杏MAP导航

Eugenio Murrali – Watykan

W swojej najbardziej znanej ksi??ce, Vers une architecture (W stron? architektury) z 1923 r., Charles-Edouard Jeanneret, znany pod pseudonimem Le Corbusier, zdefiniowa? dom jako ?maszyn? do mieszkania”. Jednak z?o?ona kreatywno?? tego artysty nie ogranicza?a si? jedynie do spojrzenia na cywilizacj? przemys?ow? i do radykalnych idei lat 20. XX w., kiedy to przeniós? si? do Pary?a i rozpocz?? dzia?alno?? jako architekt i malarz.

Architektura historyczna i krajobraz

Prof. Marida Talamona jest wyk?adowc? na rzymskim Uniwersytecie Roma Tre oraz cz?onkiem zarz?du Fundacji Le Corbusiera. ?W latach trzydziestych – mówi ekspertka – Le Corbusier pojawia si? w roli doskona?ego animatora, wspania?ego wyk?adowcy, a tak?e wielkiego prowokatora i artysty, który pozna? architektur? historyczn? ju? w czasie swoich pierwszych w?oskich podró?y w 1907 r., a tak?e podró?y na Wschód w 1911 r., która zakończy?a si? w?a?nie we W?oszech”. Studiuj?c te dzie?a, Jeanneret zastanawia? si?, jak mog? one wp?yn?? na wspó?czesn? architektur?. Istotna jest te? kwestia krajobrazu. W m?odo?ci ucz?szcza? do szko?y artystycznej w La Chaux-de-Fonds, szwajcarskim miasteczku, gdzie urodzi? si? w 1887 r. Ju? w Szwajcarii, pracuj?c jako grawer kopert zegarków, by? przyzwyczajony do obserwowania i rysowania krajobrazu: ?To jest Le Corbusier lat trzydziestych, który po II wojnie ?wiatowej b?dzie autorem dzie? architektonicznych publikowanych i ju? wówczas celebrowanych na ?amach najbardziej znanych ?wiatowych czasopism architektonicznych”.

Wyj?tkowe archiwum

Bogate i dog??bne badania nad twórczo?ci? architekta s? dzi? mo?liwe równie? dzi?ki du?ej dost?pno?ci dokumentów z archiwów Fundacji Le Corbusiera, udost?pnionych dla badaczy z ca?ego ?wiata. Stanowi? prawdziw? kopalni? wiedzy: to 34 tys. oryginalnych projektów, 8 tys. rysunków, 400 tys. dokumentów, dzi?ki którym ?sze??dziesi?t lat po jego ?mierci – zauwa?a prof. Talamona – celebracja wielu dyscyplin osi?gn??a niezwykle wysoki poziom, mamy te? do czynienia z ponownym odkryciem”.

Nowe spojrzenie

To odkrycie ?na nowo” polega na pe?niejszym zrozumieniu architekta: ?Le Corbusier – wyja?nia badaczka – cz?sto by? uto?samiany z latami dwudziestymi: architektur? geometryczn?, czystymi bry?ami, s?ynnymi pilotis (s?upami z ?elbetu podtrzymuj?cymi budynek i izoluj?cymi go od pod?o?a), których jednak nie u?ywa? zbyt cz?sto”. Jeanneret interesowa? si? bowiem równie? natur?, przyjmuj?c podej?cie organiczne, zgodnie z którym mo?na znale?? analogie mi?dzy struktur? a organizmem ?ywym. Przyk?adem tego s? objets à réaction poétique, czyli dos?ownie ?przedmioty o poetyckiej reakcji” – elementy natury, takie jak kamienie czy muszle, które mog? inspirowa? sztuk?. Relacja z krajobrazem wi??e si? równie? z szerszym spojrzeniem, z góry, które prowadzi do ?urbanistyki o znacznie bardziej terytorialnej skali”. Ogromne znaczenie w tym procesie ponownego odkrywania mia?a wystawa zorganizowana w Centrum Pompidou w Pary?u w 1987 r., z okazji setnej rocznicy urodzin architekta.

Jednostka mieszkaniowa w Marsylii

W 1907 r., jak ju? wspomniano, Le Corbusier wyruszy? w podró? do W?och, gdzie odwiedzi? m.in. Kartuzj? Florenck?. W tym XIV-wiecznym klasztorze, obserwuj?c przenikanie si? ?ycia indywidualnego i zbiorowego mnichów, rozpocz??a si? jego refleksja, która wiele lat pó?niej doprowadzi go do realizacji projektu jednostki mieszkaniowej w Marsylii, zrealizowanego w latach 1947-1952.

W jednym ze swoich tekstów Le Corbusier – wyja?nia prof. Talamona, kuratorka m.in. wystawy W?ochy Le Corbusiera zorganizowanej w rzymskim Muzeum MAXXI w latach 2012–2013 – ?wspomina, ?e w jedn? z niedziel mia? okazj? zwiedzi? klasztor, a nawet wej?? do pustej celi, która w tym czasie nie by?a zamieszkana przez ?adnego mnicha. Wykona? niewielki szkic tej celi, na którym zapisa?, ?e ?wietnie nadawa?aby si? na mieszkanie robotnicze”. Idea izolowanej komórki mieszkalnej, funkcjonuj?cej w ramach du?ej struktury us?ugowej – jak? jest klasztor, z refektarzem, kapitularzem i innymi cz??ciami wspólnymi – ??czy w sobie zalety jednostki i spo?eczno?ci. Projektuj?c jednostk? mieszkaniow?, Le Corbusier odniós? si? równie? do konstrukcji okr?towych z lat dwudziestych, takich jak transatlantyki, gdzie mieszkańcy poszczególnych kabin mogli korzysta? z szeregu wspólnych udogodnień i przestrzeni us?ugowych.

Kaplica Notre-Dame du Haut

Dwa przyk?ady architektury sakralnej

W po?owie lat 30. XX w. powsta?o dominikańskie czasopismo ?L’Art Sacré”, kierowane przez o. Marie-Alain Couturiera. Publikacja mia?a na celu odnowienie sztuki sakralnej poprzez spojrzenie na wspó?czesno??. Dominikanie nawi?zali wówczas wspó?prac? ze znanymi artystami, jak Chagall i Matisse. Le Corbusierowi zaproponowano zaj?cie si? kaplic? Notre Dame du Haut w Ronchamp we Francji, na niewielkim wzgórzu. Architekt, ??cz?c ró?ne motywy organiczne, stworzy? tam w latach 1950-1955 architektoniczn? rze?b?. Prof. Talamona zauwa?a: ?Le Corbusier zawsze powtarza?, ?e inspiracj? dla wielkiego, ciemnego, silnie wysuni?tego dachu z betonu by? pancerz kraba – jednego z licznych objets à réaction poétique, które zebra? na pla?y Long Island. Jednocze?nie jednak skonstruowa? ten dach jak skrzyd?o samolotu”. By? to wielki projekt artystyczny: jedna z no?nych ?cian powsta?a z ruin poprzedniej kaplicy, zniszczonej podczas bombardowań w czasie II wojny ?wiatowej, i wzbogacona witra?ami autorstwa samego Le Corbusiera. W tamtych latach architekt mówi? o syntezie sztuk.

Klasztor Sainte Marie de La Tourette

Drugi, niemal równoleg?y projekt dominikanów dotyczy? klasztoru Sainte Marie de La Tourette w Eveux, zbudowanego z pomoc? wielkiego greckiego in?yniera Yannisa Xenakisa w latach 1953–1960. Tutaj, podobnie jak w innych swoich dzie?ach, Le Corbusier po?wi?ci? wiele uwagi ?wiat?u i odwo?a? si? do proporcji, które – inspiruj?c si? równie? Grekami – zosta?y przez niego uj?te w systemie Modulor. By? to system oparty na ludzkiej sylwetce, s?u??cy do okre?lania proporcji zarówno budynków, jak i wyposa?enia wn?trz.