MAP

2025.04.07 Il poeta Krikor Zohrab

«Սահմաններից այն կողմ» - Գրիգոր Զոհրապ՝ փաստաբան, գրող, Օսմանեան խորհրդարանի պատգամաւոր

«Գրականութիւնը պիտի խօսի մարդոցմէ եւ ծառայէ մարդոց»։
Ունկնդրէ լուրը

Գրիգոր Զոհրապ՝ անհատ, որ միաւորեց միաժամանակ իրաւունքի խստութիւնը և գրականութեան նրբութիւնը։ Գրիգոր Զոհրապը՝ իրաւաբան, գրող, պատգամաւոր ու բարոյական սիւն մի ազգի համար, որը սարսափելի ժամանակների միջով պիտի անցներ։

Գրիգոր Զոհրապը ծնուել է 1861 թուականին Կոստանդնուպոլսում։ Իր պատանեկութեան տարիներին ուսանել է Սուրբ Գևորգեան ճեմարանում, ապա՝ Փարիզում։ Շուտով վերադարձաւ հայրէնի քաղաք և սկսեց իր պրոֆեսիոնալ գործունէութիւնը՝ որպէս փաստաբան։

Նա յայտնի դարձաւ ոչ միայն իր իրաւական գիտելիքներով, այլեւ խիզախութեամբ՝ յաճախ կանգնելով համակարգային անարդարութեան դէմ։ Նրա նպատակն էր մի կայսրութիւնում, որտեղ փոքրամասնութիւնները ճնշւում էին, բարձրացնել արդարութեան ձայնը։ Զոհրապը պաշտպանում էր հայերին, յոյներին, եզդիներին, անգամ մահմեդական աղքատներին՝ դառնալով բոլոր ճնշուածների փաստաբանը։

Բայց հենց գրականութեան միջոցով Զոհրապը արտայայտեց իր հոգու ամբողջ խորութիւնը։ Նրա պատմուածքներն ու էսսեները պարզ էին, մարդկային և խորը։ Նա գրականութիւն չէր գրում զուտ «գեղարուեստական» լինելու համար։ Նա հաւատում էր գրականութեան սոցիալական առաքելութեանը՝ ինչպէս ինքն էր ասում՝

«Գրականութիւնը պիտի խօսէ մարդոցմէ եւ ծառայէ մարդոց»։

Նրա ստեղծագործութիւնները՝ «Խղճի ձայները», «Մանկան լացը», «Հասուն սրտեր», լուսաբանում են հասարակ մարդու ցաւերն ու փոքրիկ երջանկութիւնները՝ մաքուր, առանց զարդարանքների։ Նրա հերոսները յաճախ կանայք էին՝ ուժեղ, մտածող, երբեմն ճնշուած, բայց միշտ արժանապատիւ։ Այս միջոցով Զոհրապը նաև դարձաւ կանանց իրաւունքի վաղ ձայնն ու պաշտպանը։

Նա նաև ակտիւ հրապարակախօս էր՝ խմբագրելով և ստեղծելով «Մասիս», «Արևելք» թերթերը, որտեղ մշտապէս հանդէս էր գալիս լուսաւորական գաղափարներով։ Զոհրապը պայքարում էր ոչ թէ միտումներով, այլ ճշմարտութեան խոր զգացումով։

1908 թուականին, երբ Օսմանեան կայսրութիւնում վերականգնուեց սահմանադրութիւնը, Զոհրապն ընտրուեց պատգամաւոր՝ ներկայացնելով Կոստանդնուպոլսի հայ համայնքը։ Խորհրդարանում նա դարձաւ արդարութեան առաջամարտիկ, պայքարեց օրէնքի գերակայութեան, խօսքի ազատութեան և փոքրամասնութիւնների իրաւունքների պաշտպանութեան համար։

Նրա ելոյթները խորհրդարանում արձագանք էին գտնում անգամ թուրք բարեփոխիչների շրջանում։ Նա չէր վախենում բարձրաձայնել ճշմարտութիւնը՝ բարեկամաբար, բայց հաստատակամ։

1915 թ․ ապրիլի 24-ին՝ Հայոց ցեղասպանութեան առաջին օրը, Զոհրապը ձերբակալուեց։ Չնայած իր պատգամաւորական անձեռնմխելիութեանը, նա աքսորուեց դէպի Դիարբեքիր, ապա՝ Ճաբաղչուր։ Ճանապարհին նա դաժանաբար սպաննուեց՝ թուրք պաշտօնեաների կողմից։ Նրա մարմինը երբեք չգտնուեց։ Բայց նրա ձայնը չէր լռելու։

Զոհրապի մահը դարձաւ խորհրդանշան՝ ոչ միայն հայ մտաւորականութեան կորստի, այլեւ մի ամբողջ սերնդի, որը կարող էր դառնալ բազմազգ կայսրության կամուրջը, եթէ նրան թոյլ տային ապրել։ Նա չէր կրում զէնք։ Նրա զէնքը խօսքն էր, գրիչը, խիղճը։

Այսօր Գրիգոր Զոհրապի անունով կոչւում են դպրոցներ, փողոցներ, գրադարաններ։ Նրա գրականութիւնը թարգմանուել է մի քանի լեզուներով։ Նրա կերպարը յիշւում է որպէս արդարութեան, մարդասիրութեան ու խելքի համադրութիւն։ Նա ապրեց՝ ծառայելու մարդուն, իր ժողովրդին ու իր խղճին։

Եւ ինչպէս մի անգամ գրել էր իր գրութիւններից մէկում՝

«Խղճին ձայնը երբեմն դառնում է միակ դատաւորը, որին կարելի է վստահել»։

Հաղորդաշարը պատրաստեց` Ռուզաննա Պետրոսեանը

Շնորհակալութիւն յօդուածը ընթերցելուն համար։ Եթէ կը փափաքիս թարմ լուրեր ստանալ կը հրաւիրենք բաժանորդագրուիլ մեր լրաթերթին` սեղմելով այստեղ

08/04/2025, 08:32