杏MAP导航

Podstawy sakramentalno?ci ca?ego ?ycia chrze?cijańskiego

1 Pisze autor Listu do Efezjan: ?nigdy nikt nie odnosi? si? z nienawi?ci? do w?asnego cia?a, lecz [ka?dy] je ?ywi i piel?gnuje, jak i Chrystus — Ko?ció?, bo jeste?my cz?onkami Jego Cia?a” (5,29-30).

Po tym wersecie autor listu uzna? za potrzebne przytoczy? najbardziej podstawowy dla ca?ej Biblii tekst o ma??eństwie z Ksi?gi Rodzaju (2,24): ?Dlatego to m??czyzna opuszcza ojca swego i matk? swoj? i ??czy si? ze sw? ?on? tak ?ci?le, ?e staj? si? jednym cia?em”. Z bezpo?redniego kontekstu mo?na wnosi?, ?e cytat z Ksi?gi Rodzaju jest w tym miejscu potrzebny nie tyle ze wzgl?du na przypomnienie tej jedno?ci ma??onków, która zosta?a okre?lona ?od pocz?tku” w dziele stworzenia — ile ze wzgl?du na ukazanie tajemnicy Chrystusa i Ko?cio?a, ukazanie jedno?ci Chrystusa z Ko?cio?em, z którego autor listu wyprowadza prawd? o jedno?ci ma??onków. Jest to ogromnie wa?ny punkt ca?ego tekstu, niejako jego zwornik. Autor zamyka w tych s?owach to wszystko, co wypowiedzia? poprzednio, przeprowadzaj?c analogi? i ukazuj?c podobieństwo pomi?dzy jedno?ci? ma??onków a jedno?ci? Chrystusa z Ko?cio?em. Przytaczaj?c s?owa z Ksi?gi Rodzaju (2,24), autor wskazuje na to, ?e podstaw owej analogii nale?y szuka? na linii ??cz?cej w zbawczym planie Boga ma??eństwo jako najpierwotniejsze objawienie (i ?uwidocznienie”) tego planu w ?wiecie stworzonym z tym objawieniem i ?uwidocznieniem” ostatecznym, w którym ?Chrystus umi?owa? Ko?ció? i wyda? za niego samego siebie”, nadaj?c swej odkupieńczej mi?o?ci charakter i sens oblubieńczy.

2 Tak wi?c owa analogia, która przenika ca?y tekst Listu do Efezjan 5,21-33, ma sw? ostateczn? podstaw? w zbawczym planie Boga. Staje si? to tym bardziej jasne i oczywiste, gdy umie?cimy analizowany przez nas fragment w pe?nym kontek?cie ca?ego Listu do Efezjan. ?atwiej wówczas zrozumie?, dlaczego po przytoczeniu s?ów z Ksi?gi Rodzaju (2,24) autor pisze: ?Tajemnica to wielka, a ja mówi?: w odniesieniu do Chrystusa i do Ko?cio?a” (Ef 5,32).

W pe?nym kontek?cie Listu do Efezjan, a tak?e w mo?liwie najszerszym kontek?cie s?ów Pisma objawiaj?cego zbawczy Bo?y plan ?od pocz?tku”, nale?y przyj??, ?e s?owo mysterion oznacza tutaj tajemnic?, najpierw ukryt? w my?li Bo?ej, a nast?pnie objawion? w dziejach cz?owieka. Chodzi za? o tajemnic? ?wielk?” ze wzgl?du na jej donios?o??: tajemnica ta, jako zbawczy plan Boga wzgl?dem ludzko?ci, jest poniek?d centralnym tematem ca?ego Objawienia, centraln? jego rzeczywisto?ci?. Jest tym, co Bóg jako Stwórca i Ojciec nade wszystko pragnie przekaza? ludziom w swoim s?owie.

3 Chodzi?o za? nie o przekazanie samej tylko ?dobrej wiadomo?ci” o zbawieniu. Chodzi?o równocze?nie o zapocz?tkowanie dzie?a zbawienia jako owocu ?aski u?wi?caj?cej cz?owieka na ?ywot wieczny w zjednoczeniu z Bogiem. W?a?nie na drodze tego objawienia – urzeczywistnienia ?w. Pawe? uwydatnia ci?g?o?? pomi?dzy najpierwotniejszym Przymierzem, które Bóg zwi?za? z ustanowieniem ma??eństwa ju? w dziele stworzenia — a Przymierzem ostatecznym, w którym ?Chrystus, umi?owawszy Ko?ció? i wydaj?c zań siebie samego” (por. Ef 5,25), wi??e si? z tym Ko?cio?em w sposób oblubieńczy na podobieństwo ma??onków. Owa ci?g?o?? zbawczej inicjatywy Boga stanowi w?a?ciw? podstaw? wielkiej analogii Listu do Efezjan. Ci?g?o?? zbawczej inicjatywy Boga to znaczy ci?g?o??, a nawet to?samo?? tajemnicy, ?wielkiej tajemnicy”, w ró?nych etapach jej objawienia, a wi?c poniek?d ?uwidaczniania” — i zarazem urzeczywistniania. Na etapie ?najpierwotniejszym” z punktu widzenia dziejów cz?owieka i zbawienia — oraz na etapie ?pe?ni czasów” (por. Ga 4).

4 Czy ow? ?wielk? tajemnic?” mo?na rozumie? jako ?sakrament”? Czy autor listu do Efezjan mówi w naszym tek?cie o sakramencie ma??eństwa? Je?li nie mówi o tym wprost i w znaczeniu ?cis?ym — tu trzeba si? zgodzi? z do?? powszechn? opini? biblistów i teologów — to jednak wydaje si?, ?e mówi w tym miejscu o podstawach sakramentalno?ci ca?ego ?ycia chrze?cijańskiego, a w szczególno?ci o podstawach sakramentalno?ci ma??eństwa. Mówi wi?c o sakramentalno?ci ca?ego bytowania chrze?cijańskiego w Ko?ciele, a w szczególno?ci ma??eństwa w sposób po?redni, niemniej mo?liwie najbardziej zasadniczy.

5 ?Sakrament” oznacza co? innego ni? ?tajemnica”. Tajemnica bowiem pozostaje ?zakryta” — utajona w Bogu samym — tak, ?e nawet po jej og?oszeniu (czyli objawieniu) nie przestaje nazywa? si? ?tajemnic?”. Jako tajemnica te? bywa przepowiadana. Sakrament zak?ada objawienie tajemnicy, zak?ada równie? jej przyj?cie przez wiar? ze strony cz?owieka. Równocze?nie jednak jest on czym? wi?cej ni? og?oszeniem tajemnicy i przyj?ciem jej przez wiar?. Polega on na ?uwidocznieniu” tej?e tajemnicy w znaku, który s?u?y nie tylko og?oszeniu tajemnicy, ale tak?e jej urzeczywistnieniu w cz?owieku. Sakrament jest znakiem widzialnym i skutecznym ?aski. Za jego po?rednictwem odwiecznie ukryta w Bogu tajemnica, o której mówi List do Efezjan zaraz na pocz?tku (por. Ef 1,9) — tajemnica wybrania cz?owieka przez Boga w Chrystusie do ?wi?to?ci i przeznaczenia go na przybranego syna — urzeczywistnia si? w cz?owieku. Urzeczywistnia si? ona w sposób tajemniczy, pod os?on? znaku — niemniej ów znak stanowi zarazem jakie? ?uwidzialnienie” owej nadprzyrodzonej tajemnicy, która pod jego os?on? dzia?a w cz?owieku.

6 Bior?c pod uwag? analizowany tutaj fragment Listu do Efezjan, a zw?aszcza te s?owa: ?Tajemnica to wielka, a ja mówi?: w odniesieniu do Chrystusa i do Ko?cio?a” (5,32), nale?y stwierdzi?, ?e autor listu pisze nie tylko o wielkiej tajemnicy ukrytej w Bogu, ale tak?e — i to nade wszystko — o tajemnicy urzeczywistniaj?cej si? przez to, ?e Chrystus, który aktem mi?o?ci odkupieńczej umi?owa? Ko?ció? i wyda? za niego samego siebie, tym samym aktem zjednoczy? si? z Ko?cio?em na sposób oblubieńczy, podobnie jak jednocz? si? ze sob? m?? i ?ona w ustanowionym przez Stwórc? ma??eństwie. Wydaje si?, ?e s?owa z Listu do Efezjan wystarczaj?co uzasadniaj? to, co czytamy na samym pocz?tku konstytucji Lumen gentium: ?Ko?ció? jest w Chrystusie niejako sakramentem, czyli znakiem i narz?dziem wewn?trznego zjednoczenia z Bogiem i jedno?ci ca?ego rodzaju ludzkiego”. Tekst Vaticanum II nie mówi: ?Ko?ció? jest sakramentem”, lecz: ?niejako sakramentem”, wskazuj?c przez to, ?e ow? sakramentalno?? Ko?cio?a nale?y orzeka? w sposób analogiczny, nie ten sam, w jaki orzekamy j? w siedmiu sakramentach udzielanych przez Ko?ció? z ustanowienia Chrystusa. Je?li istniej? podstawy do tego, a?eby o Ko?ciele mówi? na sposób sakramentu — jako o sakramencie — to te podstawy w zasadniczej mierze zosta?y wskazane w?a?nie w Li?cie do Efezjan.

7 Mo?na powiedzie?, ?e owa sakramentalno?? Ko?cio?a konstytuuje si? poprzez wszystkie sakramenty, poprzez które spe?nia on sw? misj? u?wi?caj?c?. Mo?na równie? powiedzie?, ?e sakramentalno?? Ko?cio?a stanowi ?ród?o sakramentów, a w szczególno?ci chrztu i Eucharystii, jak to wida? w przeanalizowanym fragmencie Listu do Efezjan (por. 5,25-30). Trzeba wreszcie powiedzie?, ?e sakramentalno?? Ko?cio?a pozostaje w szczególnym stosunku do ma??eństwa: sakramentu najpierwotniejszego.

(8.9.1982)