杏MAP导航

Fabio Colagrande – Watykan

Podczas gdy przed konklawe kardyna?owie zebrani na kongregacjach generalnych korzystaj? z pomocy t?umaczy symultanicznych swoich j?zyków, to na konklawe i tu? po nim - od ?Extra omnes” po ?Habemus Papam” – j?zyk ?aciński ponownie staje si? g?ównym j?zykiem Ko?cio?a katolickiego. 

W Pa?acu Apostolskim ca?y ceremonia? wej?cia na konklawe – z kardyna?ami elektorami wyruszaj?cymi w procesji z Kaplicy Paw?owej do Kaplicy Sykstyńskiej, przy ?piewie Litanii do Wszystkich ?wi?tych, a nast?pnie hymnu Veni Creator Spiritus, a? po formu?? przysi?gi ka?dego kardyna?a na Ewangeli? – oraz wezwanie do opuszczenia miejsca przez osoby nieuprawnione, które zostanie ?zamkni?te na klucz” – odbywa si? zgodnie z ustalonymi przez Ordo rituum conclavis formu?ami ?acińskimi. Tak by?o te? podczas rozpocz?cia obecnego konklawe, 7 maja 2025 roku.

?Extra omnes”

Chodzi o ?terminy tradycyjnie powsta?e i u?ywane w j?zyku ?acińskim, przyj?te i zachowane na przestrzeni wieków w celu precyzyjnego regulowania i okre?lania tych kluczowych momentów w ?yciu Ko?cio?a” – wyja?nia ksi?dz Davide Piras, cz?onek zespo?u scriptores, czyli watykańskiego Biura Listów ?acińskich.

Formu?a ?Extra omnes” (?Wszyscy wyj??”), która po po?udniu 7 maja zosta?a wypowiedziana przez mistrza papieskich celebracji liturgicznych, arcybiskupa Diego Ravellego, po z?o?eniu przysi?gi przez ostatniego z kardyna?ów elektorów, to wezwanie skierowane do osób postronnych, aby opu?ci?y Kaplic? Sykstyńsk? – poniewa? wybór papie?a odbywa si? w tajemnicy.

?To wyra?enie zawiera przyimek po którym nast?puje biernik i który nakazuje wszystkim nieuprawnionym obecnym opu?ci? miejsce, które za chwil? zostanie zamkni?te na klucz” – t?umaczy ksi?dz Piras. ?Wyra?enie to by?o niegdy? wypowiadane na pocz?tku tajnego konsystorza i we wczesnych fazach obrad soborowych, równie? z wezwaniem skierowanym do osób nieupowa?nionych o opuszczenie miejsca”.

?Eligo in Summum Pontificem…”

Równie? karta do g?osowania u?ywana w Kaplicy Sykstyńskiej, zgodnie z wydan? przez Jana Paw?a II w 1996 roku Konstytucj? apostolsk? Universi Dominici gregis, musi zawiera? w górnej cz??ci s?owa ?acińskie: ?Eligo in Summum Pontificem” (Wybieram na Papie?a), natomiast dolna cz??? pozostaje pusta, aby wpisa? imi? wybranego.

?Quo nomine vis vocari?”

Je?li po zakończeniu liczenia g?osów trzej kardyna?owie skrutatorzy stwierdz?, ?e jeden z kandydatów otrzyma? co najmniej dwie trzecie g?osów, oznacza to kanonicznie wa?ny wybór papie?a. Dziekan Kolegium Kardynalskiego lub najstarszy z kardyna?ów pod wzgl?dem rangi i wieku, pyta wybranego, u?ywaj?c formu?y ?acińskiej: Acceptasne electionem de te canonice factam in Summum Pontificem? (?Czy przyjmujesz kanoniczny wybór na Papie?a?”), a po odpowiedzi twierdz?cej dodaje: Quo nomine vis vocari? (?Jakim imieniem chcesz ?eby ci? nazywano?”), na co wybrany odpowiada przyj?tym imieniem papieskim.

?Habemus Papam”

Nast?pnie pierwszy z kardyna?ów diakonów, protodiakon – w przypadku obecnego konklawe kardyna? Dominique Mamberti – zostaje zgodnie z nr 74 Ordo Rituum Conclavis zobowi?zany do og?oszenia z Loggii Bazyliki Watykańskiej wyboru i imienia nowego Papie?a, który zaraz potem udzieli b?ogos?awieństwa Urbi et Orbi.

??aciński tekst tak zwanego Habemus papam – wyja?nia ks. Piras – jest cz??ciowo inspirowany rozdzia?em 2 Ewangelii wed?ug ?w. ?ukasza, w którym Anio? og?asza pasterzom narodziny Mesjasza. Formu?a ta by?a z pewno?ci? u?yta ju? w 1484 roku, przy wyborze Giovanniego Battisty Cibo, który przyj?? imi? Innocenty VIII”.

?Przypisuje si? j? jednak wyborowi papie?a Marcina V w 1417 roku. Przed nim bowiem – ze wzgl?du na wydarzenia zwi?zane z soborem w Konstancji – a? trzech papie?y ro?ci?o sobie prawo do papiestwa” – kontynuuje scriptor z Biura Listów ?acińskich.

?W tamtych okoliczno?ciach – dodaje ks. Piras – og?oszenie to mog?o wi?c brzmie? tak?e jak: «W końcu mamy papie?a – i tylko jednego!»”.

Pe?na formu?a po ?acinie brzmi: ?Annuntio vobis gaudium magnum: habemus Papam! Eminentissimum ac Reverendissimum Dominum, Dominum (tu wstawia si? imi? chrzestne wybranego papie?a w bierniku), Sanctae Romanae Ecclesiae Cardinalem (tu pojawia si? nazwisko kardyna?a, nieprzet?umaczone na ?acin?), qui sibi nomen imposuit (tu wstawia si? imi? papieskie, ewentualnie z numerem porz?dkowym).

Formu?? t? mo?na przet?umaczy? na j?zyk polski nast?puj?co:

?Og?aszam wam rado?? wielk?: mamy Papie?a!”. Najdostojniejszy i najczcigodniejszy ksi?dz, (imi? wybranego), kardyna? ?wi?go Ko?cio?a Rzymskiego (nazwisko wybranego), który przyj?? imi?... (imi? papieskie)”.

Ró?ne formy imienia, ale wszystkie poprawne

Jednak wybór ?acińskiego przypadku gramatycznego, w którym og?asza si? imi? papie?a, nie jest jednoznaczny.

 ?Je?li we?miemy pod uwag? ubieg?e i obecne stulecie imi? papieskie nowo wybranego papie?a by?o og?aszane przynajmniej trzykrotnie – dla Piusa XII, Paw?a VI i Franciszka – z u?yciem ?acińskiego biernika, a wi?c w formach Pium, Paulum i Franciscum. Natomiast a? czterokrotnie – przy wyborze Jana XXIII, Jana Paw?a I, Jana Paw?a II i Benedykta XVI – protodiakon u?y? dope?niacza epieksplicytnego (genetivus epesegeticus), czyli form Ioannis, Ioannis Pauli i Benedicti” – precyzuje ksi?dz Piras.

?Wracaj?c jeszcze dalej w przesz?o?? – dodaje scriptor – odkrywamy, ?e w XIX wieku, przy wyborze Leona XIII i Piusa IX, imi? papieskie og?aszano w mianowniku – a wi?c Leo i Pius. We wszystkich tych przypadkach chodzi o formu?y poprawne, zatem alternatywne” – wyja?nia.

Liczebnik porz?dkowy

?Je?li chodzi o liczebnik porz?dkowy – podsumowuje ksi?dz Piras – zwyczaj nakazuje, aby by? on wypowiadany tylko wtedy, gdy nowo wybrany papie? nie jest pierwszym nosz?cym dane imi? papieskie. Ale i tutaj zdarza?y si? odst?pstwa. W przypadku Piusa XII protodiakon Camillo Caccia Dominioni pomin?? liczebnik, natomiast w 1978 roku kardyna? Pericle Felici doda? go w og?oszeniu wyboru Jana Paw?a I – Ioannis Pauli primi – lecz pomin?? przy jego nast?pcy, Janie Pawle II”.

To ?skarbiec” j?zyka ?acińskiego

By?y to wybory dokonywane w danej chwili, które naznaczy?y historyczne momenty, pozostaj?ce w zbiorowej pami?ci wierz?cych i niewierz?cych. Chwile, w których j?zyk ?aciński potwierdzi? swoj? rol? nie tylko jako ?skarbnica wiedzy i my?li”, jak stwierdzi? papie? Franciszek, ale tak?e jako bohater ?ycia Ko?cio?a – dzi?ki swojej tradycyjnej podnios?o?ci i pi?knu.