Pablo Fajardo – ng??i n?ng d?n lu?t s? b?o v? Amazon
V?n Yên, SJ - câu chuy?n c?a Manuel Cubías - Jean Charles Putzolu
Các công ty ?a qu?c gia th??ng coi th??ng nh?ng n??c g?i là th? gi?i th? ba b?ng cách chi?m ?o?t tài nguyên c?a h?. Cu?c ??u tranh c?a nh?ng ng??i nông dân và ng??i dân b?n ??a ch?ng l?i nh?ng gã kh?ng l? này d??ng nh? luôn th?t b?i nh? là ??nh m?nh. Pablo Fajardo, t? nông dân ??n lu?t s?, ?ã ??o ng??c dòng ch?y này.
Nh?ng t? nh? nghèo ?ói, n? l?c, d?n thân ?ã tr? nên m?t ph?n c?n b?n làm nên l?ch s? châu M? Latinh. Nhi?u ng??i n?i ?ây ?ã ??t ni?m tin vào thành qu? c?a s? d?n thân nên h? ??t c? cu?c s?ng t?ng ngày c?a h? vào ?ó ?? bi?n ??c m? thành hi?n th?c cho ??t n??c c?a h? ho?c cho c?ng ??ng ??a ph??ng c?a h?. Pablo Fajardo là m?t trong nh?ng tr??ng h?p nh? th?. Tình yêu c?a anh dành cho con ng??i và vùng ??t c?a anh ?ã khi?n anh tr? thành m?t lu?t s? và b?o v? 30.000 c? dân c?a r?ng Amazon, ?? ch?ng l?i gã kh?ng l? ngành d?u khí b? cáo bu?c gây ô nhi?m. N?m 2011, công ty Texaco-Chevron ?ã b? tuyên án ph?i tr? 9 t? ?ôla ?? kh?c ph?c nh?ng thi?t h?i xã h?i và môi tr??ng.
M?t gia ?ình nghèo
Pablo sinh ra t?i m?t làng quê trên b? bi?n Ecuador, t? m?t gia ?ình nông dân trong ?i?u ki?n ?ói nghèo cùng c?c. ?i?u ki?n s?ng này ?ã ??y chín anh em Pablo cùng v?i cha m? tìm ki?m công ?n vi?c làm xa nhà, t?i vùng Amazon. M?t th? gi?i hoàn toàn m?i ??i v?i c?u bé Pablo: “Amazon tràn ??y th?n thái, nh? nhàng, ??y h??ng v?, ??y nhi?t, n??c, côn trùng và ??ng v?t, nói ng?n g?n là tràn ??y s?c s?ng”. Sau ?ó, anh phát hi?n m?t khu r?ng khác: “m?t Amazon khác b? ô nhi?m”. S? t??ng ph?n này ?ã làm thay ??i v?n m?nh ??i anh.
Vì lý do kinh t?, không ai trong s? anh em c?a Pablo có th? h?c ??n ??i h?c. Chính cái nghèo ?ã quy?t ??nh ai có th? và không th? h?c. R?i Pablo ?ã nh?n ???c s? h? tr? c?a ng??i dân, c?a các cha Dòng Phanxicô Capuchin và c?a m?t s? làng. M?i ng??i ?ã tr? nên m?t n?i nâng ?? l? th??ng cho anh ta, c? v? kinh t? l?n tinh th?n.
Chuy?n ??n Amazon
??i v?i nh?ng ng??i Ecuador tìm ki?m vi?c làm thì phía b?c m? ra nhi?u c? h?i h?n. Th? là n?m 14 tu?i, Pablo b?t ??u làm công vi?c ??u tiên cho m?t công ty phát tri?n cây c? châu Phi, sau ?ó cho m?t công ty d?u m?. Trong th?i gian r?nh r?i, anh tham gia giáo x? do các Cha Phanxicô Capuchin coi sóc. Gi?ng nh? nhi?u ng??i, anh làm r?t nhi?u nh?ng l?i ???c nh?n ??ng l??ng ít ?i. Anh nói: “tôi ?ã nh?n ra có quá nhi?u b?t công và bóc l?t”.
Hai n?m sau khi ??n Amazon, v?i s? h? tr? c?a giáo x? và ng??i dân, Pablo ?ã l?p m?t ban b?o v? nhân quy?n. “Chúng tôi làm ?i?u ?ó vì ?ã có nhi?u tr??ng h?p vi ph?m nhân quy?n ??i v?i ng??i b?n ??a, v?i ph? n?, nông dân và ng??i da ?en. H? không có ai ?? c?y nh? giúp ??.”
Nh?n ra ?n g?i
???c ??t làm tr??ng ban, Pablo, m??i sáu tu?i, ?i t? làng này sang làng khác v?i các cha Capuchin, ?? thu th?p l?i khai tr?c ti?p v? các vi ph?m h? ph?i ch?u. Và khi anh ?i cùng các n?n nhân ??n chính quy?n ?? khi?u ki?n, thì câu tr? l?i nh?n ???c luôn luôn gi?ng nhau: h? ?? ngh? ?i tìm m?t lu?t s?. “Th?c t? là vào th?i ?i?m ?ó không có lu?t s? nào mu?n giúp chúng tôi. M?t ngày n? tôi t? nh?: mình s? tr? thành m?t lu?t s?.” Nh?ng ti?n không ?? ?? chi tr? cho vi?c h?c. Các cha Capuchin, Pedro José, José María và Charlie Azcona, cách nào ?ó ?ã tr? nên ng??i thân trong gia ?ình th? hai c?a Pablo, ?ã quyên góp t? nhi?u ng??i. Do ?ó, Pablo có th? ?i h?c, t?t nghi?p và tr? thành m?t lu?t s?. Nh?ng ch?ng ???ng g?p l?m chông gai.
Giá c?a s? th?a hi?p
Pablo k? m?t câu chuy?n ?ánh d?u cu?c ??i c?a anh: M?t l?n n?, m?t công ty d?u khí ho?t ??ng trong khu v?c mu?n th?c hi?n các ki?m tra ??a ch?n. Nh?ng ng??i th? ?ã vào khu v?c mà không quan tâm ??n nông dân và tài s?n c?a h?. Pablo ??ng ra bênh v?c nông dân. Và ?? tr? thù, công ty ?ã sa th?i nh?ng ng??i th? và ?? l?i cho anh lu?t s? tr?. Nh?ng ng??i th? ?ã mu?n x? anh, nh?ng cu?i cùng, h? ?ã hi?u ???c v?n ?? và cùng theo anh trong cu?c chi?n pháp lý ch?ng l?i công ty.
N?m 2004, sau m?t th?i gian b? ?àn áp và ?e d?a, m?t ng??i anh c?a Pablo ?ã b? tra t?n dã man ??n ch?t. Gia ?ình c?a Pablo ?ã ???c ??a ?i m?t n?i xa ?? ??m b?o an toàn. Và b?n thân anh, trong nhi?u tháng, không th? ng? hai ?êm liên ti?p ? cùng m?t n?i. S? th?t, n?n nhân không ph?i là anh trai, mà chính là Pablo. Nh?ng k? ám sát ?ã b? nh?m l?n. Các m?i ?e d?a v?n ch?a k?t thúc. Anh nói: “M?i t?i, tôi c?m ?n Chúa vì tôi ???c s?ng thêm m?t ngày n?a. Vào bu?i sáng, tôi c?u nguy?n: L?y Chúa, xin b?o v? con ?? con có th? ti?p t?c s?ng”.
Liên h? g?n ch?t v?i Amazon
“Sau ba m??i n?m, tôi ?ã nh?n ra r?ng tôi ?ã h?c và v?n còn ti?p t?c h?c t? ng??i dân b?n ??a. H? có r?t nhi?u ?i?u ?? d?y cho nhân lo?i. Ng??i b?n ??a c?a Amazon là các th? vi?n l?u ??ng”, Pablo m?m c??i nói. N?m 2003, khi phiên tòa xét x? ch?ng l?i công ty Chevron b?t ??u ? Ecuador, vùng Lago Agrio, dân chúng ra ???ng m?i ngày ?? bi?u tình. Nh?ng ng??i già không bao gi? mang giày. M?t thanh niên M? ??n tham d? phiên tòa ?ã h?t s?c ng?c nhiên khi th?y nhi?u ng??i ?i chân ??t. Trong sáu tháng, anh ?ã gom góp ???c n?m ngàn ?ôi giày và g?i cho nh?ng ng??i th? dân này, tuy nhiên, h? c?ng ch?ng mang. Th?c t?, nh?ng ng??i già lão không ?i giày không ph?i vì h? nghèo, nh?ng vì chi?c giày làm ??t s? liên k?t gi?a ng??i và ??t.
Tr??ng h?p công ty Texaco-Chevron
Trong v? án, ng??i b?n ??a cùng lu?t s? c?a h? ?ã ??a ra b?ng ch?ng v? s? ô nhi?m ??t và n??c do nh?ng ch?t th?i ??c h?i và d? l??ng t? vi?c khai thác d?u thô. Ch?t th?i h?y di?t cá, ??ng v?t r?ng và ng??i dân b?n ??a. ??i di?n v?i th?m k?ch môi tr??ng này, ng??i dân c?m th?y b?t l?c vì không bi?t ph?i ??i phó v?i gã kh?ng l? d?u m? này nh? th? nào. D??ng nh? ngay c? nhà n??c c?ng không b?o v? quy?n c?a ng??i b?n ??a ho?c thông báo cho h? bi?t v? nh?ng h?u qu? tiêu c?c do chúng gây ra.
Pablo gi?i thích r?ng tr??ng h?p công ty Texaco-Chevron th? hi?n s? thi?u hi?u bi?t nghi?m tr?ng và thi?u tôn tr?ng ??i v?i các dân t?c t? tiên ? ?ây. ??ng th?i, v? án c?ng cho th?y s? kiên c??ng ??u tranh c?a các dân t?c này vì quy?n l?i c?a h?. “?i?u quan tr?ng là nhìn xem cách chúng tôi th?c hi?n ?? duy trì s? ?oàn k?t trong cu?c ??u tranh. Sáu dân t?c b?n ??a v?i ngôn ng?, truy?n th?ng, phong t?c và lãnh th? khác nhau ?ã cùng nhau ??u tranh.” Nhi?u ng??i b?n ??a ?ã không ?? may m?n ?? có th? h?c t?p. Gi?ng nh? cha c?a Pablo, nhi?u ng??i không bi?t ??c ho?c vi?t. H? không tin các tài li?u b?ng v?n b?n l?m, nh?ng coi tr?ng giá tr? c?a l?i nói. Cha c?a Pablo th??ng nói ?i?u này khi các con ông còn nh?: “t? gi?y có th? b? xé. Còn l?i nói thì không”. Ngày nay m?i th? ?ã thay ??i, m?i th? ph?i ???c ghi chép thành v?n b?n, ký tên, ?óng d?u. Không có v?n b?n chính th?c, l?i nói không còn giá tr?. ?? b?o v? nh?ng ng??i th? dân b?n ??a, Pablo là c?u n?i gi?a l?i nói c?a anh, ???c d?y cho ng??i th? dân và án v?n ???c vi?t trong các phiên toà xét x? công ty Texaco-Chevron.
?? thông tin ???c ??y ??, chúng tôi nói thêm r?ng ngày 30 tháng 8 n?m 2018, Tòa án tr?ng tài th??ng tr?c ? La Haye ?ã phán quy?t r?ng v? xét x? hãng Chevron b? h? h?ng vì tham nh?ng và công ty d?u h?a này ???c mi?n m?i trách nhi?m. Vì th? Tòa án ? La Haye ?ã công b? phán quy?t tr?ng tài bu?c Ecuador ph?i h?y b? b?n án do các tòa án c?a n??c này ?ã ??a ra ch?ng l?i công ty liên qu?c (Chevron)
T?i Amazon, cu?c s?ng c?a các dân t?c và các th? h? t??ng lai ?ang b? ?e d?a: “Có l?, nhi?u ng??i ? M?, Châu Âu ho?c nh?ng n?i khác trên th? gi?i không nh?n ra Amazon có ý ngh?a th? nào ??i v?i th? gi?i và hành tinh. Cu?c s?ng c?a các th? h? t??ng lai ?ang b? ?e d?a”. Nh?ng l?i k?t lu?n c?a Pablo Fajardo, m?t nông dân ?ã tr? thành lu?t s? c?a và cho ng??i dân, mang l?i hy v?ng cho ng??i th? dân: “c? th? gi?i l?ng nghe chúng ta”.
Câu chuy?n v? Pablo Fajardo ?ã ???c xu?t b?n thành m?t truy?n tranh do nhà xu?t b?n Pháp "Les arènes". Phiên b?n ti?ng Anh và ti?ng Tây Ban Nha ?ang ???c chu?n b? xu?t b?n.
C?m ?n b?n ?? ??c bài vi?t này. N?u b?n mu?n nh?n các b?n tin qua email, vui lòng ??ng k? newsletter b?ng cách nh?p vào ??y.
