杏MAP导航

1 W poprzednim rozwa?aniu rozpocz?li?my analizowa? znaczenie pierwotnej samotno?ci cz?owieka. Za punkt wyj?cia s?u?y? nam tekst jahwistyczny, a w szczególno?ci nast?puj?ce s?owa: ?nie jest dobrze, ?eby m??czyzna by? sam: uczyni? mu zatem odpowiedni? dla niego pomoc” (Rdz 2,18). Analiza odno?nych urywków Ksi?gi Rodzaju (por. Rdz 2) doprowadzi?a nas ju? do zadziwiaj?cych wniosków odnosz?cych si? do antropologii, czyli podstawowej wiedzy o cz?owieku, zawartej w tej ksi?dze. Istotnie, w stosunkowo nielicznych zdaniach, dawny tekst okre?la cz?owieka jako osob? ze znamienn? dla niej podmiotowo?ci?.

Kiedy temu pierwszemu cz?owiekowi, w ten sposób ukszta?towanemu, Bóg – Jahwe daje przykazanie odnosz?ce si? do wszystkich drzew rosn?cych w ?ogrodzie Eden”, nade wszystko do drzewa znajomo?ci dobra i z?a, do wy?ej opisanych zarysów cz?owieka dochodzi moment wyboru i samostanowienia, czyli wolnej woli. W ten sposób obraz cz?owieka jako osoby wyposa?onej we w?asn? podmiotowo??, ukazuje si? nam jako wykończony w swoim pierwszym zarysie.

W poj?ciu pierwotnej samotno?ci zawarta jest zarówno samo?wiadomo?? jak i samostanowienie. Fakt, ?e cz?owiek jest ?sam” kryje w sobie tak? struktur? ontologiczn? i równocze?nie wska?nik autentycznego rozumienia. Bez tego nie mogliby?my poprawnie zrozumie? nast?pnych s?ów, stanowi?cych przygrywk? do stworzenia pierwszej kobiety: ?uczyni? mu pomoc”. Ale nade wszystko, bez tego tak g??bokiego znaczenia pierwotnej samotno?ci cz?owieka, nie mo?na by zrozumie? i poprawnie interpretowa? ca?ej sytuacji cz?owieka stworzonego na ?obraz Bo?y”, która jest sytuacj? pierwszego, co wi?cej, pierwotnego Przymierza z Bogiem.

2 Ten cz?owiek, o którym opowiadanie z pierwszego rozdzia?u mówi, ?e stworzony zosta? ?na obraz Bo?y”, ukazuje si? w drugim opowiadaniu jako podmiot przymierza, czyli podmiot ukonstytuowany jako osoba, ukonstytuowany na miar? ?partnera Absolutu”, o ile ma ?wiadomie rozró?ni? i wybra? mi?dzy dobrem i z?em, mi?dzy ?yciem i ?mierci?. S?owa pierwszego przykazania Boga – Jahwe (Rdz 2,16-17), które mówi? bezpo?rednio o uleg?o?ci i zale?no?ci cz?owieka – stworzenia od swego Stwórcy, po?rednio ukazuj? taki w?a?nie poziom cz?owieczeństwa, jako podmiotu przymierza i ?partnera Absolutu”. Cz?owiek jest ?sam”: to znaczy, ?e przez swoje cz?owieczeństwo, przez to kim jest, zostaje on jednocze?nie ukonstytuowany w jedynej, wy??cznej i niepowtarzalnej relacji do samego Boga. Definicja antropologiczna zawarta w tek?cie jahwistycznym zbli?a si? ze swej strony do tego, co wyra?a definicja teologiczna cz?owieka, któr? znajdujemy w pierwszym opowiadaniu o stworzeniu: ?Uczyńmy cz?owieka na Nasz obraz, podobnego Nam” (Rdz 1,26).

3 Cz?owiek, w ten sposób ukszta?towany, nale?y do ?wiata widzialnego, jest cia?em w?ród cia?. Podejmuj?c i w ten sposób rekonstruuj?c znaczenie pierwotnej samotno?ci, odnosimy je do cz?owieka w jego ca?o?ci. Cia?o, za po?rednictwem którego cz?owiek uczestniczy w widzialnym ?wiecie stworzonym, jednocze?nie u?wiadamia mu, ?e jest ?sam”. Inaczej nie by?by zdolny doj?? do tego przekonania, do którego w rzeczywisto?ci, jak czytamy, doszed? (por. Rdz 2,20), gdyby mu jego cia?o nie pomog?o zrozumie? tego, czyni?c rzecz oczywist?. ?wiadomo?? samotno?ci mog?aby w?a?nie rozbi? si? z powodu samego cia?a. Cz?owiek, adam, opieraj?c si? na do?wiadczeniu w?asnego cia?a, móg?by doj?? do przekonania, ?e jest istotnie podobny do innych istot ?yj?cych (animalia). Natomiast, jak czytamy, nie doszed? do tego wniosku, raczej doszed? do przekonania, ?e jest ?sam”. Tekst jahwistyczny nigdy nie mówi bezpo?rednio o ciele, nawet kiedy mówi, ?e ?Jahwe Bóg ulepi? cz?owieka z prochu ziemi”, mówi o cz?owieku, a nie o ciele. Mimo to opowiadanie wzi?te w swojej ca?o?ci daje nam wystarczaj?ce podstawy, aby pojmowa? tego cz?owieka, stworzonego w ?wiecie widzialnym, w?a?nie jako cia?o w?ród cia?.

Analiza tekstu jahwistycznego pozwala nam prócz tego ??czy? pierwotn? samotno?? cz?owieka ze ?wiadomo?ci? cia?a, przez co cz?owiek odró?nia si? od wszystkich animalia i ?oddziela si?” od nich, a tak?e przez co jest osob?. Mo?na stwierdzi? z pewno?ci?, ?e ten cz?owiek ukszta?towany w ten sposób ma równocze?nie ?wiadomo?? i poczucie sensu swojego cia?a. I to na podstawie do?wiadczenia pierwotnej samotno?ci.

4 To wszystko mo?na rozwa?a? jako implikacj? drugiego opowiadania o stworzeniu cz?owieka, a analiza tekstu pozwala nam na szerokie rozwini?cie tego.

Kiedy na pocz?tku tekstu jahwistycznego, jeszcze przed s?owami mówi?cymi o stworzeniu cz?owieka z ?prochu ziemi”, czytamy, ?e ?nie by?o cz?owieka, który by uprawia? ziemi? i rów kopa? w ziemi, aby w ten sposób nawadnia? ca?? powierzchni? gleby” (Rdz 2,5-6), s?usznie ??czymy ten urywek z pierwszym opowiadaniem, w którym wyra?ony jest nakaz Bo?y: ?aby?cie zaludnili ziemi? i uczynili j? sobie poddan?” (Rdz 1,28). Drugie opowiadanie nawi?zuje w sposób wyra?ny do pracy, jak? cz?owiek wykonuje, aby uprawia? ziemi?. Pierwszy podstawowy ?rodek panowania nad ziemi? znajduje si? w samym cz?owieku. Cz?owiek mo?e panowa? nad ziemi?, poniewa? tylko on — i nikt inny z istot ?yj?cych — jest zdolny ?uprawia? j?” i przeobra?a? wed?ug swoich potrzeb (?i rów kopa? w ziemi, aby w ten sposób nawadnia? ca?? powierzchni? gleby”). I oto ten pierwszy zarys dzia?alno?ci specyficznie ludzkiej wydaje si? stanowi? cz??? definicji cz?owieka, tak jak ona wy?ania si? z analizy tekstu jahwistycznego. Mo?na zatem twierdzi?, ?e taki zarys jest istotny dla znaczenia pierwotnej samotno?ci i nale?y do tego wymiaru samotno?ci, przez który cz?owiek od samego pocz?tku jest w ?wiecie widzialnym jako cia?o w?ród cia? i odkrywa sens swojej cielesno?ci.

Do tego tematu wrócimy w najbli?szym rozwa?aniu.

(24.10.1979)