MAP

Khor Virap Monastery | Монастырь Хор Вирап

Հայ եկեղեցւոյ Խորհրդոց մատեանի պատմական հոլովոյթը. Հ. Մովսէս Վրդ. Տօնանեանի շաբաթական հաղորդաշարը (47)

Այսօրուայ մեր հաղորդումի ընթացքին պիտի անդրադառնանք Սսոյ նշանաւոր մայր Մաշտոցին:

ԽԷ. Հաղորդում

Ունկնդրէ հաղորդաշարը

Այսօրուայ մեր հաղորդումի ընթացքին պիտի անդրադառնանք Սսոյ նշանաւոր մայր Մաշտոցին:

 

Հայոց Եկեղեցւոյ ծիսական կարգ մտած Կիլիկեան խումբի ձեռագիրներէն Վենետիկի թիւ 1173 ժողովածուն՝ ընդօրինակուած է 1345 թուականին Սիսի եկեղեցիին մէջ, Ս. Գրիգոր Լուսաւորչի աջի սպասաւորի՝ Գրիգոր եկեղեցապանի ընտիր օրինակէն: Ձեռագրի գրիչը և ծաղկողը Գրիգորն է, և ունի բազմաթիւ կիսախորաններ ու ճակատազարդեր: Այս ձեռագիր Մաշտոցը հարուստ է իր բովանդակութեամբ, որովհետեւ, հետագայ դարերուն աւելի հարստացած է նոր կանոններով: Ան կը պարունակէ հայ և լատին ծիսակարգերէն քաղուած 103 կանոն: Բաց աստի, կան եպիսկոպոսական ու կաթողիկոսական արարողակարգի կանոնները, ինչպէս նաեւ դռնապանի, սարկաւագի, դպիրի, քահանայի ձեռնադրութեան կանոնները:

Մաշտոցին ընդօրինակումը տեւած է մէկ տարի և երեք ամիս և գործածութեան մէջ մտած է Մաշտոց Եղիվարդեցիի կաթողիկոս ձեռնադրուելէն յետոյ (897թ.): Վենետիկեան օրինակին նման՝ Մաշտոցեան Մատենադարանի ԺԶ. դարուն ընդօրինակուած թիւ 973 Մաշտոցը, որ գրուած է բոլորգիրով և նկարազարդուած, ունի նոյնպէս կիսախորան ու բազմաթիւ ճակատազարդեր, բուսական ու թռչնային լուսանցազարդեր. կը պարունակէ նոյնքան կանոններ (103 Կանոն) և Վենետիկի թիւ 1173 ձեռագրի նման կ'աւարտի Հայրապետներու ցանկով, որ Գրիգոր Լուսաւորչէն կը հասնի մինչեւ Մխիթար Գառնեցի:

Վենետիկի թիւ 1173 Մաշտոցի ու Երեւանի Պօղոս Եւդոկիացւոյ (ձեռ. թիւ 973) օրինակէն կը սերի հայ-լատին 59 կանոններէ կազմուած այլ Մաշտոց մը, որ կը պահուի Երեւանի Մաշտոցեան Մատենադարանին մէջ (ձեռ. թիւ 1026): Կիլիկեան շրջանին ընդհանուր Մաշտոցէն անջատուած են կաթողիկոսական կանոնները, կազմուած են Կաթողիկոսական ձեռնադրութեան Մաշտոցներ ըստ պատուիրատու կաթողիկոսի ցանկութեան՝ չորսական ու երեքական կանոններով: Ներսէս Լամբրոնացիի գրած օրինակէն պատրաստուած և կաթողիկոսական կանոնները պարունակող Կիլիկեան ամենահին ձեռագիրը Սիսի նշանաւոր Մայր Մաշտոցն է, որ Անթիլիասի մայրավանքը կը պահուի (ձեռ. N. 9): Մաշտոցի գրիչը, ժամանակն ու ընդօրինակման վայրն անյայտ են: Յայտնի է միայն պատուիրատուն՝ Կոստանդին Կեսարացի Կաթողիկոսն ու ձեռագրի կազմողը՝ Ճոսլինը. «Երկրորդ Լուսաւորիչ Հայկազեան ազգիս Տէր Կոստանդին զանարժան և մեղաւոր ծառայս ձեր, զկազմող սորա՝ զՃաւսլինս յիշեայ առաջի Քրիստոսի Տեառն մերոյ»,կը գրէ անյայտ գրիչը:

Գրուած է բոլորգիրով` ընտիր մագաղաթի վրայ: Նկարազարդ է, ունի կիսախորաններ` գլխազարդերով, լուսանցազարդեր: Հետաքրքիր է նաեւ ձեռագրի արծաթեայ կազմը: Առաջին Փեղկին վրայ հայրապետական ու թագաւորական օծման դրուագներն են, երկրորդ փեղկին՝ եպիսկոպոսական օծման և Միւռոնի օրհնութեան արարողութիւնն է:

Ութ աստիճանով և ամպհովանիով նստած է Հայրապետը` ձեռքին Ս. Լուսաւորչի աջը, երկու եպիսկոպոսներ` զոյգ աջերով: Եպիսկոպոսներէն մեկը ծունկի իջած է Սուրբ Մեռոնի կաթսային առջեւ, վերեւը աղաւնակերպ Սուրբ Հոգին է ու Հայր Աստուած: Սիսի Մայր Մաշտոցը պէտք է որ գրուած ըլլայ մինչեւ 1311թ. Կոստանդին Կաթողիկոսի Ս. Սոփիայի տաճարին մէջ հրաւիրուած Սինոհոդոսը: Այս Մաշտոցն ունի չորս կանոն. Ա. Մեռոնօրհնէք, բ. Եպիսկոպոսի ձեռնադրութեան և թաղման կանոնները, գ. Կաթողիկոսի ձեռնադրութիւն, դ. Կարգաւորութիւն աւրհնութեան թագաւորի ըստ մեծի եկեղեցւոյն Հռովմայ, Լեւոն թագաւորի երդման գիրը: Վերջին կանոնները թարգմանած ու գրած է Ներսէս Լամբրոնացին: Սիսի Կաթողիկոսները մատեանի բաց էջերուն մէջ իրենց գահակալութեան թուականներն թողած են` սկսեալ՝ Կոստանդին Բ. Լամբրոնացի Կաթողիկոսէն (1380 թ.) մինչեւ Կիրակոս Կաթողիկոսը (1797 թ.):

 

 

Շնորհակալութիւն յօդուածը ընթերցելուն համար։ Եթէ կը փափաքիս թարմ լուրեր ստանալ կը հրաւիրենք բաժանորդագրուիլ մեր լրաթերթին` սեղմելով այստեղ

23/05/2025, 07:45