Հայ եկեղեցւոյ Խորհրդոց մատեանի պատմական հոլովոյթը. Հ. Մովսէս Վրդ. Տօնանեանի շաբաթական հաղորդաշարը (35)
ԼԵ. Հաղորդում
Այսօրուայ հաղորդումի ընթացքին, պիտի անդրադառնանք վաղէմի Մաշտոցի հնաւանդ Կանոններուն:
Վաղեմի Մաշտոցներուն մէջ հանդէս կու գայ հետեւեալ կանոնական հերթականութեամբ. Կանոն Տէրունական օրհնելոյ, (Կանոն) Օրհնութիւն սեղանոյ տէրունականի և պատարագի: (Կանոն) Օրհնութիւն հատի պատարագի:(Կանոն) Օրհնութիւն հատի (մարտիրոսաց). Այգալաց, ըստ բովանդակութեան՝ «Իսկ յերկրորդում աւուրն յորժամ յայգալացն ժողովին». Կանոն մոնոզոն առնել ըստ հերակտրութեան եգիպտացւոցն և սուրբ լերինն Պաղեստին, արանց և կանանց, որք զկուսութիւնն յանձն առնեն ի Քրիստոս. Կարգ այս է. Կանոն հայր առնել, ժողովին ուխտն և առաջի կացուցանեն զոր ընտրեալն են. (Կանոն) «Քարոզ պատուիրանին» զոր քահանայն զեկուցանէ ժողովրդեանն նախ քան սկիզբն Խորհրդոյն. Աղօթք որ պիղծ ինչ կերեալ է. (Կանոն) Որ ի կերակուրս միայն պղծի. Աղօթք ի վերայ երդմնասխալաց. Կանոն ձեռնադրութիւն Անագանոսաց որ լինին գրակարդացք: Այսպէս, Կանոն Այգուց կատարելոյ, արարողութիւն մըն է, զոր կը կատարուի ննջեցեալի գերեզմանին վրայ՝ թաղման յաջորդող հինգ օրերու ընթացքին (Այգալաց): Կանոն Տէրունական օրհնելոյ. այլուր՝ Կանոն Տեառնական (նուէր) օրհնելոյ, որ կը նշանակէ՝ Աստուծոյ անունով ինչ որ կը նուիրուի աղքատնեուն, կամ քահանային, և նման է մատաղի օրհնութեան: (Կանոն) Օրհնութիւն հատի պատարագի. (Կանոն) Օրհնութիւն հատի (մարտիրոսաց), ըստ բովանդակութեան՝ ասոնք նոյնանման արարողութիւններ են, որ յետագային բաժնած են. ներկայի Մաշտոցները չունին այս Կանոնները և շատ հաւանական է որ Մատաղի սեղանի օրհնութեան մէջ միաձուլուած են: Կանոն հայր առնել. Ժողովին ուխտն և առաջի կացուցանեն զոր ընտրեալն են. ըստ բովանդակութեան՝ վանահօր միաբանութեան ուխտի անդամներուն ներկայացնելու արարողութիւն մըն է, զոր նոր Մաշտոցները չունին: (Կանոն) «Քարոզ պատուիրանին» (Աւագ Հինգշաբթի կարդացուող քարոզ), զոր քահանայն զեկուցանէ ժողովրդեանն նախ քան սկիզբն Խորհրդոյն: «Կանոն խաչփոխ առնելոյ»ն նոր Մաշտոցները չունին, անցեալին կը կատարուէր պսակի խորհուրդի ժամանակ և մաս կը կազմէր պսակի արարողութեան: «Կանոն խաչալուայ առնելոյ», այսինքն՝ ջուրը օրհնել մէջը խաչը ընկղմելով. այս արարողակարգը հին Մաշտոցներուն մէջ շատ քիչ կը հանդիպի որպէս առանձին կանոն և զանազան առիթներուն կը կիրառուէր: «Կանոն Խաչալուայ առնելոյ կոչի նաեւ խաչահանգիստ, ի բժշկութիւն ամենայն բնութեանց, տնկոց, բուսոց, և պտղոց, հօտից խաշանց և անասնոց, և ամենայն ցեղ ցաւոց և վտանգաւոր նեղութեանց»: Կանոն վասն այսահարաց և լուսնոտից, աղօթք է ի վերայ երդմնասխալաց, այսինքն՝ սուտ երդուողի վրայ: Կանոն գիշերային ժամու աղօթից. երկար արարողութիւն մըն է, որ կատարուի ի վերայ ծանր հիւանդաց, ի բժշկութիւն ցաւոց և ի քաւութիւն յանցանաց. ունի բազմաթիւ ընթերցումներ, քարոզներ և շարականներ, ինչպէս նաեւ մեծ աղօթքներ: Այսօր, այս վաղէմի և հնաւանդ Կանոններու ջախջախիչ մեծամասնութիւնը գործածութենէ դադրած ըլլալով՝ բնականաբար դուրս հանուած են թէ ձեռագիր և թէ տպագիր Մաշտոցներէն և կամ ալ երկրորդ խմբագրութեան ատեն միաձուլուած են նոյնանման Կանոններու մէջ:
Շնորհակալութիւն յօդուածը ընթերցելուն համար։ Եթէ կը փափաքիս թարմ լուրեր ստանալ կը հրաւիրենք բաժանորդագրուիլ մեր լրաթերթին` սեղմելով այստեղ