«Սահմաններից այն կողմ» - Կիրիլ Դեմյան. գիւտարարը, ով աշխարհին նուիրեց ձեռնադաշնակը (accordion)
Կիրիլ Դեմյան՝ հայ - աւստրիացի գիւտարար, ում բեկումնային ստեղծագործութիւնը փոխեց երաժշտութեան աշխարհը: Թէև Դեմյանի յայտնագործութիւնը՝ ակորդեոնը, յայտնի չէ, բայց դարձաւ ամենազդեցիկ երաժշտականգործիքներից մէկը՝ իր տեղը գտնելով աշխարհի դասական, ժողովրդական և հանրաճանաչ երաժշտական աւանդոյթներում: Նրա պատմութիւնը նորարարութեան, վարպետութեան և երաժշտական գերազանցութեան ձգտման պատմութիւն է:
Կիրիլ Դեմյանը ծնուել է 1772 թուականին Ռումանիայում՝ հայ ընտանիքում։ Ինչպէս ժամանակի շատ հայեր, այնպէս էլ նրա ընտանիքը գաղթել էր Եւրոպա՝ իրենց հետ բերելով արհեստագործութեան և առևտուրի ամուր աւանդոյթ: Նա ի վերջոյ հաստատուեց Վիեննայում՝ 19-րդ դարի երաժշտական մայրաքաղաքում, որտեղ հաստատուեց որպէս հմուտ գործիքագործ։ Մասնագիտանալով դաշնամուրների և երգեհոնների մէջ՝ Demian-ի արհեստանոցը լաւ գնահատուեց իր բարձրորակ վարպետութեան համար:
19-րդ դարի սկզբի Վիեննան երաժշտականնորարարութիւնների կենտրոն էր: Դա Բեթհովենի և Շուբերտի քաղաքն էր, մի վայր, որտեղ ծաղկում էին նոր գաղափարները երաժշտութեան և գործիքների արտադրութեան մէջ: Այս միջավայրում էր, որ Դեմիանն իր ամենանշանակալի ներդրումն ունեցաւ երաժշտութեան մէջ։
1829 թուականի մայիսի 6-ին Կիրիլ Դեմյանը և նրա երկու որդիները՝ Կառլը և Գվիդոն, արտօնագրային յայտ ներկայացրեցին նոր երաժշտական գործիքի՝ «ակորդեոնի» համար։ Ի տարբերութիւն դաշնամուրների կամ երգեհոնների բարդ ստեղնաշարերի՝ այս փոքրիկ, շարժական գործիքը ձայն էր արտադրում փչակների և մետաղական եղեգների համակարգի միջոցով։ Նուագարկիչը կարող էր ստեղծել ակորդներ՝ սեղմելով պարզ կոճակներ, ինչը շատ աւելի հեշտ էր դարձնում այն օգտագործել, քան ստեղնաշարային այլ գործիքներ:
Դեմյանի դիզայնը յեղափոխական էր, քանի որ այն թոյլ էր տալիս երաժիշտներին ուղեկցել իրենց լիարժէք, հարուստ ներդաշնակութեամբ՝ օգտագործելով միայն մէկ ձեռքը: Նրա արտօնագիրը նկարագրել է գործիքը որպէս իդէալական ժողովրդական երաժիշտների և շրջիկ կատարողների համար, ովքեր երաժշտութիւն արտադրելու կոմպակտ, բայց հզօր միջոցի կարիք ունեն:
Դեմիանի ակորդեոնի մասին հետաքրքիր փաստն այն է, որ այն ի սկզբանէ նախագծուած էր հիմնականում ակորդների համար, ուստի՝ «ակորդեոն» անվանումը, որը ծագել է գերմաներէն «Akkord» բառից, որը նշանակում է «ակորդ»։ Ի տարբերութիւն ժամանակակից ակորդեոնների, որոնք ունեն և՛ մեղեդու, և՛ ներդաշնակութեան կոճակներ, Դեմիանի տարբերակը նախատեսուած էր որպէս պարզ նուագակցման գործիք: Ժամանակի ընթացքում դիզայնը զարգացաւ՝ ներառնելով ստեղնաշարեր և բաս կոճակներ, ինչը հանգեցրեց այն բազմակողմանի գործիքին, որը մենք գիտենք այսօր:
Ակորդեոնը արագօրէն տարածուեց ամբողջ Եւրոպայում՝ գտնելով տեղ տարբեր երաժշտականաւանդոյթների մէջ: Ֆրանսիայում և Իտալիայում այն դարձաւ կենտրոնական ժողովրդական և սրճարանային երաժշտութեան մէջ: Գերմանիայում և Աւստրիայում այնընդունուեց պոլկա երաժիշտների կողմից: Հետագայում այն իր ճանապարհը գտաւ Արկենտինայում տանգո երաժշտութեան մէջ, Լուիզիանայում՝ Կաջունի երաժշտութեան մէջ և նոյնիսկ ռուսական և արևելաևրոպական դասական ստեղծագործութիւնների մէջ:
Թէև Դեմիանը չտեսաւ իր գիւտի ողջ գլոբալ ազդեցութիւնը, նրա աշխատանքը հիմք դրեց աշխարհի ամենասիրուած և յարմարուող գործիքներից մէկի համար:
Կիրիլ Դեմիանը հնարաւոր է այնքան յայտնի չէ, որքան իր ժամանակի որոշ մեծ կոմպոզիտորներ, սակայն նրա գիւտը` ակորդեոնը, մնայուն հետք է թողել համաշխարհային երաժշտութեան մէջ: Ժողովրդական փառատօներից մինչև համերգասրահներ, նրա ստեղծագործութիւնը շարունակում է ուրախութիւն պատճառել միլիոնաւոր մարդկանց:
Հաղորդաշարը պատրաստեց` Ռուզաննա Պետրոսեանը
Շնորհակալութիւն յօդուածը ընթերցելուն համար։ Եթէ կը փափաքիս թարմ լուրեր ստանալ կը հրաւիրենք բաժանորդագրուիլ մեր լրաթերթին` սեղմելով այստեղ