MAP

2025.02.17 Cyrill Damian, inventore della fisarmonica

«Սահմաններից այն կողմ» - Կիրիլ Դեմյան. գիւտարարը, ով աշխարհին նուիրեց ձեռնադաշնակը (accordion)

Կիրիլ Դեմիանը հնարաւոր է այնքան յայտնի չէ, որքան իր ժամանակի որոշ մեծ կոմպոզիտորներ, սակայն նրա գիւտը` ակորդեոնը, մնայուն հետք է թողել համաշխարհային երաժշտութեան մէջ: Ժողովրդական փառատօներից մինչև համերգասրահներ, նրա ստեղծագործութիւնը շարունակում է ուրախութիւն պատճառել միլիոնաւոր մարդկանց:
Ունկնդրէ հաղորդաշարը

Կիրիլ Դեմյան՝ հայ - աւստրիացի գիւտարար, ում բեկումնային ստեղծագործութիւնը փոխեց երաժշտութեան աշխարհը: Թէև Դեմյանի յայտնագործութիւնը՝ ակորդեոնը, յայտնի չէ, բայց դարձաւ ամենազդեցիկ երաժշտական​​գործիքներից մէկը՝ իր տեղը գտնելով աշխարհի դասական, ժողովրդական և հանրաճանաչ երաժշտական ​​աւանդոյթներում: Նրա պատմութիւնը նորարարութեան, վարպետութեան և երաժշտական ​​գերազանցութեան ձգտման պատմութիւն է:

Կիրիլ Դեմյանը ծնուել է 1772 թուականին Ռումանիայում՝ հայ ընտանիքում։ Ինչպէս ժամանակի շատ հայեր, այնպէս էլ նրա ընտանիքը գաղթել էր Եւրոպա՝ իրենց հետ բերելով արհեստագործութեան և առևտուրի ամուր աւանդոյթ: Նա ի վերջոյ հաստատուեց Վիեննայում՝ 19-րդ դարի երաժշտական ​​մայրաքաղաքում, որտեղ հաստատուեց որպէս հմուտ գործիքագործ։ Մասնագիտանալով դաշնամուրների և երգեհոնների մէջ՝ Demian-ի արհեստանոցը լաւ գնահատուեց իր բարձրորակ վարպետութեան համար:

19-րդ դարի սկզբի Վիեննան երաժշտական​​նորարարութիւնների կենտրոն էր: Դա Բեթհովենի և Շուբերտի քաղաքն էր, մի վայր, որտեղ ծաղկում էին նոր գաղափարները երաժշտութեան և գործիքների արտադրութեան մէջ: Այս միջավայրում էր, որ Դեմիանն իր ամենանշանակալի ներդրումն ունեցաւ երաժշտութեան մէջ։

1829 թուականի մայիսի 6-ին Կիրիլ Դեմյանը և նրա երկու որդիները՝ Կառլը և Գվիդոն, արտօնագրային յայտ ներկայացրեցին նոր երաժշտական ​​գործիքի՝ «ակորդեոնի» համար։ Ի տարբերութիւն դաշնամուրների կամ երգեհոնների բարդ ստեղնաշարերի՝ այս փոքրիկ, շարժական գործիքը ձայն էր արտադրում փչակների և մետաղական եղեգների համակարգի միջոցով։ Նուագարկիչը կարող էր ստեղծել ակորդներ՝ սեղմելով պարզ կոճակներ, ինչը շատ աւելի հեշտ էր դարձնում այն ​​օգտագործել, քան ստեղնաշարային այլ գործիքներ:

Դեմյանի դիզայնը յեղափոխական էր, քանի որ այն թոյլ էր տալիս երաժիշտներին ուղեկցել իրենց լիարժէք, հարուստ ներդաշնակութեամբ՝ օգտագործելով միայն մէկ ձեռքը: Նրա արտօնագիրը նկարագրել է գործիքը որպէս իդէալական ժողովրդական երաժիշտների և շրջիկ կատարողների համար, ովքեր երաժշտութիւն արտադրելու կոմպակտ, բայց հզօր միջոցի կարիք ունեն:

Դեմիանի ակորդեոնի մասին հետաքրքիր փաստն այն է, որ այն ի սկզբանէ նախագծուած էր հիմնականում ակորդների համար, ուստի՝ «ակորդեոն» անվանումը, որը ծագել է գերմաներէն «Akkord» բառից, որը նշանակում է «ակորդ»։ Ի տարբերութիւն ժամանակակից ակորդեոնների, որոնք ունեն և՛ մեղեդու, և՛ ներդաշնակութեան կոճակներ, Դեմիանի տարբերակը նախատեսուած էր որպէս պարզ նուագակցման գործիք: Ժամանակի ընթացքում դիզայնը զարգացաւ՝ ներառնելով ստեղնաշարեր և բաս կոճակներ, ինչը հանգեցրեց այն բազմակողմանի գործիքին, որը մենք գիտենք այսօր:

Ակորդեոնը արագօրէն տարածուեց ամբողջ Եւրոպայում՝ գտնելով տեղ տարբեր երաժշտական​​աւանդոյթների մէջ: Ֆրանսիայում և Իտալիայում այն ​​դարձաւ կենտրոնական ժողովրդական և սրճարանային երաժշտութեան մէջ: Գերմանիայում և Աւստրիայում այն​​ընդունուեց պոլկա երաժիշտների կողմից: Հետագայում այն ​​իր ճանապարհը գտաւ Արկենտինայում տանգո երաժշտութեան մէջ, Լուիզիանայում՝ Կաջունի երաժշտութեան մէջ և նոյնիսկ ռուսական և արևելաևրոպական դասական ստեղծագործութիւնների մէջ:

Թէև Դեմիանը չտեսաւ իր գիւտի ողջ գլոբալ ազդեցութիւնը, նրա աշխատանքը հիմք դրեց աշխարհի ամենասիրուած և յարմարուող գործիքներից մէկի համար:

Կիրիլ Դեմիանը հնարաւոր է այնքան յայտնի չէ, որքան իր ժամանակի որոշ մեծ կոմպոզիտորներ, սակայն նրա գիւտը` ակորդեոնը, մնայուն հետք է թողել համաշխարհային երաժշտութեան մէջ: Ժողովրդական փառատօներից մինչև համերգասրահներ, նրա ստեղծագործութիւնը շարունակում է ուրախութիւն պատճառել միլիոնաւոր մարդկանց:

Հաղորդաշարը պատրաստեց` Ռուզաննա Պետրոսեանը

Շնորհակալութիւն յօդուածը ընթերցելուն համար։ Եթէ կը փափաքիս թարմ լուրեր ստանալ կը հրաւիրենք բաժանորդագրուիլ մեր լրաթերթին` սեղմելով այստեղ

25/02/2025, 07:28