杏MAP导航

1 List do Efezjan, porównuj?c stosunek Chrystusa i Ko?cio?a do oblubieńczego stosunku ma??onków, nawi?zuje do tradycji Proroków Starego Testamentu. W celu zilustrowania tego, przytoczmy nast?puj?cy tekst Izajasza:

?Nie l?kaj si?, bo ju? si? nie zawstydzisz, nie wstyd? si?, bo ju? nie doznasz pohańbienia. Raczej zapomnisz o wstydzie twej m?odo?ci. I nie wspomnisz ju? hańby twego wdowieństwa. Bo ma??onkiem ci jest twój Stworzyciel, któremu na imi? — Pan Zast?pów; Odkupicielem twoim — ?wi?ty Izraela, nazywaj? Go Bogiem ca?ej ziemi. Zaiste, jak niewiast? porzucon? i zgn?bion? na duchu, wezwa? ci? Pan. I jakby do porzuconej ?ony m?odo?ci mówi twój Bóg: Na krótk? chwil? porzuci?em ciebie, ale z ogromn? mi?o?ci? ci? przygarn?. W przyst?pie gniewu ukry?em przed tob? na krótko swe oblicze, ale w mi?o?ci wieczystej nad tob? si? ulitowa?em, mówi Pan, twój Odkupiciel. Dzieje si? ze Mn? tak, jak za dni Noego, kiedy przysi?g?em, ?e wody Noego nie spadn? ju? nigdy na ziemi?; tak teraz przysi?gam, ?e si? nie rozj?trz? na ciebie ani ci? gromi? nie b?d?. Bo góry mog? ust?pi? i pagórki si? zachwia?, ale mi?o?? moja nie odst?pi od ciebie i nie zachwieje si? moje przymierze pokoju, mówi Pan, który ma lito?? nad tob?” (Iz 54,4-10).

2 Tekst Izajasza nie zawiera w tym wypadku owych wyrzutów czynionych Izraelowi jako niewiernej ma??once, które tak mocno d?wi?cz? w innych tekstach, zw?aszcza u Ozeasza i Ezechiela. Dzi?ki temu jakby bardziej przejrzysta staje si? podstawowa tre?? biblijnej analogii: mi?o?? Boga – Jahwe do Izraela – Ludu Wybranego wyra?a si? jako mi?o?? m??czyzny – oblubieńca do kobiety wybranej, aby by?a mu ?on? przez przymierze ma??eńskie. W ten sposób Izajasz t?umaczy wydarzenia, które sk?adaj? si? na ci?g dziejów Izraela, si?gaj?c do tajemnicy ukrytej jakby w samym sercu Boga – Jahwe. Poniek?d prowadzi nas w t? sam? stron?, w któr? poprowadzi po wielu wiekach autor Listu do Efezjan. Ten — opieraj?c si? na dokonanym ju? w Chrystusie odkupieniu — ods?oni przy tym o wiele pe?niej g??bi? tej samej tajemnicy.

3 Tekst prorocki zawiera w sobie ca?y koloryt tradycji i mentalno?ci ludzi Starego Testamentu. Prorok, przemawiaj?c w imieniu Boga i niejako Jego w?asnymi s?owami, zwraca si? do Izraela jako ma??onek do wybranej przez siebie oblubienicy i ma??onki. S?owa s? pe?ne autentycznego ?aru mi?o?ci, równocze?nie uwydatniaj? one ca?? specyfik? zarówno sytuacji, jak te? mentalno?ci w?a?ciwej dla tamtej epoki. Podkre?laj? to, ?e wybór m??czyzny zdejmuje z kobiety ?hańb?”, jak? w opinii spo?ecznej zdawa?a si? stanowi? bez?enno?? — b?d? pierwotna (staropanieństwo), b?d? te? wtórna (wdowieństwo), b?d? wreszcie ta, która pochodzi z porzucenia ?ony niekochanej (por. Pwt 24,1) lub ewentualnie ?ony niewiernej. Jednak?e o niewierno?ci nasz tekst nie wspomina. Uwydatnia natomiast motyw ?mi?o?ci mi?osiernej”, wskazuj?c przez to nie tylko na spo?eczn? charakterystyk? ma??eństwa w Starym Przymierzu, ale równocze?nie na sam charakter daru, jakim jest mi?o?? Boga – Jahwe do Izraela – oblubienicy — daru, który pochodzi ca?kowicie z inicjatywy Boga, innymi s?owy: wskazuj?c na wymiar ?aski, jaki zawiera si? od pocz?tku w tej mi?o?ci. Jest to mo?e najmocniejsze ?o?wiadczenie mi?o?ci” ze strony Boga u Proroków, po??czone z uroczyst? przysi?g? wierno?ci na zawsze.

4 Analogia mi?o?ci, jaka ??czy ma??onków, jest w tym fragmencie uwydatniona bardzo mocno. Izajasz mówi: ?ma??onkiem twoim jest twój Stworzyciel, któremu na imi? — Pan Zast?pów; Odkupicielem twoim — ?wi?ty Izraela, nazywaj? Go Bogiem ca?ej ziemi” (54,5). Tak wi?c sam Bóg, w ca?ym majestacie Stworzyciela i Pana stworzenia, zostaje w tym tek?cie wprost nazwany ?ma??onkiem” Ludu Wybranego. Ów ?ma??onek” mówi o swojej ?ogromnej mi?o?ci”, która ?nie odst?pi” od Izraela – oblubienicy/ma??onki, ale b?dzie stanowi? trwa?? podstaw? ?przymierza pokoju” z nim. Tak wi?c motyw mi?o?ci oblubieńczej i ma??eństwa zostaje powi?zany z motywem przymierza. Prócz tego ?Pan Zast?pów” nazywa siebie nie tylko ?Stworzycielem”, ale i ?Odkupicielem”. Tekst posiada ogromnie bogat? tre?? teologiczn?.

5 Porównuj?c z Listem do Efezjan i stwierdzaj?c ci?g?o??, gdy chodzi o analogi? mi?o?ci oblubieńczej i ma??eństwa, musimy stwierdzi? zarazem pewn? odmienno?? optyki teologicznej. Autor listu zaraz w pierwszym rozdziale mówi o tajemnicy mi?o?ci i wybrania, któr? ?Bóg i Ojciec Pana naszego Jezusa Chrystusa” ogarnia ludzi w swoim Synu, przede wszystkim jako o tajemnicy ?ukrytej w Bogu”. Jest to tajemnica mi?o?ci ojcowskiej, tajemnica wybrania do ?wi?to?ci (?aby?my byli ?wi?ci i nieskalani przed Jego obliczem”, Ef 1,4) oraz przybrania za synów w Chrystusie (?przeznaczy? nas dla siebie jako przybranych synów przez Jezusa Chrystusa”, Ef 1,5). W takim kontek?cie wyprowadzenie analogii ma??eństwa, z jak? spotkali?my si? u Izajasza (?ma??onkiem twoim jest twój Stworzyciel, któremu na imi? — Pan Zast?pów”, Iz 54,5), wydaje si? jakby skróceniem perspektywy teologicznej. Pierwszy wymiar mi?o?ci i wybrania jako tajemnicy ukrytej odwiecznie w Bogu jest wymiarem ojcowskim, nie ?ma??eńskim”. Pierwsza charakterystyka tej tajemnicy pozostaje, wedle Listu do Efezjan, zwi?zana z samym ojcostwem Boga, szczególnie uwydatnionym przez Proroków (por. Oz 11,1-4; Iz 63,8-9.15; 64,7; Ml 1,6).

6 Analogia mi?o?ci oblubieńczej i ma??eństwa przychodzi dopiero wówczas, kiedy ?Stworzyciel” i ??wi?ty Izraela” z Izajaszowego tekstu okazuje si? ?Odkupicielem”. Izajasz mówi: ?ma??onkiem twoim jest twój Stworzyciel, któremu na imi? — Pan Zast?pów; Odkupicielem twoim — ?wi?ty Izraela” (Iz 54,5). Ju? w tym tek?cie mo?na poniek?d odczyta? paralelizm pomi?dzy ?ma??onkiem” a ?Odkupicielem”. Przechodz?c na grunt Listu do Efezjan, musimy zauwa?y?, i? my?l ta zostaje tam w?a?nie w ca?ej pe?ni rozwini?ta. Posta? Odkupiciela zarysowuje si? ju? w rozdziale pierwszym jako posta? Tego, który jest pierwszym ?Umi?owanym” Ojca (Ef 1,6), odwiecznie ?Umi?owanym” — Tego, w którym wszyscy zostali?my odwiecznie umi?owani przez Ojca. Jest to sam wspó?istotny Ojcu Syn: ?W Nim mamy odkupienie przez Jego krew — odpuszczenie wyst?pków wed?ug bogactwa Jego ?aski” (Ef 1,7). Ten?e sam Syn jako Chrystus (czyli Pomazaniec) ?umi?owa? Ko?ció? i wyda? za niego samego siebie” (Ef 5,25). To wspania?e sformu?owanie Listu do Efezjan streszcza w sobie, a zarazem uwydatnia elementy Pie?ni S?ugi Pańskiego i Pie?ni Syjonu (por. np. Iz 42,1; 53,8-12; 54,8).

I tak wydanie samego siebie za Ko?ció? jest równoznaczne z dokonaniem dzie?a odkupienia. W ten sposób ?Stworzyciel” – Pan Zast?pów” z Izajaszowego tekstu staje si? ??wi?tym Izraela”, ?nowego Izraela”, jako Odkupiciel. Perspektywa teologiczna prorockiego tekstu zostaje w Li?cie do Efezjan zachowana i równocze?nie pog??biona i przetworzona. Wchodz? w ni? nowe momenty objawione: moment trynitarny, chrystologiczny i wreszcie eklezjologiczny.

7 Tak wi?c pisz?c do Ludu Bo?ego Nowego Przymierza, do Ko?cio?a w Efezie, autor listu nie powtórzy ju?: ?ma??onkiem twoim jest twój Stworzyciel”, uka?e natomiast, jak ?Odkupiciel”, który jest pierwszym i odwiecznie ?Umi?owanym” Ojca, swoj? mi?o?? odkupieńcz?, polegaj?c? na ?wydaniu siebie samego za Ko?ció?”, objawia równocze?nie jako mi?o?? oblubieńcz?, przez któr? za?lubia sobie Ko?ció? i czyni go swoim Cia?em. W taki sposób analogia tekstów prorockich Starego Testamentu (w tym wypadku przede wszystkim Izajasza) zostaje w Li?cie do Efezjan zachowana, a równocze?nie bardzo wyra?nie przetworzona. Analogii odpowiada tajemnica, która przy jej pomocy si? wyra?a i któr? analogia poniek?d t?umaczy. Tajemnica ta w tek?cie Izajasza jest zaledwie zarysowana, niejako ?uchylona”, w Li?cie do Efezjan jest w pe?ni ods?oni?ta (oczywi?cie nie przestaj?c by? tajemnic?). W Li?cie do Efezjan pozostaje wyra?nie odró?niony wymiar odwieczny tajemnicy jako ukrytej w Bogu (Ojcu Pana naszego Jezusa Chrystusa) i wymiar jej historycznego urzeczywistnienia — wymiar chrystologiczny i eklezjologiczny zarazem. Analogia ma??eństwa odnosi si? przede wszystkim do tego drugiego wymiaru. U Proroków (u Izajasza), analogia ma??eństwa odnosi?a si? te? bezpo?rednio do wymiaru historycznego: by?a zwi?zana z histori? Ludu Wybranego Starego Przymierza, z histori? Izraela — natomiast wymiar chrystologiczny i eklezjologiczny tkwi? w tym starotestamentalnym urzeczywistnianiu si? tajemnicy jak gdyby w zarodku: by? tylko zapowiedziany.

Niemniej jest jasne, ?e tekst Izajasza pomaga nam lepiej jeszcze zrozumie? List do Efezjan: wielk? analogi? mi?o?ci oblubieńczej Chrystusa i Ko?cio?a.

(22.9.1982)