W Warszawie upami?tniono dzia?alno?? sióstr nazaretanek ratuj?cych ?ydów w czasie II wojny ?wiatowej
Tomasz Zielenkiewicz - Warszawa
W uroczysto?ci wzi?li udzia? przedstawiciele Instytutu Pami?ci Narodowej oraz w?adz, a tak?e licznie zebrane siostry nazaretanki, równie? z innych polskich klasztorów. Celebruj?cy Msz? ?wi?t? biskup Micha? Janocha przypomina? histori? warszawskich nazaretanek. Mimo ?e zakonnice nied?ugo po kapitulacji w 1939 roku otworzy?y szko?? powszechn?, gimnazjum i liceum, to dwie ostatnie placówki decyzj? niemieckich okupantów zamkni?to. Siostry uzyska?y jednak pozwolenie na prowadzenie kursów przygotowawczych do szkó? krawieckich, a potem na otwarcie zawodowej szko?y krawieckiej. Biskup przypomnia?, ?e prowadzi?y w tym miejscu tajne kursy sanitarne dla ?o?nierzy AK, przechowywa?y i pomaga?y te? uchod?com z Kresów. ?Trafi?y tu te? dziewcz?ta ?ydowskie, na fa?szywych dokumentach, równie? te, pochodz?ce z mieszanych ma??eństw polsko-?ydowskich, które by?y ?miertelnie zagro?one. Za pomoc ?ydom w Polsce grozi?a bowiem kara ?mierci" - przypomnia? biskup Janocha.
Siostra Wies?awa Hyzińska, prze?o?ona prowincji warszawskiej Zgromadzenia Sióstr Nazaretanek w przemówieniu podkre?li?a, ?e nie pozosta?y one wtedy oboj?tne na krzywd? ludzk?. ?W czasach pe?nych bestialstwa i nienawi?ci siostry znalaz?y w sobie odwag?, by i?? za g?osem sumienia, serca i wiary, by nie?? wsparcie i otuch?" - podkre?la?a. ?Kiedy terror wojenny odmawia? dzieciom ?ydowskim prawa do ?ycia, nasze siostry dawa?y im dom i swoj? mi?o??" - zaznacza?a.
Dr Mateusz Szpytma, wiceprezes Instytutu Pami?ci Narodowej przypomina?, ?e na zag?ad? zostali przeznaczeni w czasie okupacji niemieckiej wszyscy ?ydzi. ?Z badań wiemy, ?e pomocy szukali g?ównie u znajomych i s?siadów, ale je?li do ukrycia by?y przeznaczone dzieci, to wówczas przede wszystkim w zakonach" - wskaza?. Podkre?li?, ?e z ponad 70 zgromadzeń, które wówczas istnia?y na terenie II Rzeczpospolitej, ponad po?owa udzieli?a schronienia ?ydom. W rozmowie z Radiem Watykańskim dr Szpytma przyzna?, ?e nigdy nie uda si? pozna? wszystkich bohaterskich Polaków, którzy ratowali ?ydów, ale niezwykle wa?ne jest, ?e dzi? przypominamy o kolejnych bohaterach — siostrach nazaretankach. ?Ka?dy przypadek ratowania ?ydów w zakonach by? skuteczny, te osoby doczeka?y końca wojny" - podkre?li?.
Wanda Jasińska, córka Ewy Grzybowskiej opowiada?a Radiu Watykańskiemu histori? swojej mamy, dziewczyny ?ydowskiego pochodzenia, któr? uratowa?y w?a?nie siostry nazaretanki. Jej rodzina pochodzi?a ze Lwowa. ?Mama kocha?a siostry, by?y nadzwyczajnie dzielne, podarowa?a im potem obraz swojego autorstwa" - opowiedzia?a. ?Gdy w latach 70. mama stara?a si? o odznaczenie sióstr medalem Sprawiedliwego w?ród Narodów ?wiata, wskazywa?y, ?e nie zrobi?y nic nadzwyczajnego, bo by? to ich obowi?zek" - doda?a Wanda Jasińska. Ostatecznie siostra prze?o?ona Eutalia Jadwiga Wismont za swoj? dzia?alno?? zosta?a uhonorowana przez Instytut Yad Vashem 24 kwietnia 2023 roku.
O tym, jak siostrom uda?o si? uratowa? ?ydowskie dziewcz?ta opowiada?a Radiu Watykańskiemu równie? nazaretanka siostra Beata Rzepczyk, historyk, archiwistka prowincjalna. ?To by? ca?y system, w którym uczestniczy?y wszystkie zakonnice. Szczególnie wa?ne by?o to podczas niezapowiedzianych wizytacji. Zwykle z Państwa Podziemnego dociera?y do nich informacje, jednak pewnego dnia tak nie by?o. Siostra furtianka wiedzia?a, ?e odbywaj? si? w tym czasie tajne lekcje, mia?a wi?c przygotowany dzwonek na dole, by szybko da? zna?, to by?y umówione sygna?y. Potem zaprowadzi?a Niemców kolejno do innych sal, by zyska? na czasie. Aby przygotowa? wszystko na wizytacj?, trzeba by?o w koszach wynosi? zakazane ksi??ki, wnosi? dozwolone, a dziewczyny siada?y przy maszynach do szycia. Z kolei dziewczyny ?ydowskie nale?a?o wyprowadzi? za klauzur?, bo tam Niemcy nigdy nie chodzili" - opowiedzia?a. W tym wszystkim pomaga?y s. Izabella Jadwiga Machowska – kierowniczka internatu, s. Lauretana Barbara Gumowska – nauczycielka j?zyka polskiego oraz s. Amabilis Maria Filipowicz – nauczycielka j?zyka polskiego i historii w tajnym gimnazjum.
Siostra Rzepczyk dodaje, ?e do klasztoru podrzucane by?y te? ma?e dzieci. Siostry wi?c przekazywa?y je rodzinom, b?d? do domu dziecka. ?Po wojnie wiele z tych kontaktów pozosta?o, by?y to wzruszaj?ce relacje i spotkania. Siostry by?y z dziewcz?tami bardzo blisko, a przychodzi?y wystraszone, cz?sto prosto z getta" - zaznacza.
Siostra Rzepczyk przywo?a?a te? sytuacj?, gdy w 1939 roku podczas bombardowań, prze?o?ona, s. Eutalia Jadwiga Wismont, wysz?a na balkon i zrobi?a znak krzy?a nad Warszaw? i klasztorem. ?Mówi?a — rozdawajmy wszystko, opatrzno?? Bo?a b?dzie nad nami czuwa? i czuwa?a, ?adna dziewczynka ?ydowska nie zgin??a i siostry te? prze?y?y" - zaznaczy?a. ?Dla nas nazaretanek to wzór ?ycia, siostry wci?? si? modli?y, a Bóg na te modlitwy odpowiedzia?" - doda?a. ?One to robi?y tak zwyczajnie, po nazaretańsku" - podkre?li?a.
Tablica przy ul. Czerniakowskiej 137 zosta?a ufundowana przez Oddzia?owe Biuro Upami?tniania Walk i M?czeństwa IPN w Warszawie, a uroczysto?? wpisuje si? w obchody przypadaj?cego 24 marca Narodowego Dnia Pami?ci Polaków ratuj?cych ?ydów pod okupacj? niemieck?.
(Autor jest pracownikiem Polskiego Radia)
Dzi?kujemy, ?e przeczyta?a?/e? ten artyku?. Je?li chcesz by? na bie??co zapraszamy do zapisania si? na newsletter klikaj?c tutaj.
