杏MAP导航

Christine Schenk CSJ

Khi còn là n? tu tr? dòng Thánh Giuse, tôi r?t khao khát ???c h?c h?i v? các b?c ti?n b?i trong ??c tin. M?c dù tôi vô cùng yêu thích các b?n v?n Kinh Thánh, nh?ng ?ôi khi th?t khó ?? tôi nhìn th?y chính mình trong ?ó b?i vì các bài ??c Kinh Thánh c?a chúng ta h?u nh? luôn nói v? các v? t? ph? c?a chúng ta. Các n? môn ?? t?n t?y c?a Chúa Giêsu g?n nh? không ???c nói ??n, ngo?i tr? ??c Maria Nazareth. Khi tôi b?t ??u h?c th?c s? th?n h?c t?i ch?ng vi?n ??a ph??ng, tôi say mê các thông tin v? nh?ng n? Kitô h?u trong th?i k? ??u c?a Giáo h?i. Trong lo?t b?n bài ti?u lu?n này, tôi hy v?ng truy tìm ngu?n g?c l?ch s? c?a các c?ng ??ng n? tu và có l? giúp ??c gi? b?t ??u nh?n ra chính mình trong l?ch s? Kitô giáo s? khai c?a chúng ta.

Kitô giáo lan r?ng

Kitô giáo lan r?ng nhanh chóng kh?p ?? qu?c Roma m?t ph?n nh? vào sáng ki?n c?a các n? tông ??, các n? ngôn s?, các nhà truy?n giáo ph? n?, nh?ng ng??i ??ng ??u các h?i thánh t?i gia và các góa ph?. S? phát tri?n c?a Kitô giáo c?ng có th? ???c xem là nh? s? h? tr? tài chính t? các n? doanh nhân Kitô giáo nh? Maria thành Magdala và Joanna (x. Lk 8,1-3), Lydia (x. Cv 16,11-40), Phoebe (x. Rm 16,1-2), Olympias, m?t phó t? ? th? k? th? t?, và nh?ng ng??i khác. ??c Giáo Hoàng Bi?n ??c XVI ?ã nhìn nh?n ?i?u này vào ngày 14 tháng 2 n?m 2007 khi ngài nói, “n?u không có s? ?óng góp qu?ng ??i c?a nhi?u ph? n?, l?ch s? Kitô giáo s? phát tri?n r?t khác”. Ngài c?ng l?u ý r?ng “s? hi?n di?n c?a ph? n? trong Giáo h?i nguyên th?y không h? là ?i?u th? y?u”.

H?i thánh t?i gia

Các H?i thánh t?i gia ??u tiên ???c lãnh ??o b?i nh?ng ph? n? nh? Grapte, m?t nhà lãnh ??o c?ng ??ng các góa ph? vào th? k? th? hai, nh?ng ng??i ch?m sóc tr? m? côi ? Roma (Hình 1) và Tabitha, m?t góa ph? s?ng vào th? k? th? nh?t “d?n thân làm vi?c t?t và làm vi?c bác ái” (xem Cv 9,36-43); bà ?ã thành l?p m?t c?ng ?oàn H?i thánh t?i gia ? Joppa. Thông qua H?i thánh t?i gia, các Kitô h?u tiên kh?i có th? ti?p c?n các m?ng l??i xã h?i và t? ?ó h? ti?p xúc v?i nh?ng ng??i thu?c các t?ng l?p xã h?i khác nhau.

Khi m?t n? ch? nhân c?a gia ?ình, có th? là m?t góa ph? giàu có nh? Tabitha, ho?c m?t ph? n? ???c t? do, nh? Prisca (x. Rm 16,3-5), ?ã theo Kitô giáo, các nhà truy?n giáo Kitô giáo nh? Junia (x. Rm 16,7) ho?c Thánh Phaolô, không ch? ti?p c?n v?i gia ?ình c?a h? mà còn c? m?ng l??i do h? b?o tr?. ?i?u này có ngh?a là nh?ng nô l?, nh?ng ng??i ???c tr? t? do, tr? em, h? hàng và nh?ng khách hàng thân thi?t c?a h? c?ng s? theo ??o. Do ?ó, khi Thánh Phaolô giúp bà Lydia theo ??o (xem Công v? 16,11-15), ngài t? ??ng có ???c quy?n ti?p c?n v?i nhi?u m?i quan h? xã h?i và có l??ng khán gi? ?ông ??o h?n (Hình 2). Trong cu?n sách nghiên c?u c?n k? v? h?, A Woman's Place, Carolyn Osiek và Margaret Y. MacDonald ch?ng minh r?ng các n? Kitô h?u thu?c t?ng l?p th?p h?n có th? b?t ??u công vi?c c?a h? trong m?ng l??i xã h?i Kitô giáo c?a h? và ???c b?o ??m v? m?t tài chính. ?i?u này mang l?i cho h? ??a v? cao h?n và quy?n t? do ?i l?i, ??c bi?t là trong toàn ??i gia ?ình th?i c? ??i.

Các nhà truy?n giáo n?

Celsus, m?t nhà phê bình n?i ti?ng ??i v?i Giáo h?i th?i s? khai, nói không nhi?u v? vi?c truy?n giáo b?i các ph? n?. Tuy nhiên, ông ?ã cung c?p b?ng ch?ng v? sáng ki?n c?a ph? n? trong Kitô giáo s? khai khi ông nói r?ng các Kitô h?u thuy?t ph?c m?i ng??i không “b? cha m? và nh?ng ng??i h??ng d?n c?a h?..." (Origin, Contro Celsus).

L?i phê bình c?a Celsus trùng h?p v?i b?ng ch?ng t? các v?n b?n Kitô giáo khác th?i s? khai. Nh?ng b?n v?n này nói r?ng vi?c truy?n giáo ???c th?c hi?n t? ng??i này sang ng??i khác, t? nhà này sang nhà khác, b?i các ph? n? ?ã ti?p c?n v?i các ph? n?, tr? em, nh?ng ng??i t? do và các nô l? khác. L?i phê bình c?a ông cho chúng ta bi?t r?ng các n? Kitô h?u (và m?t s? ng??i nam t?t lành) ?ã ch? ??ng v??t ra ngoài các quy t?c ph? h? b?i vì ni?m tin c?a h? vào Chúa Giêsu.

?óng góp c? th? c?a ph? n?

Có ba ?i?m khác bi?t ?áng k? gi?a xã h?i Roma th? k? I và th? k? IV; ?i?u này có th? là do s? v? truy?n giáo và lãnh ??o c?a các n? Kitô h?u. Tr??c h?t, vào th? k? th? IV, quy?n t? do l?a ch?n cu?c s?ng ??c thân ?ã phá b? m?t cách hi?u qu? m?t ?i?m chính y?u c?a ch? ?? ph? h? - hôn nhân b?t bu?c. ?i?m th? hai, các Kitô h?u góa ph? và trinh n? ?ã gi?i c?u, giúp hòa nh?p xã h?i, r?a t?i và giáo d?c hàng ngàn tr? m? côi. Th? ba, m?ng l??i gia ?ình và các ho?t ??ng truy?n giáo c?a ph? n? ?óng vai trò hàng ??u trong vi?c bi?n ??i xã h?i Roma t? m?t n?n v?n hóa ch? y?u là ngo?i giáo sang n?n v?n hóa ch? y?u là Kitô giáo.

K?t lu?n

Các y?u t? c?a ??i s?ng tu trì có th? ???c nh?n ra không ch? n?i các c?ng ??ng góa ph? ??u tiên nh? Grapte và Tabitha, mà còn n?i nh?ng ng??i ph? n? ch?n cu?c s?ng ??c thân, ch?ng h?n nh? b?n n? ngôn s? con c?a ông Phillip (x. Cv 21,9) và các c?ng ??ng ph? n? ? Ti?u Á ???c trình bày trong Công v? c?a Thecla (Hình 3). Ph? n? trong các c?ng ??ng này không ch? gi?i c?u tr? m? côi và góa ph? nghèo, mà còn lên ti?ng trong các cu?c h?p c?a Giáo h?i th?i s? khai (x. 1 Cor 11, Acts 21,8-10). Vi?c h? th?c thi quy?n bính trái ng??c v?i v?n hóa trong b?i c?nh ??i s?ng gia ?ình hàng ngày là m?t chìa khóa không ???c báo tr??c cho s? phát tri?n nhanh chóng c?a Kitô giáo. Kh? n?ng truy?n giáo và lãnh ??o mang tính ngôn s? c?a ph? n? trong m?ng l??i xã h?i m? r?ng c?a h? ?ã thay ??i b? m?t c?a ?? qu?c Roma.

Tài li?u ???c s? d?ng cho bài vi?t này ph?n l?n ???c l?y t? cu?n sách “Crispina và các ch? em: ph? n? và quy?n bính trong Kitô giáo s? khai” (Fortress Pres, 2017). Trong bài vi?t th? hai, tác gi? s? mô t? nghiên c?u ban ??u v? các  n? Kitô h?u th?i k? ??u trong s? các b?ng ch?ng kh?o c? h?c trên các tr? g?ch quan tài có niên ??i t? th? k? III ??n th? k? V.