杏MAP导航

Paolo Ondarza, Monika Nowak-López – Watykan

800 metrów kwadratowych pe?nych pytań i niesamowitych odpowiedzi – tak mo?na podsumowa? trwaj?c? dziesi?? lat renowacj? najwi?kszej z tzw. Stanze di Raffaello. Prace konserwatorskie prowadzone przez Laboratorium Restauracji Malarstwa i Materia?ów Drewnianych Muzeów Watykańskich rozpocz??y si? w marcu 2015 r., a zakończy?y w grudniu 2024 r. Osiem etapów prac przebiega?o wed?ug kolejno?ci powstawania dzie? Rafaela. Renowacja pozwoli?a na dokonanie cennego i bezprecedensowego odkrycia w kontek?cie badań nad warsztatem artysty.

Malarstwo rzymskie w XVI w.

Dzie?a stworzone w ci?gu ponad 60 lat przez ró?nych artystów za pi?ciu pontyfikatów, od Leona X do Sykstusa V, stanowi? prawdziwy palimpsest malarstwa rzymskiego od pierwszych do ostatnich dekad XVI w. W ci?gu dziesi?ciu lat prac konserwatorskich w Muzeach Watykańskich zaobserwowano ró?ne kierunki i warsztaty ówczesnych twórców.

Rewolucyjne odkrycie

Pierwszych odkry? dokonano na podstawie dwóch personifikacji – Przyja?ni (Comitas) i Sprawiedliwo?ci (Iustitia), które jako jedyne zosta?y namalowane w technice olejnej. Od nich Rafael rozpocz?? dekoracj? Sali (znanej wówczas jako Aula Pontificum Superior), przeznaczonej na oficjalne ceremonie i nazwanej na cze?? wielkiego rzymskiego cesarza, który zapewni? wolno?? religii i kultu w Cesarstwie Rzymskim. 

Rafael i malarstwo olejne: niedokończony projekt

?Rafael i jego wspó?pracownicy, Giulio Romano i Giovanni Francesco Penni, pracowali w Sali Konstantyna ju? od pa?dziernika 1519 r.” – wyja?nia Fabio Piacentini, odpowiedzialny za renowacj?. Dopiero co rozpocz?te prace nad dekoracjami kontynuowano kilka miesi?cy po ?mierci Rafaela, która mia?a miejsce 6 kwietnia 1520 r. Dok?adna obserwacja dwóch kobiecych postaci i ca?ej ?ciany ujawni?a zaskakuj?ce innowacje i eksperymentaln? technik? opracowan? przez mistrza. ?Malarstwo olejne na tynkach by?o znane malarzom ju? w XV w., by? mo?e tak?e w Toskanii, ale technika by?a inna. Rafael namalowa? postacie Comitas i Iustitia za pomoc? kalafonii, ?ywicy pochodzenia naturalnego, któr? nak?ada si? na gor?co i rozprowadza bezpo?rednio na strukturze muru”, wcze?niej wzmocnionej gwo?dziami.

?Ostatnie wielkie dzie?o dekoracyjne Rafaela – kontynuuje Piacentini – stanowi punkt zwrotny w jego ?cie?ce artystycznej: obecno?? gwo?dzi na du?ej cz??ci ?ciany daje nam pewno??, ?e chcia? pomalowa? ca?? Sal? technik? olejn?. Niew?tpliwie jest to niemal rewolucyjne i unikalne odkrycie”.

Po ?mierci Rafaela Giulio Romano i Giovanni Francesco Penni kontynuowali prace nad freskami. Dlaczego pocz?tkowy projekt prezentowa? technik? olejn?? ?Rafael – odpowiada Piacentini – z pewno?ci? spotka? Leonarda. Co wi?cej, technika olejna, charakteryzuj?ca si? wolniejszym czasem wykonania ni? fresk, pozwoli?aby mu na retusze i poprawki, aby nada? dekoracji jako ca?o?ci jednolito??, której brakuje w Loggii Psyche w Villa Farnesina w Rzymie”, gdzie widoczna jest przepa?? mi?dzy r?k? mistrza a r?kami jego pomocników.

Renowacja Sali Konstantyna

Sklepienie Sali Konstantyna: arcydzie?o iluzjonizmu

W 2024 r. przeprowadzono prace nad malowid?ami sufitowymi. W czasach Rafaela by? to drewniany strop kasetonowy. Papie? Sykstus V powierzy? dekoracj? sklepienia uczniowi Sebastiano del Piombo, Tommaso Lauretiemu, który dzi?ki zr?cznej grze wizualnego z?udzenia namalowa? ?fa?szywy” arras, arcydzie?o iluzjonistycznej perspektywy, wykorzystuj?ce równie? efekty ?wiat?a i cienia, które wy?oni?y si? w ca?ym swoim pi?knie dzi?ki oczyszczeniu malowanej powierzchni.

Zaawansowane technologie i badania historyczne

Badanie nak?adania si? tynków umo?liwi?o równie? prze?ledzenie dok?adnej chronologii wykonywania poszczególnych prac. Fundamentalne znaczenie mia?o tak?e zbadanie wcze?niejszych renowacji dzi?ki dokumentacji archiwalnej obecnej w Laboratorium od momentu jego za?o?enia w 1923 r. przez Biagio Biagettiego. Nieinwazyjne badania w ?wietle ultrafioletowym da?y mo?liwo?? odró?nienia oryginalnych cz??ci od tych wykonanych podczas kolejnych renowacji.

Pandemia i 500. rocznica ?mierci Rafaela

Po przerwie narzuconej przez pandemi? i okresach zamkni?cia Muzeów Watykańskich niektórym konserwatorom pozwolono wróci? do pracy: ?Po najbardziej krytycznym momencie wrócili?my – wspomina Francesca Persegati, dyrektor Laboratorium Restauracji Malarstwa i Materia?ów Drewnianych – a w 2020 r., w 500. rocznic? ?mierci Rafaela, pracowali?my zarówno nad Sal? Konstantyna, jak i nad ramami trzech obrazów wystawionych w ósmej sali Pinakoteki Watykańskiej”.

Pozytywny bilans po dziesi?ciu latach pracy

Rozmawiaj?c z Francesc? Persegati i Fabio Piacentinim, nie sposób nie zarazi? si? entuzjazmem, z jakim 26 pracowników Laboratorium, wspomaganych przez zewn?trznych wspó?pracowników, codziennie po?wi?ca si? konserwacji dziedzictwa papieskich zbiorów, aby przekaza? je w nienaruszonym stanie przysz?ym pokoleniom. ?To by?y m?cz?ce lata i nie by?o ?atwo koordynowa? w ró?nych okresach zespó? sk?adaj?cy si? z ró?nych osób, ale bilans jest absolutnie pozytywny!” – podsumowuje prace konserwatorskie Fabio Piacenti.