MAP

Khor Virap Monastery | Монастырь Хор Вирап

Հայ եկեղեցւոյ Խորհրդոց մատեանի պատմական հոլովոյթը. Հ. Մովսէս Վրդ. Տօնանեանի շաբաթական հաղորդաշարը (44)

Այսօրուայ հաղորդումի ընթացքին պիտի անդրադառնանք Հեթում թագաւորի հռչակաւոր Ճաշոց Մաշտոցին:

ԽԴ. Հաղորդում

Ունկնդրէ լուրը

Այսօրուայ հաղորդումի ընթացքին պիտի անդրադառնանք Հեթում թագաւորի հռչակաւոր Ճաշոց Մաշտոցին:

 

Հայերէն ձեռագիր ժողովածուներուն մէջ մեծ թիւ կը կազմեն Մաշտոց ծիսական մատեանները, որոնց մէջ Կիլիկեան Մաշտոցները յատուկ խումբ կը կազմեն: Կիլիկեան շրջանին՝ Հայ Եկեղեցւոյ Մաշտոցը կը հարստանայ նոր կանոններով, շարականներով, գանձերով ու տաղերով: Արծաթէ դարու պարծանքներէն՝ Ս. Ներսէս Լամբրոնացին կը խմբագրէ Մաշտոց մը, ուր հաւասար կիրառման իրաւունք կը ստանան հայ- լատին ծիսակարգէն քաղուած կանոնները: Այսպէս, Հռոմէական Եկեղեցւոյ թագաւորի, եպիսկոպոսի ու կաթողիկոսական ձեռնադրութեան եւ այլ կանոններու թարգմանիչն է Ներսէս Լամբրոնացին: Այդ նոր կազմուած օրինակէն տարբեր ժամանակներու մէջ՝ ընդօրինակութիւններ կը կատարուին ո՛չ միայն Կիլիկիա, այլեւ Հայաստանի բոլոր վանքերուն և հայկական գաղթօջախներուն մէջ: Արդարեւ, Մաշտոց ծիսարանը իւրայատուկ ժողովածու է, որքան ալ ան կանոնական է, այնուամենայնիւ, միատեսակ չէ, քանի որ ձեռագիր Մաշտոցները սովորաբար կը կազմուէին պատուիրատուի ցանկութեամբ. ուստի կանոնները ընտրուած կ'ըլլան և քաղուած՝ տարբեր ընտիր և ստոյգ օրինակներէ: Այսպէս, խառն տեսակի ծիսական ժողովածու կը ներկայանայ Հեթում Բ. թագաւորի հռչակաւոր ձեռագիր Ճաշոց-Մաշտոցը, որ հայկական մանրանկարչութեան յուշարձան է: Կիլիկիոյ Սիս մայրաքաղաքի գրչատուներուն մէջ գրուած և նկարազարդուած է 1286-ին, Հեթում թագաժառանգին համար: Այս վերջինս կ'ընդգրկէ Հին և Նոր Կտակարաններէն ընտրուած յատուկ հատուածներ, աղօթքներ և շարականներ, ինչպէս նաեւ կը ներառէ Մաշտոցի կարեւորագոյն կանոններէն՝ Մկրտութեան, Պսակի, Վերջին օծման, Աշխարհաթաղի և Այգալացի ծէսերը. Ջրօրհնէքի, Ոտնլուայի կարգերը, եպիսկոպոսական եւ կաթողիկոսական ձեռնադրութեանց եւ թագաւորօրհնէքի կանոնները: Այս ճաշոց Մաշտոցը կը հանդիսանայ որպէս հիանալի նմուշ իր ժամանակի գրչագիրներու շքեղ նկարազարդումներով, մանաւանդ հարուստ մանրանկարչական հոյակապ նմուշներով, ինչպէս՝ հռչակաւոր մանրանկարիչ Թորոս Ռոսլինէն եւ Սարգիս Պիծակէն, որոնց մէկ քանին գլուխ գործոցներ են: Բազմաթիւ էջեր զարդարուած են գլխազարդերով, լուսանցազարդերով և Տէրունական մանրնկարներով: Յաճախ ամբողջ էջը ծածկող մանրանկարներուն կը յաջորդեն աւելի փոքր մանրանկարներ ու ճոխ լուսանցազարդեր, այնպէս որ իրարու հետ շաղկապուած դրուագները, մանրանկարներուն հաղորդած են պատմողական բնոյթ։

Մանրանկարներու գեղանկարչական արտայայտութիւնը կը զօրանայ հարուստ ու հնչեղ գունաշարի շնորհիւ (կապոյտ, կանաչ, կարմիր, փայլուն ոսկի, շագանակագոյն երանգներ)։ Վարպետօրեն միահիւսուած ամենատարբեր զարդակերպերը (կենդանիներ, թռչուններ, բուսական) գլխազարդերը, լուսանցազարդերն ու գլխատառերը: Ամէն ընթերցուած, աղօթք, սաղմոս, շարական կը սկսի բազմագոյն գլխազարդերով, ուր առատօրեն օգտագործուած է ոսկին: Իւրաքանչիւր կանոնի սկիզբը կը տեսնենք գեղեցիկ կիսախորաններ և զարդագրեր:

Այս Մաշտոցը Սիսի կաթողիկոսարանին ազատեալ սրբութիւններէն մէկն է, որ անցեալին կը պահուէր Վեհ. Սահակ Բ. Կաթողիկոսին քով՝ Հալէպ: Այսօր այս ձեռագիրը կը պահպանուի Երեւանի Մաշտոցեան Մատենադարանին մէջ (Ձեռագիր թիւ 979):

Շնորհակալութիւն յօդուածը ընթերցելուն համար։ Եթէ կը փափաքիս թարմ լուրեր ստանալ կը հրաւիրենք բաժանորդագրուիլ մեր լրաթերթին` սեղմելով այստեղ

03/04/2025, 08:00