杏MAP导航

Elias D. Mallon - CNEWA

N?m nay, Giáo h?i trên toàn th? gi?i k? ni?m 1.700 n?m di?n ra Công ??ng chung ??u tiên - Công ??ng Nixêa. ???c t? ch?c t?i thành ph? Nixêa c?a ?? qu?c Roma ? phía tây b?c Th? Nh? K? ngày nay, t? tháng 5 ??n tháng 7 n?m 325, khóa h?p này c?a các giám m?c và lãnh ??o Giáo h?i là khóa h?p ??u tiên ???c xác ??nh là khóa h?p "??i k?t". ??nh ngh?a v? "??i k?t" ?ã phát tri?n trong 1.700 n?m qua. R?t nhi?u ?i?u, t?t ??p và ?áng ti?c, ?ã x?y ra trong cu?c s?ng c?a Giáo h?i trong 17 th? k? ?ó.

Công ??ng trùng h?p v?i nh?ng thay ??i sâu s?c trong th? gi?i Hy L?p-Roma c? nói chung và trong th? gi?i Kitô giáo nói riêng. Vào cu?i th? k? th? ba và ??u th? k? th? t?, hoàng ?? Roma Diocletiano ?ã phát ??ng m?t trong nh?ng cu?c ?àn áp tàn b?o nh?t trong l?ch s? c?a ?? ch? ??i v?i nh?ng ng??i theo Kitô giáo — m?c dù m?c ?? tàn b?o khác nhau tùy theo t?ng n?i. Ngoài vi?c xóa b? m?i thách th?c ??i v?i quy?n l?c c?a mình và c?ng c? thêm quy?n l?c c?ng nh? b?o v? biên gi?i c?a ?? ch? r?ng l?n c?a mình, tr?i dài t? Ba T? ??n Anh, ông ?ã tái t? ch?c ?? ch? thành b?n ??n v? t? qu?n do hai hoàng ?? c?p cao, ???c g?i là "các augusto", và hai ??ng nghi?p c?p d??i ???c hi?u là nh?ng ng??i k? nhi?m ???c ch? ??nh c?a h?, ???c g?i là "các xê-da".

N?m 306, m?t n?m sau khi Diocletiano thoái v?, Constantino ???c quân ??i c?a ông tuyên b? là hoàng ?? t?i Eboracum, ngày nay là thành ph? York c?a Anh. Cu?i cùng, ông ?ã giành chi?n th?ng trong các cu?c n?i chi?n ch?ng l?i nh?ng ng??i ??ng c?p c?a mình, Maxentius và Licinius, ?? tr? thành ng??i cai tr? duy nh?t c?a ?? ch? Roma vào n?m 324.

Trong th?i k? này, Constantino cho r?ng chi?n th?ng c?a mình là nh? m?i quan h? ??c bi?t mà ông c?m th?y v?i Chúa c?a các Kitô h?u, "nh? d?u ch? c?a Ng??i mà ông ?ã chinh ph?c", bao g?m c? chi?n th?ng c?a ông tr??c Maxentius t?i C?u Milviano vào ngày 28 tháng 10 n?m 312.

Vì v?y, trong kho?ng th?i gian kho?ng 20 n?m, Kitô giáo ?ã n?i lên nh? m?t tôn giáo ???c hoàng ?? và c? ?? ch? yêu quý. C?ng gi?ng nh? Diocletiano, c?ng c? quy?n l?c và b?o v? biên gi?i ???c x?p h?ng cao trong s? các ?u tiên c?a Constantino. Khi ?ó, các l?nh v?c chính tr? và tôn giáo không tách bi?t, và s? chia r? và h?n lo?n, dù là chính tr? hay tôn giáo, ??u ph?i ???c tránh và v??t qua b?ng m?i giá.

Tuy nhiên, có m?t s? thách th?c phá v? s? hi?p nh?t c?a các Kitô h?u trong v??ng qu?c c?a ông. Thách th?c quan tr?ng nh?t liên quan ??n linh m?c Ariô: giáo lý c?a linh m?c này ph? nh?n toàn b? thiên tính c?a Chúa Kitô. ?ây không ph?i là l?n ??u tiên Constantino ph?i gi?i quy?t các v?n ?? trong n?i b? c?a Kitô giáo. N?m 314, ông tri?u t?p Th??ng h?i ??ng Arles ?? gi?i quy?t cu?c tranh cãi c?a Donatists, m?t giáo phái d? giáo ? B?c Phi. Cu?i cùng, chính Constantino, không tham kh?o ý ki?n ??c?a giám m?c Roma, ?ã quy?t ??nh và tri?u t?p công ??ng ??u tiên ???c t? ch?c t?i Nixêa.

Constantino là ng??i ch?a ???c r?a t?i nh?ng l?i tri?u t?p và ch? trì Công ??ng chung ??u tiên. ?i?u này ?ã gây nên m?t s? b?t ??ng nh?n th?c v? m?t tri?t h?c và th?n h?c gi?a Kitô giáo ?ông ph??ng và Kitô giáo Tây ph??ng. S? b?t ??ng này có l? rõ ràng nh?t trong các hình ?nh bi?u t??ng mô t? công ??ng. Trong Kitô giáo ?ông ph??ng, n?i Constantino ???c tôn kính nh? m?t v? thánh cùng v?i m? c?a ông, Thánh Helen, hoàng ?? ???c mô t? ? trung tâm c?a bi?u t??ng nh? là ng??i ch? trì công ??ng. Ng?i ? hai bên c?a ông, không theo ti?n l? theo ki?u công ??ng, là các giám m?c, ???c mô t? trong ph?m ph?c truy?n th?ng Byzantine, m?i ng??i c?m sách Phúc Âm. Còn linh m?c Ariô b? ?ánh b?i n?m d??i chân các ngh? ph? Công ??ng.

Trong ngh? thu?t c?a Kitô giáo ph??ng Tây, ??i bi?u c?a Giáo hoàng ???c hai H?ng y ??ng hai bên và ch? trì công ??ng. Các giám m?c trong l? ph?c nghi l? La tinh l?ng nghe và trao ??i v?i nhau khi nh?ng tà thuy?t c?a Ariô, ng??i ??ng nh? th? ?ang b? xét x?, ???c ??c to. Constantino th??ng ???c miêu t? ? phía c?nh ngoài c?a hình ?nh, ???c thông báo v? các th? t?c t? t?ng thay vì ch? ??o chúng. Miêu t? c?a ph??ng Tây áp d?ng cách hi?u sau này c?a ph??ng Tây v? các công ??ng chung.

?i?u quan tr?ng là ph?i hi?u s? phát tri?n c?a các công ??ng chung trong m?t th? gi?i Kitô giáo không ng?ng chia r?. H?u nh? m?i công ??ng, bao g?m c? Công ??ng Vatican II (1962-1965), ??u t?o ra nh?ng ng??i b?t ??ng chính ki?n, m?t s? ng??i trong s? h? ?ã tr? thành ly giáo và b? lo?i tr? - th??ng là t? lo?i tr? - kh?i s? hi?p thông v?i Giáo h?i Roma.

M?c dù không liên quan tr?c ti?p ??n m?t Công ??ng chung, nh?ng vi?c ??c Giáo hoàng và Th??ng ph? ph?t v? tuy?t thông l?n nhau vào n?m 1054, ???c g?i là ??i ly giáo, b?t ??u s? chia r? chính th?c gi?a Công giáo Tây ph??ng và Chính Th?ng giáo ?ông ph??ng, ?ã khi?n Chính Th?ng giáo t? ch?i xem t?t c? các công ??ng chung c?a Công giáo sau n?m 1054 là công ??ng chung vì Chính Th?ng giáo không tham gia. V? m?t k? thu?t và th?n h?c, ?ây là m?t ?i?m quan tr?ng.

T? ng? “??i k?t” ban ??u ám ch? ??n vi?c bao g?m t?t c? Kitô t? “th? gi?i con ng??i” (“oikumene” trong ti?ng Hy L?p), nh?ng ng??i hi?p thông ho?c ??ng thu?n v? ??c tin. Th?t ?áng bu?n, m?i công ??ng “??i k?t” l?i làm cho ý ngh?a c?a t? “??i k?t” tr? nên h?n ch? h?n và ít bao hàm h?n.

 Vào th? k? 19, các nhóm truy?n giáo Tin Lành b?t ??u nh?n ra r?ng s? chia r? g?n nh? lan tràn c?a Kitô giáo ?ã khi?n thông ?i?p c?a Phúc Âm tr? nên kém tin c?y h?n. S? chia r? gi?a các Kitô h?u không ph?i là tình tr?ng c?n ph?i ch?u ??ng, mà là t?i l?i c?n ph?i v??t qua. D?n d?n, m?t phong trào khôi ph?c s? hi?p nh?t gi?a các Kitô h?u b?t ??u.

Hai cu?c th? chi?n kh?ng khi?p c?a th? k? 20, ch? y?u do các Kitô h?u ti?n hành, m?c dù không ph?i là hoàn toàn, ?ã t?o ra ??ng l?c m?nh m? cho phong trào m?i n?i. Trong s? các sáng ki?n ??khác, H?i ??ng các Giáo h?i Kitô Th? gi?i ???c thành l?p vào n?m 1948. V?i vi?c ban hành S?c l?nh v? ??i k?t c?a Công ??ng Vatican II n?m 1964, “Unitatis redintegratio”, Giáo h?i Công giáo ?ã cam k?t tìm ki?m s? th?ng nh?t c?a các Kitô h?u. Nh?ng m?t hi?n t??ng thú v? ?ã x?y ra.

V?i các Kitô h?u d?n thân tìm ki?m s? hi?p nh?t, ý ngh?a c?a t? “??i k?t” ?ã mang m?t ý ngh?a m?i, trái ng??c v?i cách s? d?ng ban ??u c?a nó. N?u trong nhi?u th? k?, m?t cu?c h?p ??i k?t là cu?c h?p gi?a nh?ng ng??i tin Chúa hi?p thông v?i nhau, thì gi? ?ây nó có ngh?a là m?t cu?c h?p gi?a nh?ng ng??i tin Chúa và không chia s? s? hi?p thông nh?ng hy v?ng khôi ph?c l?i s? hi?p thông ?ó. Công ??ng “??i k?t” Nixêa không ph?i là “??i k?t” theo cùng m?t cách mà t? ng? ??i k?t ???c các Kitô h?u th? k? 21 hi?u ngày nay.

M?c tiêu c?a Công ??ng Nixêa — s? hi?p nh?t trong ??c tin gi?a nh?ng các Kitô h?u — v?n còn, nh?ng ph??ng pháp lu?n ?ã thay ??i g?n 180 ?? và, n?u chúng ta nhìn nh?n cách thành th?t, nó v?n ti?p t?c phát tri?n. ??c Giáo hoàng Phanxicô và Th??ng ph? Bartolomeo c?a Constantinople ?ã ?óng góp r?t l?n vào s? phát tri?n ?ó.

Chúng ta nghe nói v? phong trào ??i k?t c?a tình b?n. Rõ ràng là hai v? ??u tôn tr?ng nhau. Không ai trong hai v? gi?m thi?u nh?ng khác bi?t th?n h?c chia r? h?. Không ai trong s? các ngài ph? nh?n t?m quan tr?ng c?a cu?c ??i tho?i th?n h?c ?ang di?n ra. Tuy nhiên, c? hai v? ??u nh?n ra r?ng m?i ng??i có th? khác nhau, th?m chí ?áng k?, nh?ng v?n có tình b?n và tình c?m sâu s?c dành cho nhau. ??c Phanxicô và ??c Bartolomeo cho chúng ta th?y r?ng chúng ta không c?n ph?i ??t ???c "s? hi?p nh?t hoàn h?o" — có l? là m?t m?c tiêu cánh chung — tr??c khi chúng ta có th? yêu th??ng nhau và cùng nhau làm vi?c ?? ??t ???c nhi?u ?i?u mà chúng ta trân tr?ng và là m?c ?ích chung.

M?t ví d? v? hình th?c g?p g? ??i k?t m?i h?n này là các chuy?n th?m hàng n?m c?a hai nhà lãnh ??o Giáo h?i. Vào ngày 29 tháng 6, l? thánh Phêrô và Phaolô, các Thánh b?n m?ng c?a Giáo h?i Roma, ??c Th??ng ph? c? m?t phái ?oàn ??n tham d? Thánh l? do Giám m?c Roma - ??c Giáo hoàng - ch? s?. Vào ngày 30 tháng 11, l? Thánh Anrê, Thánh quan th?y c?a ?? qu?c Byzantine (???c Constantino tái l?p thành Roma m?i, nh?ng th??ng ???c g?i là Constantinople cho ??n khi ??i tên ti?ng Th? Nh? K? thành Istanbul vào n?m 1930), Giám m?c Roma c? m?t ??c s? ??n ?? tham d? l? b?n m?ng c?a Tòa Th??ng ph? Constantinople, hi?n t?a l?c t?i m?t khu ph?c h?p khiêm t?n ? th? ?ô v?n hóa, kinh t? và l?ch s? nh?n nh?p c?a Th? Nh? K?.

Theo b?t k? th??c ?o nào, 1.700 n?m là m?t kho?ng th?i gian dài. Gánh n?ng c?a l?ch s? r?t l?n, và có m?t cám d? ?? cho nó chi ph?i vi?c tuân gi? các quy ??nh. Công ??ng Nixêa ch?c ch?n là m?t s? ki?n l?ch s?. Tuy nhiên, gi?ng nh? nhi?u nghi l? tôn giáo khác, ?ây không ch? là s? ki?n ???c ?? trong v?n kh?. Công ??ng Nixêa là v? quá kh?, nh?ng không ch? là quá kh?, nh? s? thay ??i trong cách hi?u c?a Kitô giáo v? ý ngh?a c?a t? "??i k?t" ?ã ch?ng minh. Công ??ng có th? ch? ra m?t con ???ng m?i và cung c?p cho các Kitô h?u ngày nay m?t ??ng l?c và công c? m?i cho giai ?o?n ti?p theo trên con ???ng h??ng ??n s? hi?p nh?t c?a các Kitô h?u.

Thông ?i?p c?a ??c c? Giáo hoàng Phanxicô v? chuy?n vi?ng th?m Constantinople vào n?m 2024 r?t ??c bi?t ? ch? ngài ?? xu?t hai Giáo h?i tuân gi? và k? ni?m ngày k? ni?m này. Ngài vi?t: “L? k? ni?m 1.700 n?m s?p di?n ra c?a Công ??ng chung ??u tiên Nixêa s? là m?t c? h?i khác ?? làm ch?ng cho s? hi?p thông ngày càng phát tri?n v?n ?ã t?n t?i gi?a t?t c? nh?ng ng??i ???c r?a t?i nhân danh Chúa Cha, Chúa Con và Chúa Thánh Th?n”.

?ây không ch? là m?t c? ch? mang tính bi?u t??ng, m?c dù nó là m?t bi?u t??ng m?nh m?. ?ây là m?t hành ??ng thi?t th?c không ch? cho th?y m?i liên k?t tình c?m th?c s?, mà còn là s? c? th? hóa s? hi?p nh?t v?n ?ã t?n t?i gi?a hai Giáo h?i — m?t ?i?u th?c s? ?áng ?? c? hành.