杏MAP导航

1 W Li?cie do Efezjan (5,21-33) znajdujemy — podobnie jak u Proroków Starego Testamentu (np. u Izajasza) — wielk? analogi? mi?o?ci oblubieńczej Chrystusa i Ko?cio?a: analogi? ma??eństwa.

Jak? funkcj? wobec tajemnicy objawionej w Starym i Nowym Przymierzu spe?nia analogia ma??eństwa, analogia mi?o?ci oblubieńczej? Trzeba na to pytanie odpowiedzie? stopniowo. Przede wszystkim wi?c analogia mi?o?ci ma??eńskiej, mi?o?ci oblubieńczej, pomaga wnikn?? w sam? istot? tajemnicy. Pomaga j? do pewnego stopnia zrozumie? — oczywi?cie w sposób analogiczny. Rzecz jasna, i? analogia ziemskiej, ludzkiej mi?o?ci m??a do jego ma??onki, ludzkiej mi?o?ci oblubieńczej, nie mo?e przynie?? pe?nego i adekwatnego zrozumienia owej rzeczywisto?ci ca?kowicie transcendentnej, jak? jest Bo?a Tajemnica, zarówno w jej odwiecznym ukryciu w Bogu, jak te? w tym urzeczywistnieniu ?historycznym”, które dokonuje si? w czasie, gdy ?Chrystus umi?owa? Ko?ció? i wyda? za niego samego siebie” (Ef 5,25). Tajemnica pozostaje transcendentna wobec tej analogii, podobnie jak wobec ka?dej innej analogii, przez któr? staramy si? j? wyrazi? w ludzkim j?zyku. Równocze?nie jednak analogia ta daje pewien ?wgl?d” poznawczy w sam? istot? tajemnicy.

2 Analogia mi?o?ci oblubieńczej pozwala nam w pewien sposób zrozumie? t? tajemnic?, która odwiecznie ukryta jest w Bogu, a w czasie urzeczywistniania si? w Chrystusie, jako mi?o?? ca?kowitego i nieodwracalnego daru z siebie ze strony Boga w stosunku do cz?owieka w Chrystusie. Chodzi za? o ?cz?owieka” w wymiarze równocze?nie osobowym i wspólnotowym (ten wymiar wspólnotowy u Izajasza i innych Proroków wyra?a si? jako ?Izrael”, w Li?cie do Efezjan jako ?Ko?ció?” — mo?na powiedzie?: Lud Bo?y Starego i Nowego Przymierza). Dodajmy, ?e wymiar wspólnotowy w obu uj?ciach wysuni?ty jest poniek?d na pierwszy plan — nie na tyle jednak, aby przes?oni? ca?kowicie wymiar osobowy, który sk?din?d zdaje si? po prostu przynale?e? do samej istoty mi?o?ci oblubieńczej. Mamy wi?c w obu wypadkach raczej do czynienia ze znamiennym ?sprowadzeniem wspólnoty do osoby”1: Izrael i Ko?ció? jest traktowany jako Oblubienica – osoba przez osobowego Oblubieńca (?Jahwe” i ?Chrystus”). Ka?de konkretne ?ja” musi odkry? siebie w tym biblijnym ?my”.

3 Tak wi?c nasza analogia pozwala do pewnego stopnia zrozumie? objawion? tajemnic? ?ywego Boga, który jest Stworzycielem i Odkupicielem (a jako Stworzyciel i Odkupiciel jest zarazem Bogiem Przymierza) na sposób mi?o?ci oblubieńczej, podobnie jak pozwala j? zrozumie? np. na sposób mi?o?ci ?lito?ciwej” (wedle tekstu Izajasza), czy te? na sposób mi?o?ci ?ojcowskiej” (wedle Listu do Efezjan, przede wszystkim rozdz. 1). Wymienione sposoby rozumienia oczywi?cie równie? s? analogiczne. Analogia mi?o?ci oblubieńczej przynosi ze sob? tak? charakterystyk? tajemnicy, jakiej nie uwydatnia wprost ani analogia ?mi?o?ci lito?ciwej”, ani te? analogia ?mi?o?ci ojcowskiej” (czy te? jakakolwiek inna analogia u?yta w Biblii, do której mogliby?my si? odwo?a?).

4 Analogia mi?o?ci oblubieńców (oblubieńczej) zdaje si? przede wszystkim uwydatnia? moment daru siebie samego ze strony Boga w stosunku do cz?owieka odwiecznie wybranego w Chrystusie (literalnie: w stosunku do ?Izraela” i do ?Ko?cio?a”) — daru ca?kowitego (czy raczej ?radykalnego”) oraz nieodwracalnego w swym istotnym charakterze (czyli jako dar). Ów dar jest z pewno?ci? ?radykalny” i w tym znaczeniu ?ca?kowity”. O ?ca?kowito?ci” w sensie metafizycznym nie mo?e by? mowy. Cz?owiek bowiem jako stworzenie nie jest zdolny ?przyj??” daru Boga w ca?ej transcendentnej pe?ni Jego Bóstwa. Taki ?ca?kowity dar” (dar niestworzony) jest tylko udzia?em Boga samego w trynitarnej ?komunii Osób”. Natomiast ów dar Boga z siebie samego dla cz?owieka, o jakim mówi analogia mi?o?ci oblubieńczej, mo?e mie? tylko miar? ?uczestnictwa w Bo?ej naturze” (por. 2 P 1,4), co bardzo precyzyjnie wyja?ni?a teologia. Niemniej, wedle tej miary, ów dar uczyniony cz?owiekowi ze strony Boga w Chrystusie jest darem ?ca?kowitym”, czyli ?radykalnym”, jak na to wskazuje w?a?nie analogia mi?o?ci oblubieńczej: jest poniek?d ?wszystkim”, co Bóg ?móg?” da? z siebie cz?owiekowi, bior?c pod uwag? skończone mo?liwo?ci cz?owieka – stworzenia. W ten sposób analogia mi?o?ci oblubieńczej wskazuje na ?radykalny” charakter ?aski: ca?ego porz?dku ?aski stworzonej.

5 Tyle — zdaje si? — mo?na powiedzie?, je?li chodzi o pierwsz? funkcj? naszej wielkiej analogii, która z pism proroków Starego Testamentu przesz?a do Listu do Efezjan, doznaj?c w nim, jak ju? zwrócili?my na to uwag?, znamiennego przetworzenia. Analogia ma??eństwa jako rzeczywisto?ci ludzkiej, w której znajduje wcielenie mi?o?? oblubieńcza, pomaga do pewnego stopnia i w pewien sposób zrozumie? tajemnic? ?aski jako odwiecznej rzeczywisto?ci w Bogu oraz jako ?historycznego” owocu odkupienia ludzko?ci w Chrystusie. Powiedzieli?my jednak?e wcze?niej, ?e owa biblijna analogia nie tylko ?t?umaczy” tajemnic?, ale ?e — z drugiej strony — tajemnica okre?la i determinuje w?a?ciwy sposób rozumienia analogii, ?ci?le mówi?c: tego cz?onu, w którym autorzy biblijni upatruj? ?obraz i podobieństwo” tajemnicy, do którego t? Bo?? tajemnic? ?upodabniaj?”. Tak wi?c porównanie ma??eństwa (z racji mi?o?ci oblubieńczej) do stosunku ?Jahwe — Izrael” w Starym Przymierzu oraz ?Chrystus — Ko?ció?” w Nowym Przymierzu decyduje równocze?nie o sposobie rozumienia samego ma??eństwa, determinuje ten sposób rozumienia.

6 Jest to druga funkcja naszej wielkiej analogii. Wydaje si?, ?e patrz?c pod k?tem tej funkcji, przybli?amy si? si?? faktu do problemu ?sakrament a tajemnica”, czyli w znaczeniu ogólnym i podstawowym równie? do problemu sakramentalno?ci samego ma??eństwa. Zdaje si? to szczególnie uzasadnione w ?wietle analizy Listu do Efezjan (5,21-33). Przedstawiaj?c bowiem stosunek Chrystusa do Ko?cio?a na podobieństwo oblubieńczego zjednoczenia m??a i ?ony, autor tego listu mówi w sposób najogólniejszy, a przy tym zupe?nie podstawowy, nie tylko o urzeczywistnieniu si? odwiecznej tajemnicy Bo?ej, ale tak?e o tym, w jaki sposób tajemnica ta wyrazi?a si? w porz?dku widzialnym — w jaki sposób sama sta?a si? widzialn?, a tym samym wesz?a w sfer? znaku.

7 Rozumiemy tutaj przez ?znak” po prostu ?widzialno?? Niewidzialnego”. Odwiecznie ukryta w Bogu — czyli niewidzialna — tajemnica sta?a si? widzialn? przede wszystkim w samym historycznym wydarzeniu Chrystusa. Zwi?zek za? Chrystusa z Ko?cio?em, który List do Efezjan okre?la jako mysterium magnum, stanowi dope?nienie i utrwalenie widzialno?ci tej?e samej tajemnicy. Z kolei za? fakt, ?e autor Listu do Efezjan ów nierozerwalny zwi?zek Chrystusa z Ko?cio?em porównuje do zwi?zku, jaki zachodzi pomi?dzy m??em i ?on?, czyli do ma??eństwa — i to odwo?uj?c si? zarazem do s?ów z Ksi?gi Rodzaju (2,24) pierwotnie ustanawiaj?cych ma??eństwo stwórczym aktem Boga — zwraca nasz? refleksj? w stron? tego wszystkiego, co ju? poprzednio, w kontek?cie samej tajemnicy Stworzenia, zosta?o ukazane jako ?widzialno?? Niewidzialnego” na samym ?pocz?tku” teologicznych dziejów cz?owieka.

Mo?na powiedzie?, ?e widzialny znak ma??eństwa na ?pocz?tku”, w po??czeniu z widzialnym znakiem Chrystusa i Ko?cio?a u szczytu zbawczej Bo?ej ekonomii, przenosi w wymiar ?historyczny” odwieczny plan mi?o?ci i czyni zeń podwaliny ca?ego porz?dku sakramentalnego. Szczególn? zas?ug? autora Listu do Efezjan jest to, ?e oba te znaki przybli?y? do siebie, czyni?c z nich jeden wielki znak — czyli wielki sakrament (sacramentum magnum).

(29.9.1982)