杏MAP导航

1 Co to znaczy, ?e ?Cia?o […] do czego innego d??y ni? duch, a duch do czego innego ni? cia?o” (Ga 5,17)? Pytanie to wydaje si? wa?ne, wr?cz podstawowe w kontek?cie naszych rozwa?ań na temat ewangelicznej czysto?ci serca. Jednak?e autor Listu do Galatów w tym wypadku roztacza przed nami szersze horyzonty. W owym przeciwstawieniu ?cia?a” duchowi (Duchowi Boga) oraz ?ycia ?wed?ug cia?a” — ?yciu ?wed?ug Ducha”, zawiera si? równocze?nie ca?a Paw?owa teologia usprawiedliwienia: wyraz wiary w antropologiczny i etyczny realizm dokonanego przez Chrystusa Odkupienia, które Pawe? w wiadomym kontek?cie nazwie równie? ?odkupieniem cia?a”. Ma ono, wedle Rz 8,23, równie? swój wymiar ?kosmiczny” (tak, jak stworzenie) — jednak?e w jego centrum jest cz?owiek: cz?owiek ukonstytuowany w osobowej jedno?ci ducha i cia?a. To w tym w?a?nie cz?owieku, w jego ?sercu”, w ca?ym jego post?powaniu, owocuje Chrystusowe Odkupienie dzi?ki tym mocom Ducha, które urzeczywistniaj? ?usprawiedliwienie”: sprawiaj? to, ?e sprawiedliwo?? w cz?owieku ?obfituje” (u?ywaj?c raz jeszcze wyra?enia z Kazania na Górze, Mt 5,20) — ?obfituje” t? wiar?, jak? zamierzy? i jakiej oczekuje sam Bóg.

2 Rzecz znamienna, ?e mówi?c o ?uczynkach cia?a” (por. Ga 5,11-21), Pawe? wymienia nie tylko ?nierz?d, nieczysto??, wyuzdanie […], pijaństwo, hulanki” — a wi?c to wszystko, co posiada, wedle przedmiotowego rozumienia, charakter ?grzechów cia?a” oraz zwi?zanego z cia?em ?u?ycia zmys?owego” — ale wymienia tak?e inne grzechy, którym nie byliby?my sk?onni przypisa? ?cielesnego” i ?zmys?owego” wprost charakteru: ?uprawianie ba?wochwalstwa, czary, nienawi??, spór, zawi??, wzburzenie, niew?a?ciwa pogoń za zaszczytami, niezgoda, roz?amy, zazdro??” (Ga 5,20-21). Wszystkie wymienione tutaj uczynki nazwaliby?my, wedle naszych kategorii antropologicznych (i etycznych), raczej ?grzechami ducha” ludzkiego ni? ?cia?a”. A jednak Pawe? wszystkie kwalifikuje jako ?uczynki cia?a”. Jest to zrozumia?e tylko i wy??cznie na tle owego szerszego (poniek?d metonimicznego) znaczenia, jakie w listach Paw?owych posiada ?cia?o”, przeciwstawione nie tylko i nie tyle ?duchowi” cz?owieka, ile Duchowi ?wi?temu dzia?aj?cemu w duszy (w duchu) cz?owieka.

3 Zachodzi przeto bardzo znamienna analogia pomi?dzy tym, co Pawe? okre?la jako ?uczynki cia?a” — a tym, co g?osi Chrystus w swoich s?owach skierowanych do uczniów, a wyja?niaj?cych s?owa wypowiedziane uprzednio do faryzeuszów w zwi?zku ze spraw? ?czysto?ci” i ?nieczysto?ci” rytualnej (por. Mt 15,2-20). Wedle owych s?ów Chrystusa, prawdziwa ?czysto??” (podobnie jak i ?nieczysto??”) w znaczeniu moralnym znajduje si? ?w sercu” i pochodzi ?z serca” ludzkiego. Jako ?nieczyste” za? w tym znaczeniu zosta?y okre?lone nie tylko ?cudzo?óstwo” i ?nierz?d”, a wi?c kwalifikowane poniek?d ?grzechy cia?a” — ale równie? ?z?e my?li, […] kradzie?e, fa?szywe ?wiadectwo, przekleństwa”. Chrystus, jak stwierdzili?my, pos?uguje si? w tym miejscu ogólnym i rodzajowym znaczeniem ?nieczysto?ci” (a wi?c po?rednio tak?e i ?czysto?ci”). I podobnie te? czyni Pawe?. Uczynki ?cia?a” pojawiaj? si? w tek?cie Paw?owym w znaczeniu ogólnym i ?rodzajowym”. Wszystkie grzechy s? przejawem ??ycia wed?ug cia?a”, które stanowi przeciwieństwo ??ycia wed?ug Ducha”. To co wedle naszej, cz??ciowo zreszt? uzasadnionej konwencji j?zykowej, bywa uznawane za ?grzechy cia?a”, stanowi w wyliczeniu Paw?owym tylko jeden z wielu przejawów (czy gatunków) rodzaju, który okre?la on nazw? ?uczynki cia?a”, i w tym te? znaczeniu jeden z przejawów, czyli aktualizacji ??ycia wed?ug cia?a”, a nie ?wed?ug Ducha”.

4 Kiedy Pawe? w Li?cie do Rzymian pisze: ?Jeste?my wi?c, bracia, d?u?nikami, ale nie cia?a, by?my ?y? mieli wed?ug cia?a. Bo je?eli b?dziecie ?yli wed?ug cia?a, czeka was ?mier?. Je?eli za? przy pomocy Ducha u?mierca? b?dziecie pop?dy cia?a — b?dziecie ?yli” (Rz 8,12-13) — znajdujemy si? znowu w ca?ym tym bogatym i zró?nicowanym zasi?gu znaczeń, jakie ma dla niego wyraz ?cia?o” i wyraz ?duch”. Niemniej ostateczny wyd?wi?k tej wypowiedzi jest parenetyczny — jest wi?c wa?ny dla samego etosu Ewangelii. Pawe?, który mówi o ?u?miercaniu pop?dów cia?a przy pomocy Ducha”, mówi o tym samym, o czym mówi? Chrystus w Kazaniu na Górze, odwo?uj?c si? do serca ludzkiego i wzywaj?c to serce do przezwyci??ania po??dań, które wyra?aj? si? ju? nawet ?w patrzeniu” m??czyzny na kobiet?, daj?c w ten sposób folg? po??dliwo?ci cia?a. Takie przezwyci??anie, czyli — jak pisze Pawe? — ?u?miercanie pop?dów cia?a przy pomocy Ducha” jest nieodzownym warunkiem ??ycia wed?ug Ducha”, które to w?a?nie ??ycie” jest przeciwieństwem owej ??mierci”, o jakiej mowa w tym samym kontek?cie: ??ycie wed?ug cia?a” owocuje bowiem ??mierci?”, przynosi w efekcie ??mier?” wed?ug ?ducha” (Ducha).

??mier?” oznacza wi?c nie tylko ?mier?, ale tak?e grzech: grzech, który teologia moralna nazwie ?miertelnym. Autor Listu do Rzymian i Listu do Galatów rozszerza stale horyzont ?grzechu – ?mierci”, zarówno w kierunku ?pocz?tku” dziejów cz?owieka, jak te? w kierunku ich kresu. I st?d, wyliczywszy owe wielogatunkowe ?uczynki cia?a” (?uczynki, jakie rodz? si? z cia?a”), stwierdza: ?ci, którzy si? takich rzeczy dopuszczaj?, królestwa Bo?ego nie odziedzicz?” (Ga 5,21). Gdzie indziej z tak? sam? stanowczo?ci? napisze: ?O tym bowiem b?d?cie przekonani, ?e ?aden rozpustnik ani nieczysty, ani chciwiec — to jest ba?wochwalca — nie ma dziedzictwa w królestwie Chrystusa i Boga” (Ef 5,5). I w tym wypadku równie? owe uczynki, które wy??czaj? z dziedzictwa w królestwie Chrystusa i Boga — a wi?c ?uczynki cia?a” — s? wyliczone przyk?adowo i ?rodzajowo”, chocia? g?ówne miejsce w tym wyliczaniu maj? tym razem grzechy przeciwko ?czysto?ci” w znaczeniu gatunkowym (por. Ef 5,3-7).

5 A?eby dope?ni? obrazu owego przeciwstawienia pomi?dzy ?cia?em” a ?duchem”, a ?ci?lej jeszcze mi?dzy ?uczynkami cia?a” a ?uczynkami ducha” — raczej ?owocami Ducha” — nale?y zwróci? uwag? i na to, ?e Pawe? we wszystkim, co jest przejawem ??ycia wed?ug Ducha” i post?powania wed?ug Ducha, widzi zarazem przejaw tej wolno?ci, ku której ?wyswobodzi? nas Chrystus” (Ga 5,1). Pisze bowiem tak: ?Wy zatem, bracia, powo?ani zostali?cie do wolno?ci. Tylko nie bierzcie tej wolno?ci jako zach?ty do ho?dowania cia?u, wr?cz przeciwnie, mi?o?ci? o?ywieni s?u?cie sobie wzajemnie. Bo ca?e Prawo wype?nia si? w tym jednym nakazie: B?dziesz mi?owa? bli?niego swego jak siebie samego” (Ga 5,13-14). Jak ju? uprzednio zaznaczyli?my, przeciwstawienie ?cia?o — Duch”, ??ycie wed?ug cia?a — ?ycie wed?ug Ducha” wchodzi g??boko w ca?? Paw?ow? nauk? o usprawiedliwieniu. Aposto? narodów z wyj?tkow? si?? przekonania g?osi t? prawd?, ?e usprawiedliwienie cz?owieka dokonuje si? w Chrystusie i przez Chrystusa. Cz?owiek dost?puje tego usprawiedliwienia w wierze, ?która dzia?a przez mi?o??” (Ga 5,6), a nie przez samo zachowanie drobiazgowych przepisów rytualnych Prawa starotestamentalnego (w szczególno?ci przepisu obrzezania). W ten sposób usprawiedliwienie jest z ?Ducha” (Bo?ego), a nie ?z cia?a”. Wzywa wi?c adresatów swego listu do tego, aby uwolnili si? od ?cielesnego” pojmowania usprawiedliwienia, które jest b??dne, na rzecz ?duchowego”, które jest prawdziwe. W tym znaczeniu wzywa ich do wolno?ci od Prawa — a bardziej jeszcze: do wolno?ci, ku której ?wyswobodzi? nas Chrystus”.

Tak wi?c, id?c za my?l? Aposto?a, spraw? ewangelicznej czysto?ci — czysto?ci serca — wypada nam rozwa?a?, a nade wszystko urzeczywistnia?, wed?ug miary tej wolno?ci: wolno?ci, ku której ?wyswobodzi? nas Chrystus”.

(7.1.1981)