杏MAP导航

Salvatore Cernuzio – Città del Vaticano

Nie nale?y traktowa? sztucznej inteligencji jako osoby, nie nale?y jej ubóstwia? ani pozwala?, by zast?pi?a relacje mi?dzyludzkie, lecz powinna by? wykorzystywana ?jedynie jako narz?dzie uzupe?niaj?ce ludzk? inteligencj?”. Ostrze?enia Papie?a dotycz?ce sztucznej inteligencji z ostatnich lat stanowi? osnow? dokumentu ?Antiqua et Nova” (odwo?anie do ?m?dro?ci starej i nowej”), noty dotycz?cej relacji mi?dzy sztuczn? inteligencj? a ludzk? inteligencj?. Jest to owoc wspólnej refleksji Dykasterii Nauki Wiary oraz Dykasterii ds. Kultury i Edukacji.

Dokument jest skierowany do rodziców, nauczycieli, kap?anów, biskupów i wszystkich powo?anych do wychowania i przekazywania wiary, a tak?e do tych, którzy uznaj? konieczno?? rozwoju naukowego i technologicznego ?w s?u?bie osoby i dobra wspólnego” [5]. Opublikowana 28 stycznia Nota zosta?a zatwierdzona przez Papie?a. W 117 paragrafach Antiqua et nova podkre?la wyzwania i mo?liwo?ci rozwoju sztucznej inteligencji (AI) w dziedzinie edukacji, ekonomii, pracy, zdrowia, stosunków mi?dzynarodowych i mi?dzyludzkich oraz w kontek?cie dzia?ań wojennych. W tym ostatnim przypadku – jak ostrzega Nota – mo?liwo?ci AI mog?yby zwi?kszy? zasoby militarne ?daleko poza zasi?giem kontroli cz?owieka”, przyspieszaj?c ?destabilizuj?cy wy?cig zbrojeń, prowadz?cy do katastrofalnych konsekwencji dla praw cz?owieka” [99].

Niebezpieczeństwa i korzy?ci

Dokument szczegó?owo i w wywa?ony sposób wymienia zarówno zagro?enia zwi?zane ze sztuczn? inteligencj?, jak i korzy?ci z niej p?yn?ce, które wr?cz zach?ca do rozwijania jako ?cz??? wspó?pracy” cz?owieka z Bogiem ?w doprowadzaniu widzialnego stworzenia do doskona?o?ci” [2]. Mimo to niepokój jest du?y i dotyczy wszystkich innowacji, których skutki pozostaj? wci?? nieprzewidywalne – nawet tych, które obecnie wydaj? si? nieszkodliwe, jak generowanie tekstów i obrazów.

Rozró?nienie mi?dzy sztuczn? inteligencj? a inteligencj? ludzk?

Refleksje dwóch Dykasterii koncentruj? si? na etycznych i antropologicznych aspektach, które znajduj? si? w centrum dokumentu. Wiele paragrafów Noty po?wi?cono ?decyduj?cemu” rozró?nieniu mi?dzy sztuczn? inteligencj? (AI) a inteligencj? ludzk?. Inteligencja ludzka ?urzeczywistnia si? w relacjach” [18], jest kszta?towana przez Boga i ?plastyczna dzi?ki niezliczonym do?wiadczeniom prze?ywanym w cielesno?ci”. Sztucznej inteligencji ?brakuje zdolno?ci do ewolucji w tym znaczeniu” [31]. Jej perspektywa jest ?czysto funkcjonalistyczna”, oceniaj?ca ludzi wy??cznie przez pryzmat ich pracy i osi?gni??, podczas gdy ludzka godno?? jest niezbywalna i zawsze nienaruszalna. Dotyczy to tak?e ?dziecka nienarodzonego”, ?osoby w stanie nie?wiadomo?ci” czy ?cierpi?cego seniora” [34]. ?Myl?ce” jest zatem u?ywanie s?owa ?inteligencja” w odniesieniu do sztucznej inteligencji: nie jest ona ?sztuczn? form? inteligencji”, ale ?jednym z jej wytworów” [35].

W?adza w r?ku nielicznych

Jak ka?dy wytwór ludzkiego geniuszu, sztuczna inteligencja mo?e by? skierowana zarówno ku ?celom pozytywnym, jak i negatywnym” – podkre?la Antiqua et Nova. Dokument nie zaprzecza, ?e sztuczna inteligencja mo?e wprowadzi? ?wa?ne innowacje” w ró?nych dziedzinach [48], mo?e ona równie? pog??bi? zjawiska marginalizacji, dyskryminacji, ubóstwa, ?wykluczenia cyfrowego” i nierówno?ci spo?ecznych [52]. W szczególno?ci ?obawy etyczne” budzi fakt, ?e ?wi?kszo?? w?adzy nad g?ównymi zastosowaniami sztucznej inteligencji jest zgromadzona w r?kach kilku pot??nych firm” [53], co powoduje, ?e technologi? t? mo?na manipulowa? dla osi?gni?cia ?osobistych lub korporacyjnych korzy?ci” albo do ?kierowania opini? publiczn? w interesie okre?lonego sektora” [53].

Wojna

Nast?pnie Nota analizuje ró?ne aspekty ?ycia w odniesieniu do sztucznej inteligencji. Nie mog?o zabrakn?? odniesienia do wojny. ?Zdolno?ci analityczne” sztucznej inteligencji mog?yby zosta? wykorzystane, aby pomóc narodom w d??eniu do pokoju i bezpieczeństwa, ale ?powa?ne powody do niepokoju etycznego” budz? systemy autonomicznej i ?mierciono?nej broni, zdolne do ?identyfikowania i atakowania celów bez bezpo?redniej interwencji cz?owieka” [100]. Papie? wezwa? do pilnego zakazania ich stosowania, jak powiedzia? na szczycie G7 w Apulii: ??adna maszyna nie powinna nigdy decydowa?, czy odebra? ?ycie istocie ludzkiej”.

Maszyny zdolne do autonomicznego precyzyjnego zabijania oraz inne technologie masowego niszczenia stanowi? realne zagro?enie dla ?przetrwania ludzko?ci lub ca?ych regionów” [101]. Te technologie ?nadaj? wojnie niekontrolowan? niszczycielsk? moc, która dotyka wielu niewinnych cywilów, nie oszcz?dzaj?c nawet dzieci” – ostrzega Antiqua et Nova. Aby zapobiec wci?gni?ciu ludzko?ci w ?spiral? samozniszczenia”, konieczne jest ?zaj?cie jednoznacznego stanowiska przeciwko wszelkim zastosowaniom technologii, które zagra?aj? w sposób fundamentalny ?yciu i godno?ci osoby ludzkiej”.

Relacje ludzkie

Je?li chodzi o relacje mi?dzyludzkie, w dokumencie zauwa?ono, ?e sztuczna inteligencja mo?e ?sprzyja? nawi?zywaniu kontaktów”, ale jednocze?nie prowadzi? do ?szkodliwej izolacji” [58]. ?Antropomorfizacja sztucznej inteligencji” stwarza równie? szczególne trudno?ci dla rozwoju dzieci, które s? zach?cane do rozumienia ?relacji mi?dzyludzkich w sposób utylitarny”, jak ma to miejsce w przypadku chatbotów [60].

Za ?b??dne” uznaje si? przedstawianie sztucznej inteligencji jako osoby, a ?powa?nym naruszeniem etycznym” jest wykorzystywanie tego w nieuczciwych celach. Podobnie, ?u?ywanie AI do wprowadzania w b??d w innych kontekstach – takich jak edukacja czy relacje mi?dzyludzkie, w tym w sferze seksualno?ci – jest g??boko niemoralne i wymaga uwa?nego nadzoru” [62].

Ekonomia i praca

Podobna czujno?? jest wymagana w kontek?cie gospodarki i finansów. W szczególno?ci w obszarze pracy zauwa?a si?, ?e cho? sztuczna inteligencja ma ?potencja?” do zwi?kszenia kompetencji, produktywno?ci czy tworzenia nowych miejsc pracy, to jednocze?nie mo?e ?obni?a? kwalifikacje pracowników, poddawa? ich automatycznemu nadzorowi oraz sprowadza? ich role do sztywnych i powtarzalnych funkcji” [67].

Taki proces mo?e wr?cz ?dusi?” wszelk? zdolno?? do innowacji. Nota podkre?la: ?Nie mo?emy d??y? do coraz wi?kszego zast?powania pracy ludzkiej post?pem technologicznym – post?puj?c w ten sposób, ludzko?? szkodzi samej sobie” [70].

Zdrowie

Znaczn? uwag? po?wi?ca si? tematowi ochrony zdrowia. Chocia? sztuczna inteligencja ma ogromny potencja? w ró?nych zastosowaniach medycznych (na przyk?ad wspieranie diagnostyki), istnieje ryzyko, ?e zast?pienie relacji mi?dzy lekarzem a pacjentem interakcj? wy??cznie z maszynami mog?oby ?pog??bi? samotno??, która cz?sto towarzyszy chorobie”. Optymalizacja zasobów równie? nie powinna ?krzywdzi? najs?abszych” ani prowadzi? do ?uprzedzeń i dyskryminacji” [75], które mog?yby umocni? ?medycyn? dla bogatych”. W takim systemie osoby posiadaj?ce ?rodki finansowe korzystaj? z zaawansowanych narz?dzi profilaktyki i spersonalizowanych informacji medycznych, podczas gdy inni maj? trudno?ci z uzyskaniem dost?pu nawet do podstawowych us?ug.

Edukacja

W obszarze edukacji równie? wskazuje si? na potencjalne zagro?enia. Je?li sztuczna inteligencja b?dzie wykorzystywana w sposób rozwa?ny, mo?e poprawi? dost?p do nauki i zapewni? uczniom ?natychmiastow? informacj? zwrotn?” [80]. Problem polega jednak na tym, ?e wiele programów ?ogranicza si? do udzielania gotowych odpowiedzi zamiast zach?ca? uczniów do samodzielnego ich poszukiwania lub tworzenia w?asnych tekstów”. Prowadzi to do utraty umiej?tno?ci gromadzenia informacji oraz rozwijania krytycznego my?lenia [82]. Nale?y równie? pami?ta? o ryzyku generowania przez niektóre programy ?zniekszta?conych lub fa?szywych informacji” b?d? ?nie?cis?ych tre?ci”, co mo?e przyczynia? si? do legitymizowania fake newsów [84].

Fake News i Deepfake

W odniesieniu do fake news dokument zwraca uwag? na powa?ne ryzyko, ?e sztuczna inteligencja mo?e ?generowa? zmanipulowane tre?ci i fa?szywe informacje” [85], tworz?c tym samym ?halucynacje” AI, czyli nieprawdziwe tre?ci, które wydaj? si? realne. Jeszcze bardziej niepokoj?ce jest celowe wykorzystywanie takich fikcyjnych tre?ci do manipulacji. Na przyk?ad, gdy celowo rozpowszechnia si? obrazy, filmy czy nagrania d?wi?kowe w formie deepfake (przerobione lub wygenerowane przez algorytmy), aby ?oszukiwa? lub szkodzi?” [87]. W zwi?zku z tym apeluje si? o zawsze staranne ?sprawdzanie prawdziwo?ci” udost?pnianych tre?ci oraz o unikanie w ka?dym przypadku ?udost?pniania s?ów i obrazów uw?aczaj?cych godno?ci cz?owieka”. Podkre?la si? równie? konieczno?? wykluczania wszystkiego, ?co podsyca nienawi?? i nietolerancj?, poni?a pi?kno i intymno?? ludzkiej seksualno?ci, a tak?e wykorzystuje s?abszych i bezbronnych” [89].

Prywatno?? i kontrola

W kwestii prywatno?ci i kontroli dokument podkre?la, ?e niektóre rodzaje danych mog? dotyka? najg??bszej intymno?ci cz?owieka, ?a mo?e nawet jego sumienia” [90]. Dane pozyskiwane s? obecnie przy u?yciu minimalnej ilo?ci informacji, co rodzi ryzyko, ?e wszystko stanie si? ?swego rodzaju spektaklem, który mo?na szpiegowa? i monitorowa?” [92]. Zwraca si? tak?e uwag?, ?e ?cyfrowa inwigilacja mo?e by? wykorzystywana do kontrolowania ?ycia wierz?cych oraz sposobu wyra?ania ich wiary” [90].

Wspólny dom

W kontek?cie troski o stworzenie za ?obiecuj?ce” uznaje si? zastosowania sztucznej inteligencji, które mog? poprawi? relacj? z naszym wspólnym ?rodowiskiem. Mo?na tu wspomnie? o modelach przewiduj?cych ekstremalne zjawiska klimatyczne, wspieraj?cych dzia?ania ratunkowe czy promuj?cych zrównowa?one rolnictwo [95]. Jednocze?nie jednak obecne modele AI i wspieraj?ca je infrastruktura sprz?towa wymagaj? ?ogromnych ilo?ci energii i wody, przyczyniaj? si? znacz?co do emisji CO2 oraz intensywnie zu?ywaj? zasoby”. W zwi?zku z tym obci??enie dla ?rodowiska jest ?ci??kie”: ?Rozwój zrównowa?onych rozwi?zań ma kluczowe znaczenie dla zmniejszenia ich wp?ywu na nasz wspólny dom”.

Odniesienie do Boga

?Przekonanie, ?e mo?na zast?pi? Boga dzie?em w?asnych r?k, jest ba?wochwalstwem” – dokument cytuje Pismo ?wi?te, aby przestrzec przed tym, ?e sztuczna inteligencja mo?e by? ?bardziej kusz?ca ni? tradycyjne bo?ki” [105]. Przypomina, ?e AI jest jedynie ?bladym odbiciem” ludzko?ci: ?Sztuczna inteligencja nie powinna by? ubóstwiana i czczona, poniewa? w ten sposób cz?owiek sam staje si? niewolnikiem swojego w?asnego dzie?a”. St?d te? końcowe zalecenie: ?Sztuczna inteligencja powinna by? wykorzystywana jedynie jako narz?dzie uzupe?niaj?ce ludzk? inteligencj?, a nie zast?puj?ce jej bogactwo” [112].