杏MAP导航

1 Ze zdumiewaj?c? precyzj? opisane jest w Ksi?dze Rodzaju 3 zjawisko wstydu, który narodzi? si? w pierwszym cz?owieku wraz z grzechem pierworodnym. Dog??bna refleksja nad tym tekstem pozwala nam wnioskowa?, i? ów wstyd, który we wzajemnym odniesieniu m??czyzny i kobiety wypar? bezwzgl?dne zawierzenie zwi?zane z wcze?niejszym stanem pierwotnej niewinno?ci, ma swój g??bszy wymiar.

Wypada w zwi?zku z tym odczyta? do końca rozdzia? 3, nie zatrzymuj?c si? na samym wierszu 7 ani te? na pó?niejszych wierszach 10-11, które zawieraj? ?wiadectwo pierwotnego do?wiadczenia wstydu. Oto w dalszym ci?gu tego samego opisu urywa si? dialog Boga – Jahwe z m??czyzn? i kobiet?, a zaczyna si? Jego monolog. Jahwe zwraca si? do niewiasty i mówi naprzód o bólach rodzenia, które odt?d b?d? jej udzia?em: ?Obarcz? ci? niezmiernie wielkim trudem twej brzemienno?ci, w bólu b?dziesz rodzi?a dzieci” (Rdz 3,16). Do tego za? do??czony jest zwrot, który w nast?puj?cy sposób charakteryzuje przysz?? relacj? obojga, m??czyzny i kobiety: ?ku twemu m??owi b?dziesz kierowa?a swe pragnienia, on za? b?dzie panowa? nad tob?” (Rdz 3,16).

2 S?owa powy?sze, podobnie jak poprzednio s?owa Ksi?gi Rodzaju 2,24, maj? charakter perspektywiczny. Lapidarne sformu?owanie Ksi?gi Rodzaju 3,16 zdaje si? dotyka? ca?ego splotu faktów, które jako? ujawni?y si? ju? w pierwotnym do?wiadczeniu wstydu, a które b?d? ujawnia?y si? sukcesywnie w ca?ym wewn?trznym do?wiadczeniu cz?owieka ?historycznego”. Historia te? przyniesie ze sob? sta?e potwierdzenie s?ów zawartych w Ksi?dze Rodzaju 3,16 — historia ludzkich sumień i ludzkich serc.

S?owa wypowiedziane na pocz?tku zdaj? si? mówi? o swoistym ?upo?ledzeniu” kobiety w stosunku do m??czyzny. Raczej nie ma podstaw do tego, aby rozumie? je jako upo?ledzenie spo?eczne, brak równo?ci w tej dziedzinie. Bezpo?rednio natomiast zwrot: ?ku twemu m??owi b?dziesz kierowa?a swe pragnienia, on za? b?dzie panowa? nad tob?” mówi o innej formie nierówno?ci, któr? kobieta odczuje jako brak pe?nej jedno?ci w?a?nie w szerokim kontek?cie tego zjednoczenia z m??czyzn?, do jakiego zostali oboje wezwani w Ksi?dze Rodzaju 2,24.

3 S?owa Boga – Jahwe: ?ku twemu m??owi b?dziesz kierowa?a swe pragnienia, on za? b?dzie panowa? nad tob?” (Rdz 3,16) nie dotycz? jednak tego wy??cznie momentu jedno?ci m??czyzny i kobiety, kiedy oboje ???cz? si? ze sob? tak ?ci?le, ?e staj? si? jednym cia?em” (por. Rdz 2,24), pozostaj? natomiast w szerokim — i nawet po?rednim tylko — zwi?zku z ma??eńskim zjednoczeniem obojga.

Po raz pierwszy m??czyzna jest tutaj okre?lony jako ?m??”. W pe?nym kontek?cie opisu jahwistycznego s?owa te mówi? nade wszystko o naruszeniu, o jakiej? podstawowej utracie pierwotnej wspólnoty — komunii osób, która mia?a wzajemnie uszcz??liwia? m??czyzn? i kobiet? przez odnajdywanie prostej i czystej jedno?ci w cz?owieczeństwie, przez wzajemne komunikowanie siebie, czyli prze?ywanie daru osoby wyra?onego dusz? i cia?em, m?sko?ci? i kobieco?ci? (?cia?o z mojego cia?a”, Rdz 2,23) — wreszcie przez poddanie tej jedno?ci b?ogos?awieństwu rodzicielstwa: ?prokreacji”.

4 Wydaje si? wi?c, ?e w s?owach, jakie Bóg – Jahwe wypowiada do kobiety, znajdujemy jakby g??bszy rezonans wstydu, jaki oboje zacz?li odczuwa? po zerwaniu pierwotnego przymierza z Bogiem. Znajdujemy równie? pe?niejsze tego wstydu uzasadnienie. W sposób bardzo dyskretny, niemniej dostatecznie czytelny i wyrazisty, Ksi?ga Rodzaju 3,16 mówi o tym, w jaki sposób owo pierwotne uszcz??liwiaj?ce ma??eńskie zjednoczenie osób b?dzie zniekszta?cone w sercu cz?owieka po??dliwo?ci. S?owa odnosz? si? bezpo?rednio do kobiety, ale i do m??czyzny, a raczej równocze?nie do obojga.

5 Ju? wcze?niej analiza Ksi?gi Rodzaju 3,7 wskaza?a na to, ?e w nowej sytuacji, po z?amaniu pierwotnego przymierza z Bogiem, m??czyzna i kobieta znale?li si? naprzeciw siebie bardziej rozdzieleni czy wr?cz przeciwstawieni sobie przez swoj? m?sko?? i kobieco?? ni? zjednoczeni. Gdy opis jahwistyczny wspomina o tym odruchu, który kaza? obojgu os?oni? swoje cia?a, wówczas wskazuje na sytuacj?, kiedy cz?owiek, b?d?c m??czyzn? lub kobiet? (przedtem by? raczej m??czyzn? i kobiet?), poczu? si? bardziej wyobcowany z cia?a jako ?ród?a pierwotnej jedno?ci w cz?owieczeństwie (?cia?o z mego cia?a”) i bardziej przeciwstawiony drugiemu cz?owiekowi przez cia?o i p?e?. Przeciwstawienie to nie niszczy ani nie wyklucza zamierzonej przez Stwórc? jedno?ci ma??eńskiej (por. Rdz 2,24) ani jej skutków rodzicielskich, jednak urzeczywistnienie tej jedno?ci przenosi niejako w inny profil. Jest to profil, który nada jej cz?owiek po??dliwo?ci. O tym w?a?nie mówi Ksi?ga Rodzaju 3,16. Kobieta, która ?ku swemu m??owi kieruje w?asne pragnienia” (por. Rdz 3,16) — m??czyzna, który odpowiada na te pragnienia tak, jak czytamy: ?b?dzie panowa? nad tob?” — to niew?tpliwie ta sama para ludzka, to samo ma??eństwo z Ksi?gi Rodzaju 2,24, owszem: ta sama wspólnota osób, jednak?e inna zarazem. Nie tylko wezwana do zjednoczenia i jedno?ci, ale tak?e zagro?ona niedosytem tej jedno?ci i tego zjednoczenia, które nie przestaje poci?ga? m??czyzny i kobiety w?a?nie dlatego, ?e s? osobami, odwiecznie wezwanymi do bytowania w komunii, ?in communione”. Wstyd ?seksualny” w ?wietle opisu biblijnego ma swoje g??bsze znaczenie. Jest ono zwi?zane w?a?nie z tym niedosytem spe?nienia w ma??eńskiej ?jedno?ci cia?a” (por. Rdz 2,24), wzajemnej komunii osób.

6 Wszystko to zdaje si? z ró?nych stron potwierdza?, ?e u podstaw wstydu, jaki sta? si? udzia?em cz?owieka ?historycznego”, znajduje si? w?a?nie trojaka po??dliwo??; o niej mówi 1 List ?w. Jana 2,16. I to nie sama tylko po??dliwo?? cia?a, ale równocze?nie ?po??dliwo?? oczu i pycha tego ?ycia”. Czy? nie na t? ostatni? wskazuje ów zwrot o ?panowaniu” (?on b?dzie panowa? nad tob?”), o jakim s?yszymy w Ksi?dze Rodzaju 3,16? Czy? panowanie ?nad” drugim — m??czyzny nad kobiet? — nie zmienia zasadniczo komunijnej struktury mi?dzyosobowej relacji? Czy? nie przenosi ono w wymiar tej struktury czego?, co jest w?a?ciwe odniesieniu cz?owieka do przedmiotu — poniek?d do rzeczy, za czym zdaje si? sta? po??dliwo?? oczu?

S? to pytania zrodzone z refleksji nad s?owami Boga – Jahwe z Ksi?gi Rodzaju 3,16. S?owa powy?sze — wypowiedziane u progu ziemskiej historii cz?owieka, po grzechu pierworodnym — otwieraj? przed nami nie tylko zewn?trzn? sytuacj? m??czyzny i kobiety, ale pozwalaj? te? si?gn?? do wn?trza, do ukrytych tajników ich ?serca”.

(18.6.1980)