MAP

Khor Virap Monastery | Монастырь Хор Вирап

Հայ եկեղեցւոյ Խորհրդոց մատեանի պատմական հոլովոյթը. Հ. Մովսէս Վրդ. Տօնանեանի շաբաթական հաղորդաշարը (50)

Այսօրուայ մեր հաղորդումի ընթացքին պիտի անդրադառնանք Աղթամարի Կաթողիկոսական Աթոռին (1113-1895թթ.):

 Ծ. Հաղորդում

Ունկնդրէ հաղորդաշարը

Այսօրուայ մեր հաղորդումի ընթացքին պիտի անդրադառնանք  Աղթամարի Կաթողիկոսական Աթոռին (1113-1895թթ.):

 

Թ. Ժ. դարերու  հայ պատմիչ՝ Թովմա Արծրունին իր «Պատմութիւն Արծրունեաց տան» երկին մէջ կը գրէ թէ՝ Վասպուրականի թագաւորութեան վերացումէն (1021 թ.) յետոյ, հայրենիքի մէջ մնացած Արծրունիներու շառաւիղները Խեդենեկի գլխաւորութեամբ շարունակած են իշխել Աղթամար կղզիի և Վանայ լիճի հանդիպակաց ափի գիւղերուն մէջ: Խեդենեկը կը յիշուի որպէս «մեծ իշխան», Սենեքերիմ Արծրունի թագաւորի տոհմակից և «թագաւորազն ցեղիցն Արծրունեաց»: Արդարեւ, Աղթամարի կաթողիկոսութեան հիմնադրումը սերտօրէն կապուած է Վասպուրականի թագաւորութեան հետ:

Դաւիթ Արծրունին մինչեւ կաթողիկոս հռչակուիլը կը վարէր եպիսկոպոսի, արքեպիսկոպոսի պաշտօնները, նաեւ Աղթամար կղզիի դիմացի գիւղերու նկատմամբ Արծրունիներու հոգեւոր իշխանութիւնը: Այս Դաւիթը, ինչպէս նախապէս յիշեցինք, կը յանդգնի Հայոց ընդհանրական Աթոռին վրայ բազմել: «Դաւիթ անուն ոմն եպիսկոպոս յաթոռն Աղթամարայ, կը գրէ ժամանակակից մատենագիրը, արհամարհէ զտղայութիւն Գրիգորիսի և ապստամբեալ նստի կաթուղիկոս` հաւանեցուցեալ ինքնեան և զաթոռն Սիւնեաց և զԹադէոսի առաքելոյն՝ տարի մի, և յետոյ դարձան նոքա ի հնազանդութիւն մեծ աթոռոյն. և Աղթամար մնաց յիւրում ապստամբութիւն»:

Աղթամարը Հայոց ընդհանրական Աթոռ հռչակելն ինքնին կ'ընձեռէր հնարաւորութիւններ Արծրունիներու այդ փոքրիկ իշխանութեան պահպանման ու հեղինակութեան ընդլայնման համար, որպէս «զաթոռ հայրապետական և զթագաւորական մերոյ ազին»: Դաւիթ Արծրունիի կաթողիկոսական իշխանութեան հիմքերն ամրապնդելու նպատակաւ՝ իր հետեւորդները իրենց դիրքորոշումը կ'արդարացնէին անով, որ այդ վանքին մէջ Գրիգոր Լուսաւորիչի պատարագի սեղանը ունէին, գաւազանը, մաշկեղէն գօտին, Հռիփսիմէ կոյսի հողաթափը և դաստառակը (շղարշը), նաեւ արիւնոտ պարեգօտը: Ընդ որում, Դաւիթ Արծրունին իր համախոհներուն կողմէ՝ կը նկատուէր որպէս Գրիգոր Լուսաւորչի տոհմի աւանդներու ժառանգորդն ու իրականացնողը. ան մանկուց կրած էր «զլուծ խոնարհութեան` պահօք և աղօթիւք և խստամբեր ճգնութեամբ, արի և քաջ ժուժկալութեամբ…առ ոչինչ համարելով զաշխարհս և զփառս սորա և զվայելչութիւն կենցաղոյս…»: Անանուն յիշատակագիրը կը նշէ, որ «նստոյց զնա (Դաւթին) Տէր յաթոռ մերոյ սուրբ Լուսաւորչին սրբոյն Գրիգորի և խառնեաց զնա ի կարգ սուրբ հարցն առաջնոց, սրբոցն Ռստակիսի, Վրթանիսի, Յուսկանն և Գրիգորիսի, Ներսիսի և Սահակայ…»: Այս պատճառաւ, Դաւիթ Արծրունին չհրաժարեցաւ Հայոց կաթողիկոսի տիտղոսէն, շնորհիւ Արծրունիներու իշխանութեան:

Անշուշտ, վերջինիս հիմքերու ամրացման համար կարեւոր էր նաեւ հեղինակաւոր եկեղեցական իշխանութեան գոյութիւնը: Դաւիթ Արծրունիի կաթողիկոսութիւնը դատապարտուեցաւ եկեղեցական միւս կենդրոններուն մէջ` նկատուելով իբրեւ ապստամբութիւն Հայոց ընդհանրական Աթոռի դէմ. եւ այն հոգեւոր այրը, որ «հակառակ եղեւ կաթողիկոսաց մեծի, հակառակ է Սուրբ Լուսաւորչին և ամենայն հայրապետաց և առաքելացն Քրիստոսի»: Հետագային, Արծրունիներու շառաւիղները պահպանեցին Աղթամարի իրենց անկախ Աթոռը և հոգեւոր իշխանութիւնը` աթոռանիստ ունենալով  Ս. Խաչ վանքը:   

 

Շնորհակալութիւն յօդուածը ընթերցելուն համար։ Եթէ կը փափաքիս թարմ լուրեր ստանալ կը հրաւիրենք բաժանորդագրուիլ մեր լրաթերթին` սեղմելով այստեղ

13/06/2025, 08:00