杏MAP导航

Na Angella Rwezaula 鈥� Vatican.

Katika kuadhimisha Siku ya Kuhamasisha Uelewa wa (Ualbino), tarehe 13 Juni 2025, Umoja wa Mataifa (UN), kwa mwaka huu umechagua kaulimbiu: 鈥淜udai haki zetu: Linda ngozi yako, Hifadhi maisha yetu." Mada hii inaakisi umuhimu wa kutoa elimu na ulewa zaidi kuhusu jamii na ili kulinda ngozi na kuhifadhi maisha ya watu wenye ualbino, ikisisitiza haja ya kuongezeka kwa uelewa, huduma za kinga na huduma za afya zinazopatikana kwa watu hawa. Na zaidi inaakisi hitaji la dharura la kuzuia saratani ya ngozi kwa watu wenye ualbino kupitia uhamasishaji, uchunguzi, na ufikiaji wa jua. Hatari ya kupata saratani ya ngozi ni kubwa sana kwa watu wenye ualbino, na ukosefu wa upatikanaji wa mafuta ya jua, vifaa vya kinga, pamoja na uchunguzi na matibabu ya saratani ya ngozi inaweza kusababisha vifo vinavyoonekana, lakini vinavyoweza kuzuilika. Saratani ya ngozi ndiyo chanzo kikuu cha vifo vya watu wenye ualbino katika ukanda wa Kusini mwa Afrika, na kutoa mafuta ya kuzuia jua kuwa dawa muhimu, na si bidhaa ya vipodozi. Mipango mingi ya kitaifa kuhusu ualbino iliyopitishwa na serikali nyingi kwa miaka hii ni pamoja na hatua za kuhakikisha upatikanaji wa mafuta ya kuzuia jua, mavazi ya kujikinga na uchunguzi wa mara kwa mara wa ngozi na matibabu ya saratani ya ngozi.

Siku ya Uelewa na Ualbino duniani   (ANSA)

Misaada inayohitajika kutunza ngozi dhidi ya saratani

Nchi nyingi zina mipango ya kutoa mavazi ya bure au ya ruzuku ya kuzuia jua na jua, kupata huduma za ngozi na uchunguzi wa saratani ya ngozi, utambuzi na matibabu na uhamasishaji wa watu wenye ualbino na familia zao juu ya umuhimu wa kujikinga na jua. Tafiti zilizochapishwa kuhusu athari za afya kama hizo zimeonesha kuwa hatua hizi, pale zinapotekelezwa, zimeboresha kwa kiasi kikubwa matokeo ya afya ya watu wenye ualbino. Ualbino ni hali adimu, isiyoambukiza, inayorithiwa kijenetiki ambayo kwa kawaida husababisha ukosefu wa rangi ya melanini kwenye nywele, ngozi na macho, hivyo kusababisha hatari ya kupigwa na jua. Mwonekano wa kimaumbile wa watu wenye ualbino mara nyingi huwa ni kitu cha imani potofu na historia potofu zinazoathiriwa na ushirikina, ambazo huchochea kutengwa kwao na kutengwa na jamii kwa kutokuonekana kama watu kama wengine wakati ni watu kama kawaida ambao  wanatoa  mchango kwenye jamii inayowazunguka kama walivyo binadamu wengine wowote, isipokuwa ngozi. Mnamo tarehe 10 Aprili 2015, azimio A/HRC/RES/28/6 lilipitishwa bila kura na Baraza la Haki za Kibinadamu ili kuweka mamlaka ya Mtaalam Huru juu ya kufurahia haki za binadamu na watu wenye ualbino kwa muda wa miaka mitatu. Iliongezwa tarehe 4 Aprili 2024 kupitia azimio A/HRC/RES/55/18.

Mpango wa utekelezaji wa kukomesha mashambulizi na ukiukwaji mwingine(2021-2031).

Mpango wa Utekelezaji wa Kukomesha Mashambulizi na Ukiukwaji Mwingine wa Haki za Kibinadamu Unaolenga Watu Wenye Ulemavu wa Ngozi (Ualbino), Barani Afrika (2021-2031) ni mpango wa miaka 10 ambao ni sehemu ya juhudi za Umoja wa Afrika kutekeleza Usanifu wa Umoja wa Afrika wa Walemavu ikiwa ni pamoja na Itifaki ya Walemavu ya AU. Mwaka 2025 ni kumbukumbu ya miaka kumi tangu kuanzishwa kwa mamlaka ya kufurahia haki za binadamu na watu wenye ualbino. Katika kuadhimisha hatua hii muhimu, katika ripoti yake mwenye mamlaka kwa sasa, Muluka-Anne Miti-Drummond, anatoa muhtasari wa maendeleo yaliyopatikana katika utekelezaji wa haki za watu wenye ualbino duniani kote katika kipindi cha muongo mmoja uliopita. Mtaalamu wa Kujitegemea pia anaelezea changamoto zinazoendelea na kutoa mapendekezo kwa ajili ya kuendeleza haki za watu wenye ualbino. Watu wenye ulamavu wa ngozi bado wanapitia changamoto nyingi maishani licha ya kuwa wamepiga hatua kubwa kuhakikisha kwamba pana usawa na pia wanajihusisha na shughuli za kujenga jamii na nchi. Katika siku hii ya kuadhimisha ulemavu wa ngozi duniani ,kauli mbiu ni kutambua mchango na ukakamavu wa watu wenye ulamavu wa ngozi kwamba wana uwezo kama watu wengine.

Siku ya Kimataifa ya Albino

Tanzania kuadhimisha siku ya Ualbino

Kupitia taarifa za vyombo vya ndani nchin Tanzania za tarehe 11 Juni 2025 katika kuelekea kilele cha siku hiyo, Waziri Mkuu Kassim Majaliwa alitarajiwa kuwa mgeni rasmi katika maadhimisho ya kitaifa ya siku ya watu wenye ualbino mwaka huu huko mkoani Kigoma akimwakilisha Rais Samia Suluhu Hassan. Mkuu wa mkoa Kigoma, Bwana Thobias Andengenye akizungumza na waandishi wa habari ofisini kwake mjini Kigoma aliwataka wananchi wa mkoa Kigoma kujitokeza kwa wingi katika maadhimisho kwenye  Uwanja wa Mwanga Community Centre mjini Kigoma. Katika hatua nyingine Mkuu huyo wa mkoa Kigoma katika kuelekea kilele hicho, akizungumza wakati wa kufanya usafi kwenye kituo cha kulea wazee mjini Kigoma ikiwa sehemu ya maadhimisho hayo alitoa wito kwa wananchi hao kuachana na Imani na mila potofu zinazowanyanyapa na kuwafanyia ukatili watu wenye ualbino mambo ambayo yanahatarisha maisha yao. Hali kadhaliakia aliitaka jamii 鈥渋washirikishe watu wenye ualbino kwenye mipango mbalimbali ya maendeleo kwani kama binadamu wengine wanao mchango mkubwa  kwenye maendeleo.鈥� Na kwa upande wake Rais  wa Chama cha Watu wenye ualbino, Godson Mollel amekemea 鈥渢abia ya baadhi ya watu kuwaona watu wenye ualbino kama watu wa ajabu ambao hawastahili kuishi na ndiyo maana wanawafanyia matendo yasiyofaa ikiwemo kuwakata viungo kwa ajili ya masuala ya ushirikina.鈥� Mollel alisema kuwa 鈥渟iku ya Watu Wenye ualbino ilianzishwa maalum kwa ajili ya kutoa elimu na uelewa kuhusu jamii hiyo kwamba ni watu kama watu wengine wakiwa na mchango kwenye jamii kama walivyo binadamu wengine

Kwanini kuhamasisha siku hii ?

Ualbino ni hali ya kurithi kwa kinasaba ambayo inapatikana wakati wa kuzaliwa na inaweza kutokea bila kujali kabila au jinsia. Ili ualbino utokee, wazazi wote wawili wanapaswa kubeba jeni inayohusika nayo, hata kama wao wenyewe hawana. Ualbino husababisha ukosefu wa rangi (melanini) kwenye nywele, ngozi na macho, hivyo kuwafanya watu wenye ualbino kuathiriwa zaidi na jua na mwanga mkali. Kwa sababu hiyo, karibu watu wote wenye ualbino ni wenye ulemavu wa macho na wana uwezekano wa kupata magonjwa ya ngozi. Kwa sasa hakuna tiba ya ukosefu wa melanini. Inakadiriwa kuwa mtu 1 kati ya 5,000 katika Afrika Kusini mwa Jangwa la Sahara na 1 kati ya watu 20,000 huko Uropa na Amerika Kaskazini wana aina fulani ya ualbino.

Mara nyingi wenye Ualbino wanapata shida kubwa ya kubaguliwa   (AFP or licensors)

Katika nchi nyingi, watu wenye ualbino wanakabiliwa na ubaguzi, umaskini, unyanyapaa, vurugu na hata mauaji. Katika baadhi ya nchi, wanawake wanaozaa watoto wenye ualbino hukataliwa na waume zao na watoto wao hutelekezwa au kuwa wahanga wa mauaji ya watoto wachanga. Ukatili dhidi ya watu wenye ualbino mara nyingi hupuuzwa na jamii na mara chache hufuatiliwa na uchunguzi au kufunguliwa mashtaka. Mnamo mwaka 2013, Baraza la Haki za Kibinadamu la Umoja wa Mataifa (OHCHR) lilipitisha azimio (A/HRC/RES/23/13), lililolenga kuzuia mashambulizi na ubaguzi dhidi ya watu wenye ualbino. Zaidi ya hayo, katika kuitikia wito wa asasi za kiraia kuwachukulia watu wenye ualbino kama kundi maalum lenye mahitaji maalum yanayohitaji uangalizi maalum, Baraza liliunda mamlaka ya Mtaalam Huru juu ya kufurahia haki za binadamu kwa watu wenye ualbino. Mnamo Juni 2015, Baraza la Haki za Kibinadamu lilimteua Bi. Ikponwosa Ero kuwa Mtaalamu Huru wa kwanza katika jukumu hili. Mnamo Agosti 2021, alirithiwa na Bi. Muluka-Anne Miti-Drummond.

Kinga ni bora kuliko tiba: Changamoto kwa mifumo ya afya

Katika baadhi ya nchi, watu wengi wenye ualbino hufa kutokana na saratani ya ngozi wakiwa na umri wa kati ya miaka 30 na 40. Saratani ya ngozi inaweza kuzuilika ikiwa watu wenye ualbino wanapata haki zao za afya kikamilifu. Hii inapaswa kujumuisha ufikiaji wa ukaguzi wa afya wa kawaida, mafuta ya jua, miwani ya jua na mavazi ya kinga. Hata hivyo, katika nchi nyingi, njia hizi za ulinzi hazipatikani au hazipatikani kabisa. Kutokana na hali hiyo, watu wenye ualbino wamekuwa na leo wako miongoni mwa walioachwa nyuma zaidi katika masuala ya haki. Kwa hiyo, taratibu zinazolengwa vyema kuhusu haki za kimsingi za binadamu kwa watu wenye ualbino zinapaswa kutekelezwa ndani ya mfumo wa Malengo ya Maendeleo Endelevu.

Siku ya Ualbino Kimataifa

Ubaguzi dhidi ya watu wenye ualbino unatofautiana katika aina na ukali kutoka eneo moja hadi jingine. Watu wenye ualbino wanakabiliwa na ubaguzi na unyanyapaa duniani kote, lakini hii ni kweli zaidi katika maeneo fulani ya kijiografia, hasa katika baadhi ya nchi barani Afrika. Katika baadhi ya nchi za Afrika Kusini mwa Jangwa la Sahara, ualbino umegubikwa na hadithi na imani potofu hatari. Mashambulizi mara nyingi huchochewa na ujinga, unyanyapaa uliokita mizizi, umaskini, na ushirikina unaohusiana na uchawi. Katika ulimwengu wa Magharibi, ikijumuisha  Amerika Kaskazini, Ulaya, na Australia, ubaguzi mara nyingi huleta namna ya uonevu na kunyanyaswa kila mara. Habari kidogo inapatikana kuhusu maeneo mengine kama vile Asia, Amerika ya Kusini, na Pasifiki. Hata hivyo, baadhi ya ripoti zinaonesha kuwa nchini China na nchi nyingine za Asia, watoto wenye ualbino wanakabiliwa na kutelekezwa na kukataliwa na familia zao.

Sio Mizimu, Bali Wanadamu

Aina mbaya zaidi ya ubaguzi dhidi ya watu wenye ualbino ni kudhoofisha utu wao, ambayo huweka mazingira ya mashambulizi ya kutisha dhidi yao. Hata leo hii, watu wengi wenye ualbino wanaonekana kama watu wa ajabu, wenye vipengele vya kichawi. Kwa sababu hizio  bado wanauawa mara nyingi sana, au kukatwa viungo vyao, jambo ambalo mara nyingi linatia aibu kwa jamii nzima inayowazunguka. Ulinzi wa  ndugu zewtu hawa ni muhimu.