杏MAP导航

1 Mówili?my przed tygodniem o integralnym dziedzictwie Przymierza z Bogiem i ?aski zwi?zanej pierwotnie z Boskim dzie?em stworzenia.

W to integralne dziedzictwo — tak nale?y wnioskowa? z Ef 5,21-33 — wesz?o równie? ma??eństwo jako sakrament najpierwotniejszy, ustanowiony ?od pocz?tku” i zwi?zany z ca?ym sakramentem stworzenia. Sakramentalno?? ma??eństwa jest nie tylko wzorem i figur? sakramentu Ko?cio?a (Chrystusa i Ko?cio?a) — jest równocze?nie bardzo istotn? cz??ci? nowego dziedzictwa: dziedzictwa sakramentu odkupienia, którym zostaje obdarowany Ko?ció? w Chrystusie. Wypada tutaj raz jeszcze powo?a? si? na te s?owa Chrystusa z Mt 19,3-9 (por. równie? Mk 10,5-9), w których, odpowiadaj?c na pytanie faryzeuszów o ma??eństwo i jego w?a?ciwy charakter, Chrystus odwo?uje si? tylko i wy??cznie do pierwotnego ustanowienia dokonanego przez Stwórc? ?na pocz?tku”. Rozwa?aj?c znaczenie tej odpowiedzi w ?wietle Listu do Efezjan, a zw?aszcza Ef 5,21-33, wnioskujemy o dwojakim poniek?d odniesieniu ma??eństwa do ca?ego porz?dku sakramentalnego, który wy?ania si? w Nowym Przymierzu na gruncie samego sakramentu odkupienia.

2 Ma??eństwo, sakrament najpierwotniejszy, stanowi z jednej strony figur? (a wi?c: podobieństwo, analogi?), wedle której zostaje zbudowany sam podstawowy zr?b nowej ekonomii zbawczej oraz porz?dku sakramentalnego, jaki swój pocz?tek bierze w oblubieńczym obdarowaniu Ko?cio?a przez Chrystusa wszystkimi dobrami odkupienia (mo?na by powiedzie?, u?ywaj?c pocz?tkowych s?ów Listu do Efezjan: ?wszelkim b?ogos?awieństwem duchowym”). W ten sposób ma??eństwo jako sakrament najpierwotniejszy zostaje przej?te i w??czone w integraln? struktur? nowej ekonomii sakramentalnej wyros?ej z odkupienia w sposób poniek?d ?wzorczy”: zostaje przej?te i w??czone niejako od samych podstaw. Chrystus sam w rozmowie z faryzeuszami (Mt 19,3-9) przede wszystkim potwierdza jego istnienie. Je?li uwzgl?dni? ten wymiar zagadnienia, nale?a?oby wnosi?, ?e wszystkie sakramenty Nowego Przymierza znajduj? w ma??eństwie, jako sakramencie najpierwotniejszym, poniek?d swoj? racj? wzorcz?. Zdaje si? to zaznacza? w owym klasycznym fragmencie Ef 5,21-33, o czym za chwil? b?dzie jeszcze mowa.

3 Jednak?e odniesienie ma??eństwa do ca?ego porz?dku sakramentalnego, wyrastaj?cego z obdarowania Ko?cio?a dobrami odkupienia, nie ogranicza si? tylko do wymiaru wzorczego. Chrystus w swej rozmowie z faryzeuszami (Mt 19,3-9) nie tylko potwierdza istnienie ma??eństwa ustanowionego przez Stwórc? ?od pocz?tku”, ale tak?e czyni je integraln? cz??ci? tej nowej ekonomii sakramentalnej, nowego porz?dku zbawczych ?znaków”, który bierze pocz?tek w sakramencie odkupienia, podobnie jak pierwotna ekonomia wy?oni?a si? z sakramentu stworzenia, ograniczaj?c si? w?a?ciwie do tego jedynego sakramentu, jakim by?o ma??eństwo ustanowione w stanie pierwotnej niewinno?ci, pierwotnej sprawiedliwo?ci cz?owieka, stworzonego jako m??czyzna i kobieta ?na obraz i podobieństwo Boga” (por. Rdz 1,27).

4 Nowa ekonomia sakramentalna, która zostaje ustanowiona na gruncie sakramentu odkupienia, wy?aniaj?c si? z oblubieńczego obdarowania Ko?cio?a przez Chrystusa, ró?ni si? od ekonomii pierwotnej. Skierowana jest bowiem nie do cz?owieka pierwotnej sprawiedliwo?ci i niewinno?ci, ale do cz?owieka obarczonego dziedzictwem pierworodnego grzechu i stanem grzeszno?ci (status naturae lapsae). Skierowana jest do cz?owieka troistej po??dliwo?ci, wedle klasycznych s?ów z 1 Listu ?w. Jana (2,16), do cz?owieka, w którym ?cia?o po??da przeciwko duchowi, a duch przeciw cia?u” (por. Ga 5,17), wedle teologii (i antropologii) Paw?owej, której sporo miejsca po?wi?cili?my w dawniejszych rozwa?aniach.

5 Rozwa?ania te, zwi?zane z gruntown? analiz? znaczenia wypowiedzi Chrystusa z Kazania na Górze na temat ?po??dliwego patrzenia” jako ?cudzo?o?enia w sercu”, przygotowuj? do rozumienia ma??eństwa jako cz??ci nowego porz?dku sakramentalnego, który pocz?tek swój bierze w sakramencie odkupienia — czyli zarazem w owej ?wielkiej tajemnicy”, która jako misterium Chrystusa i Ko?cio?a stanowi o sakramentalno?ci samego Ko?cio?a. Przygotowuj? one równie? do zrozumienia ma??eństwa jako sakramentu Nowego Przymierza, którego zbawcze dzia?anie musi by? organicznie zespolone z ca?okszta?tem owego etosu, jaki w dawniejszych analizach zosta? okre?lony jako etos odkupienia. List do Efezjan na swój sposób wyra?a t? sam? prawd?: o ma??eństwie — jako sakramencie ?wielkim” — mówi w rozleg?ym kontek?cie parenetycznym, czyli w kontek?cie pouczeń moralnych dotycz?cych w?a?nie etosu, jaki powinien kwalifikowa? ?ycie chrze?cijan: ludzi ?yj?cych ?wiadomo?ci? owego wybrania, jakie urzeczywistnia si? ?w Chrystusie i w Ko?ciele”.

6 Na tym rozleg?ym tle rozwa?ań, które wy?aniaj? si? z lektury Listu do Efezjan (zw?aszcza Ef 5,21-33), mo?na i trzeba na końcu dotkn?? jeszcze zagadnienia sakramentów Ko?cio?a. Sam tekst Ef 5,21-33 mówi o tym w sposób po?redni i poniek?d drugoplanowy, tym niemniej wystarczaj?cy, a?eby i to zagadnienie równie? znalaz?o si? w granicach niniejszego rozdzia?u. Wypada jednak?e w tym miejscu bodaj w kilku zdaniach scharakteryzowa? sam sposób pos?ugiwania si? wyrazem ?sakrament”, który jest znamienny dla naszych rozwa?ań.

7 Dotychczas bowiem wyrazem ?sakrament” pos?ugiwali?my si? — zgodnie zreszt? z ca?? tradycj? biblijno-patrystyczn? — w znaczeniu szerszym ni? to, jakie jest w?a?ciwe dla pó?niejszego i wspó?czesnego s?ownictwa teologicznego, które poprzez s?owo ?sakrament” wskazuje na ustanowione przez Chrystusa i wype?niane przez Ko?ció? znaki, wyra?aj?ce ?ask? udzielan? przez Boga osobie przyjmuj?cej dany sakrament. W tym znaczeniu ka?dy z siedmiu sakramentów Ko?cio?a posiada charakter okre?lonej czynno?ci liturgicznej, ukonstytuowanej przez s?owo (forma) i specyficzn? ?materi?” sakramentaln? — zgodnie z rozpowszechnion? teori? ?hylemorfizmu”, przyj?t? przez Tomasza z Akwinu i ca?? tradycj? scholastyczn?.

8 W stosunku do tego, zacie?nionego ju? znaczenia, w naszych rozwa?aniach pos?ugiwali?my si? dot?d znaczeniem szerszym wyrazu ?sakrament” — i chyba tak?e pierwotniejszym oraz bardziej podstawowym. List do Efezjan, a zw?aszcza Ef 5,21-33, zdaje si? w szczególny sposób do tego uprawnia?. Sakrament oznacza tu sam? tajemnic? Bo??, tajemnic? odwiecznie ukryt? w Bogu — jednak?e nie w samym tym odwiecznym ukryciu, ale przede wszystkim w jej objawieniu i urzeczywistnieniu (równie?: w objawieniu przez urzeczywistnienie). W tym znaczeniu by?a mowa równie? o ?sakramencie stworzenia” i o ?sakramencie odkupienia”. Na gruncie sakramentu stworzenia nale?y rozumie? pierwotn? sakramentalno?? ma??eństwa (sakrament najpierwotniejszy). Z kolei za? na gruncie sakramentu odkupienia mo?na zrozumie? sakramentalno?? Ko?cio?a — a raczej sakramentalno?? zjednoczenia Chrystusa z Ko?cio?em, co autor Listu do Efezjan przedstawia na podobieństwo ma??eństwa, zwi?zku oblubieńczego m??a i ?ony. Wnikliwa analiza tekstu wskazuje na to, ?e nie chodzi w tym wypadku o porównanie w znaczeniu metaforycznym, ale o rzeczywiste odnowienie (czy te? ?odtworzenie”, to jest stworzenie na nowo) tego, co stanowi?o zbawcz? tre?? (poniek?d ?zbawcz? substancj?”) najpierwotniejszego sakramentu. Stwierdzenie to posiada zasadnicze znaczenie zarówno dla wyja?nienia sakramentalno?ci Ko?cio?a (do tego odnosz? si? wiele mówi?ce s?owa w pierwszym rozdziale konstytucji Lumen gentium), jak te? dla zrozumienia sakramentalno?ci ma??eństwa jako jednego z sakramentów Ko?cio?a.

(20.10.1982)