng sinh g?c mi?n B?c ???c t? do ch?n gia nh?p m?t giáo ph?n t?i mi?n Nam. Các ch?ng vi?n mi?n B?c di c? ng?ng nh?n ng??i m?i và ti?p tr?c sinh ho?t cho t?i khi các l?p ch?ng sinh hi?n th?i hoàn t?t ch??ng trình hu?n luy?n.

Th? là b? m?t H?i Thánh t?i Vi?t Nam thay ??i.

H?i Thánh t?i mi?n B?c m?t ?i kho?ng phân n?a giáo dân. M?t s? Giám M?c c?ng ?ã “di c?” vào Nam: các ??c Cha Lê H?u T? (Phát Di?m), Hoàng V?n ?oàn (B?c Ninh), Tr??ng Cao ??i (H?i Phòng), Santos Ubierna Ninh (Thái Bình), Ph?m Ng?c Chi (Bùi Chu), ??c Cha Jacques (L?ng S?n); h?n phân n?a s? linh m?c di c? theo giáo dân. Riêng b?n giáo ph?n L?ng S?n, Thái Bình, H?i Phòng và B?c Ninh v?n ???c trao cho dòng ?a Minh qu?n tr?, thì b?n v? giám m?c và t?t c? các linh m?c, tu s? dòng ?a Minh ??u di c? vào mi?n Nam, m?t s? linh m?c thu?c các giáo ph?n này c?ng di c? theo giáo dân, khi?n các giáo ph?n này r?i vào hoàn c?nh c?c k? khó kh?n v? m?i m?t. 

Trong khi ?ó thì t?i mi?n Nam, s? giáo dân c?ng nh? s? linh m?c t?ng v?t g?p ?ôi. Trên con ???ng 300 cây s? n?i Sài Gòn v?i ?à L?t, tr??c kia ch? có ba giáo x? và nhà th? Biên Hòa, B?o L?c, Di Linh thì nay m?c thêm hàng tr?m nhà th? và giáo x? r?i kh?p hai bên ???ng ? H? Nai, Gia Ki?m, D?c M?, B?o L?c.

Quan h? gi?a chính quy?n v?i ng??i Công Giáo trong n??c và v?i Tòa Thánh Roma

T?i mi?n B?c, các nhà th? v?n ???c m? c?a, các linh m?c v?n ???c c? hành Thánh L? và các Bí Tích. Nh?ng không n?i nào ???c m? ch?ng vi?n ?? ?ào t?o linh m?c.

N?m 1956 ??c Khâm S? Tom Dooley b? tr?c xu?t. M?i quan h? v?i Tòa Thánh Rôma và H?i Thánh t?i các n??c b? c?t ??t. H?i Thánh t?i mi?n B?c hoàn toàn b? cô l?p.

T?i Mi?n Nam

Ng??i Công Giáo mi?n B?c di c? vào mi?n Nam quy t? theo các giáo x? g?c ? mi?n B?c nên không gây xáo tr?n cho các giáo x? ??a ph??ng, h? v?n gi? n? n?p t?p t?c riêng. 

N?m 1955 m?t cu?c tr?ng c?u dân ý ?ã tru?t ph? qu?c tr??ng B?o ??i, thi?t l?p ch? ?? c?ng hòa v?i t?ng th?ng Ngô ?ình Di?m. 

Ngày 15 tháng 02 n?m 1956, Toà Thánh ??t ??c Cha Giuseppe Caprio làm Khâm Sai Toà Thánh t?i Vi?t Nam C?ng Hoà. Quan h? gi?a chánh quy?n Vi?t Nam C?ng Hòa v?i ng??i Công Giáo và v?i Tòa Thánh Roma bình th??ng cho t?i 30/04/1975.

Ngay tháng 5 n?m 1975 , m?t nhóm ng??i “nhi?t thành” ?ã xông vào Tòa Khâm S? ?òi tr?c xu?t ??c Khâm S? Henri Lemaitre. H? b?o hành túm áo ??c Khâm S? lôi ra c?ng, ?u?i xô ??c Khâm S? ra ???ng Hai Bà Tr?ng, r?i h? n?m v? trong tòa Khâm S? m?y ngày,  tung tin là b? giam trong ?ó. Giáo dân Bùi Phát bi?t tin thì kéo nhau ?i gi?i thoát cho ??c Khâm S? nh?ng b? công an ch?n l?i. B?y gi? nhóm kia m?i ch?u rút lui. Nh?ng h? ?ã d?n ???ng cho chính quy?n tr?c xu?t ??c Khâm S? ngày 8 tháng 6 n?m 1975, v?i lý do "lòng dân không mu?n cho ông ? l?i"! Th? là g?n và d?n ???ng cho chính quy?n tr?c xu?t ??c Khâm S? còn nhanh chóng h?n th?i k? 1956 t?i mi?n B?c n?a!

Tuy nhiên quan h? gi?a chính quy?n v?i ng??i Công Giáo và v?i Tòa Thánh Roma không vì th? mà b? t?c.

Tr??c ngày 30/04/1975, tiên li?u tình tr?ng s? b? t?c nh? v?i Trung Qu?c sau n?m 1950 và v?i mi?n B?c Vi?t Nam sau n?m 1954, ??c Thánh Cha ?ã ?y quy?n cho các Giám M?c t?i mi?n Nam ???c ch?n và phong ch?c giám m?c, khi thu?n ti?n s? thông báo cho Tòa Thánh sau. Nh?ng s? ?y quy?n này s?m tr? nên không c?n thi?t, vì n?m 1977 ??i bi?u c?a H?i ??ng Giám M?c Vi?t Nam ?ã có th? ?i d? cu?c h?p Th??ng H?i ??ng Giám M?c t?i Roma, và n?m 1980 các Giám M?c Vi?t Nam có th? ?i vi?ng m? hai thánh Tông ?? Phêrô và Phaolô t?i Roma và g?p ??c Thánh Cha (g?i là cu?c vi?ng th?m  ??nh k? “ad limina”, m?i 5 n?m m?t l?n).

D?u v?y, quan h? gi?a Nhà N??c Vi?t Nam v?i Tòa Thánh còn ph?i  ch? ??n n?m 1989 m?i có chuy?n bi?n: ??c H?ng Y Etchegaray ???c qua th?m Vi?t Nam v?i t? cách ??c S? c?a Tòa Thánh. Cu?c vi?ng th?m này ?ã th?t s? m? ???ng cho m?t hành trình kéo dài t?i nay trong vi?c thi?t l?p bang giao gi?a Nhà N??c Vi?t Nam v?i Tòa Thánh.

T? n?m 1993 b?t ??u có cu?c g?p g? ??nh k? hàng n?m gi?a phái ?oàn c?a Tòa Thánh v?i phái ?oàn c?a Nhà N??c ?? bàn v? các v?n ?? liên quan gi?a hai bên. Cu?c h?p này di?n ra luân phiên t?i Hà N?i và t?i Roma.

T? n?m 2009 thì hai phái ?oàn ???c g?i là hai “ban chuyên môn” ?? bàn v? quan h? gi?a Tòa Thánh v?i Nhà N??c Vi?t Nam.

N?m 2011 có chuy?n bi?n quan tr?ng là Tòa Thánh ???c c? m?t v? “??i Di?n th??ng tr?c không th??ng trú”, có th? ? t?i Vi?t nam m?i l?n 30 ngày, không gi?i h?n s? l?n, h?t 30 ngày thì ra kh?i Vi?t Nam, ?? hôm sau l?i có th? tr? l?i.

N?m 2024 có b??c chuy?n bi?n m?i là V? ??i Di?n th??ng tr?c th??ng trú t?i Vi?t Nam. V?i ch?c danh này thì V? ??i Di?n th??ng tr?c có th? làm t?t c? công vi?c c?a m?t S? th?n Tòa Thánh r?i. 

Nh?ng c?t m?c ?áng k? n?a là các cu?c vi?ng th?m Vatican c?a th? t??ng chính ph? Vi?t Nam, Ch? T?ch N??c, Bí Th? ??ng, và c? các phái ?oàn khác c?a chính ph?.

?i?u gì còn ch?n b??c vi?c ti?n t?i trao ??i ??i S? và S? Th?n Tòa Thánh?

Bao gi? ??c Thánh Cha có th? vi?ng th?m Vi?t Nam nh? các n??c khác ? Châu Á Thái Bình D??ng?

Nh?ng câu h?i hãy còn m? ng?…

Jos. Nguy?n Công ?oan, SJ