«Սահմաններից այն կողմ» - Աւրորա Մարտիկանեան — Ցեղասպանութիւնը վերապրածի վկայութիւնը դարձած լոյս
Այսօր ձեզ ենք պատմելու մի երիտասարդ հայուհու մասին, ում կեանքը միաժամանակ ողբերգութիւն էր, արիութիւն ու վկայութիւն։ Նա վերապրեց ցեղասպանութիւնը, բայց չլռեց։ Նա խօսեց այն միլիոնաւորների փոխարէն, ում ձայնը մարեց անապատներում։ Նրա անունն էր՝ Աւրորա Մարտիկանեան։
Աւրորան ծնուել էր 1901 թուականին՝ Ցխմուտ գիւղում՝ Խարբերդի մերձակայքում։ Նա ընդամէնը դեռահաս էր, երբ սկսուեց 1915 թուականի Հայոց ցեղասպանութիւնը։ Նրա հայրն ու եղբայրները սպանուեցին նրա աչքի առաջ։ Իսկ մայրը, քոյրերը, և ինքը՝ Աւրորան, տարագրուեցին մահուան երթով։
Ճանապարհին Աւրորան ենթարկուեց դաժանութիւնների՝ բռնի տեղահանութիւն, սով, խոշտանգում, և անգամ՝ վաճառք։ Նա դեռևս պատանի էր, երբ մի թուրք պաշտօնեայ փորձում է նրան բռնի ամուսնացնել։ Բայց Աւրորան փախչում է։ Մի հրաշքով նա փրկւում է։ Ուսանողների մի խումբ՝ ամերիկեան Near East Relief կազմակերպութեան աջակցութեամբ, նրան հասցնում է Ամերիկա։
Այստեղ՝ Նյու Եորքում, Աւրորան սկսում է պատմել իր անցած դժոխքը։ Նա գրում է գիրք՝ Ravished Armenia (« Յօշոտուած Հայաստան») վերնագրով։ Այդ գիրքը դառնում է առաջին անգլերէն վկայութիւններից մէկը Հայոց ցեղասպանութեան մասին։ Բայց նա կանգ չի առնում գրքի վրայ։
1919 թուականին նկարահանւում է համանուն ֆիլմը, որտեղ Աւրորան ինքն է խաղում իր դերը։ Դա դարձաւ ոչ միայն պատմական վաւերագրութիւն, այլ նաև կինոյի պատմութեան մէջ առաջին դէպքը, երբ ցեղասպանութեան վերապրածը մարմնաւորում էր իրեն էկրանին։
Ֆիլմը ցուցադրւում է Ամերիկայի մեծ քաղաքներում և հաւաքում է միջոցներ՝ որբացած հայ երեխաների համար։ Աւրորան պատմում է ոչ թէ վրէժով, այլ՝ արժանապատուութեամբ ու յոյսով։
Նա դարձաւ լուսաբանումի և իրազեկման ձայն։ Բայց ինչպէս շատ ցեղասպանութիւն վերապրածներ, նրա պատմութիւնը տարիներով մնաց ստուերում։ Նա ամուսնացաւ, ապրեց համեստ կեանք Նիու Եորքում, որտեղ մահացաւ 1994 թուականին՝ 92 տարեկան հասակում։
Սակայն նրա վկայութիւնը մնում է։ Նրա գրքի հիման վրայ ստեղծուած ֆիլմը՝ այսօր համարւում է կորած ֆիլմերի շարքում, բայց Աւրորայի կերպարը գործում է որպէս խորհրդանիշ՝ կենդանի լոյս մթութեան միջից։
Եւ ահա՝ աւելի քան 100 տարի անց, նրա անունը կրկին հնչում է՝ «Աւրորա Մրցանակ» մարդասիրական միջազգային պարգևի տեսքով։ Այս մրցանակը շնորհւում է աշխարհով մէկ այն անհատներին, ովքեր վտանգում են իրենց կեանքը՝ ուրիշներին փրկելու համար։ Մրցանակի հիմքում դրուած է հենց Աւրորա Մարտիկանեանի պատմութիւնը։ Նրա վերապրումը՝ դարձել է յոյսի սկիզբ։
Այսօր մենք նրան չենք յիշում միայն որպէս զոհ։ Մենք նրան յիշում ենք որպէս վկայ, ուժեղ կին, որ խօսեց աշխարհի առաջ և դարձաւ մոլորակի բոլոր տառապեալների կերպարը։
Աւրորա Մարտիկանեանը մեզ սովորեցրեց, որ նոյնիսկ ամենամութ պատմութեան մէջ հնարաւոր է գտնել լոյս։ Եւ երբ այդ լոյսը կրում է մի աղջիկ, ով մենակ է անցել անապատ, բայց բարձրացրել է իր ձայնը՝ դա այլևս պարզապէս պատմութիւն չէ։ Դա յաւերժութիւն է։
Հաղորդաշարը պատրաստեց` Ռուզաննա Պետրոսեանը
Շնորհակալութիւն յօդուածը ընթերցելուն համար։ Եթէ կը փափաքիս թարմ լուրեր ստանալ կը հրաւիրենք բաժանորդագրուիլ մեր լրաթերթին` սեղմելով այստեղ