杏MAP导航

1 W encyklice Humanae vitae czytamy: ?Ko?ció?, wzywaj?c ludzi do przestrzegania naturalnego prawa, które obja?nia swoj? sta?? doktryn?, naucza, ?e konieczn? jest rzecz?, aby ka?dy akt ma??eński zachowywa? swoje wewn?trzne przeznaczenie do przekazywania ?ycia ludzkiego”. Równocze?nie za? ten?e sam tekst uwzgl?dnia, a nawet uwydatnia, wymiar podmiotowy i psychologiczny, kiedy mówi o ?znaczeniu”: ?dwojakim znaczeniu tkwi?cym w stosunku ma??eńskim”.

?Znaczenie” powstaje w ?wiadomo?ci wraz z odczytaniem prawdy przedmiotu (ontologicznej). Jest ono poniek?d przeniesieniem tej prawdy w wymiar poznawczy: podmiotowy i psychologiczny. Autor Humanae vitae zdaje si? w stron? tego ostatniego wymiaru skierowywa? nasz? szczególn? uwag?. ?wiadczy o tym po?rednio równie? i takie zdanie: ?S?dzimy, ?e ludzie naszej epoki s? szczególnie przygotowani do zrozumienia, jak bardzo nauka ta jest zgodna z ludzkim rozumem”.

2 Owa ?zgodno?? z rozumem” dotyczy nie tylko prawdy obiektywnej w wymiarze ontologicznym, czyli tego, co odpowiada samej rzeczywistej strukturze aktu ma??eńskiego. Dotyczy ona równocze?nie tej?e samej prawdy obiektywnej w wymiarze podmiotowym i psychologicznym, czyli prawid?owego rozumienia wewn?trznej struktury aktu ma??eńskiego: w?a?ciwego odczytania znaczeń tej strukturze odpowiadaj?cych oraz ich nierozerwalnego zwi?zku — po to, aby z kolei takie znaczenie nada? ludzkiemu post?powaniu, ludzkim czynom. Na tym w?a?nie polega norma moralno?ci i opieraj?ce si? na niej normowanie ludzkich dzia?ań w sferze p?ciowo?ci. W tym te? sensie mówimy, ?e norma moralno?ci uto?samia si? z odczytaniem w prawdzie ?mowy cia?a”.

3 Tak wi?c encyklika Humanae vitae zawiera norm? moralno?ci oraz jej uzasadnienie, a przynajmniej uzasadniaj?ce wyja?nienie. Norma moralno?ci jest zasad?, w oparciu o któr? kszta?tuje si? warto?? moralna czynów ludzkich: czyny zgodne z norm? s? moralnie dobre, czyny jej przeciwne, niezgodne z ni? — moralnie z?e. Autor encykliki podkre?la, ?e norma ta nale?y do ?prawa naturalnego”, czyli ?e odpowiada samemu rozumowi. Ko?ció? naucza tej normy, cho? nie zawiera si? ona formalnie (czyli w znaczeniu dos?ownym) w samym Pi?mie ?wi?tym — naucza jej wi?c kieruj?c si? przekonaniem, ?e obja?nianie nakazów prawa naturalnego nale?y do kompetencji nauczycielskiej Ko?cio?a.

Mo?emy jednak?e powiedzie? jeszcze wi?cej. Chocia? norma moralno?ci w ten sposób sformu?owana, jak to czytamy w encyklice Humanae vitae, nie zawiera si? w Pi?mie ?wi?tym, w sensie dos?ownym — to jednak?e fakt, ?e jest ona zawarta w Tradycji oraz, jak pisze papie?, ?wielokrotnie przez Nauczycielski Urz?d Ko?cio?a podana wiernym”, wynika równie? i st?d, ?e norma ta odpowiada ca?okszta?towi nauki objawionej zawartej w ?ród?ach biblijnych.

4 Chodzi tutaj nie tylko o zawarty w Pi?mie ?wi?tym ca?okszta?t nauki moralno?ci, o jej zasadnicze przes?anki i ogólny charakter tre?ciowy, ale o ten pe?niejszy ca?okszta?t, któremu po?wi?cili?my wiele poprzednich analiz ?teologii cia?a”. W?a?nie na tle tego samego ca?okszta?tu wida?, ?e odno?na norma moralno?ci nie tylko nale?y do moralnego prawa natury, ale tak?e z punktu widzenia porz?dku moralnego objawionego przez Boga nie mo?e by? inna, tylko taka, jak przekazuje Tradycja i Magisterium, ostatnio za? encyklika Humanae vitae, jako wspó?czesny dokument tego? Magisterium.

Pawe? VI pisze: ?s?dzimy, ?e ludzie naszej epoki s? szczególnie przygotowani do zrozumienia, jak bardzo ta nauka zgodna jest z ludzkim rozumem”. Mo?na by doda?: jak bardzo jest zgodna równie? z ca?ym przekazem Tradycji zawartej w ?ród?ach biblijnych. Podstawy tej zgodno?ci zdaj? si? tkwi? szczególnie w ca?ej biblijnej antropologii. Wiadomo za?, jakie znaczenie posiada antropologia dla etyki, a wi?c zarazem dla nauki moralno?ci. Wydaje si? przy tym rzecz? w pe?ni uzasadnion?, a?eby s?uszno?ci norm dotycz?cych tak podstawowej problematyki cz?owieka jako ?cia?a” (?staj? sie jednym cia?em”, Rdz 2,24) szuka? w?a?nie w ?teologii cia?a”.

5 Norma encykliki Humanae vitae — o ile jest zasad? moralnego prawa natury, o ile opiera si? na zgodno?ci z ludzkim rozumem (oczywi?cie nieuprzedzonym), dotyczy wszystkich ludzi. Z tego samego tytu?u dotyczy te? wszystkich wierz?cych cz?onków Ko?cio?a, tym bardziej, ?e rozumowy charakter tej normy znajduje po?rednie potwierdzenie oraz gruntowne wzmocnienie w ca?okszta?cie ?teologii cia?a”. Pod tym k?tem widzenia mówili?my w dawniejszych analizach o ?etosie odkupienia cia?a”. Na gruncie tego ?etosu” norma prawa naturalnego znajduje nie tylko nowy wyraz, ale pe?niejsze ugruntowanie antropologiczne i etyczne, zarówno w s?owie Ewangelii, jak te? w oczyszczaj?cym i umacniaj?cym dzia?aniu mocy Ducha ?wi?tego.

Istniej? wszelkie racje po temu, a?eby zarówno ka?dy cz?owiek wierz?cy, jak zw?aszcza ka?dy teolog odczytywa? nauk? moraln? encykliki w tym integralnym kontek?cie.

Rozwa?ania, które od d?u?szego czasu tutaj prowadzimy, stanowi? w?a?nie prób? tego rodzaju odczytania.

(18.7.1984)