杏MAP导航

Vatican News

Papie? Leon XIII i aktualno?? Rerum Novarum

Papie? Leon XIII w Rerum Novarum zmierzy? si? z ?kwesti? spo?eczn? w kontek?cie pierwszej wielkiej rewolucji przemys?owej; dzi? Ko?ció? oferuje wszystkim swoje dziedzictwo nauki spo?ecznej, aby odpowiedzie? na now? rewolucj? przemys?ow? oraz rozwój sztucznej inteligencji, które nios? ze sob? nowe wyzwania dla obrony ludzkiej godno?ci, sprawiedliwo?ci i pracy”. Papie? Prevost, spotykaj?c si? z kardyna?ami 10 maja, w tych s?owach wyja?ni? swój wybór imienia ?Leona XIV”. Obieraj?c t? drog?, wskaza? na nauk? spo?eczn? Ko?cio?a jako kierunek do pod??ania równie? w epoce pe?nej nierówno?ci ekonomicznych i nowych wyzwań.

Rerum Novarum i nasze czasy

Tak jak pod koniec XIX wieku, tak?e dzi? ?wiat pracy pozostaje jednym z filarów ?ycia spo?ecznego. Odczytuj?c encyklik? Leona XIII z perspektywy wspó?czesno?ci, mo?na mówi? o ?Rerum digitalium” – nowym spojrzeniu na ?rzeczy cyfrowe”: zgodnie z drog? wytyczon? przez Leona XIII nale?y dzi? analizowa? kwestie pracy i praw pracowniczych w ?wietle radykalnych zmian wywo?anych przez nowe technologie. Encyklika, w której przes?anie chrze?cijańskie spotyka si? z nowoczesno?ci?, przemawia tak?e do wspó?czesnych ludzi.

Prawdziwe ?ycie to ?ycie przysz?e

Cho? Rerum Novarum zosta?a og?oszona dok?adnie 134 lata temu, jej przes?anie przekracza dekady i progi trzeciego tysi?clecia. ?Rzeczy doczesne nie mog? by? w?a?ciwie rozumiane i oceniane, je?li dusza nie wznios?a si? ku innemu ?yciu, temu wiecznemu, bez którego prawdziwe poj?cie dobra moralnego znika, a ca?a rzeczywisto?? staje si? niezrozumia?? tajemnic?”. To, co dyktuje nam sama natura, w chrze?cijaństwie jest dogmatem: ?Prawdziwe ?ycie cz?owieka to ?ycie przysz?e”. Te s?owa Leona XIII skierowane do ludzi końca XIX wieku brzmi? aktualnie tak?e w epoce cyfrowej: ?Czy masz bogactwa i dobra ziemskie, czy ich nie posiadasz – to nie ma znaczenia dla szcz??cia wiecznego; lecz to, jak ich u?ywasz – to jest najwa?niejsze”.

Spo?eczna nauka Ko?cio?a wobec wspó?czesno?ci

Tradycja encyklik spo?ecznych w nowoczesnej epoce zaczyna si? w?a?nie od Rerum Novarum, ukazuj?c trosk? papie?y o kwestie spo?eczne i ekonomiczne. Dokument Leona XIII powsta? w czasach, gdy praca traktowana by?a jak towar. ?wiat pracy si? zmieni?, ale prawa pracowników nadal wymagaj? ochrony. Wraz z technologicznym post?pem i sztuczn? inteligencj? pojawiaj? si? zagro?enia: nowe formy niewolnictwa, wyzysku. Ale obok tych cieni s? te? ?wiat?a – mo?liwo?ci, które era cyfrowa niesie ca?ej rodzinie ludzkiej, a szczególnie m?odym pokoleniom.

Poszukiwacze prawdy i braterstwa

W Rerum Novarum zaznaczono, ?e kluczowe jest dobre lub z?e u?ycie dóbr. To samo kryterium odnosi si? dzi? do technologii cyfrowych. Papie? Leon XIII pisa? te?, ?e wszyscy ludzie ?po??czeni s? ?wi?tym w?z?em braterstwa”. ?y? braterstwem to rozumie?, ?e ?dobra natury i ?aski s? wspólnym dziedzictwem rodzaju ludzkiego”. Wszyscy jeste?my dziedzicami: ?Dziedzicami Boga i wspó?dziedzicami Chrystusa” (Rz 8, 17). To idea? zawarty w Ewangelii – ten sam, o którym mówi papie? Franciszek we Fratelli tutti. Jak stwierdzi? Leon XIV 10 maja, Ewangelia powinna nas sk?ania? do szczerego poszukiwania ?prawdy, sprawiedliwo?ci, pokoju i braterstwa”.

Praca nie mo?e os?abia? cz?owieka

Papie? Leon XIII w encyklice koncentruje si? na trudnych warunkach pracy robotników: ?Nie jest ani sprawiedliwe, ani ludzkie, aby wymaga? od cz?owieka pracy tak nadmiernej, ?e ot?pia umys? i wyniszcza cia?o. Jak natura, tak i dzia?alno?? cz?owieka ma granice”. Praca powinna by? przerywana odpoczynkiem. Kolejn? kwesti? jest edukacja: ?Gdy robotnik otrzymuje godziw? p?ac? pozwalaj?c? mu utrzyma? siebie i rodzin? w pewnym dobrobycie, je?li jest m?dry, b?dzie my?la? o oszcz?dzaniu”. To my?li bardzo aktualne, tak?e dzi? – w ?wiecie, gdzie trudno czasem oddzieli? prac? od ?ycia prywatnego, a oszcz?dzanie nabiera znaczenia jako sposób na zapewnienie rodzinie stabilno?ci.

Droga mi?o?ci

Centralnym tematem encykliki Rerum Novarum jest ustanowienie sprawiedliwego porz?dku spo?ecznego. W zakończeniu dokumentu papie? wskazuje na jedyn? drog?: drog? mi?o?ci. ?Ka?dy niech uczyni, co do niego nale?y, bez zw?oki, bo opó?nienie mo?e tylko pogorszy? ju? powa?ne z?o. Rz?dy powinny dzia?a? poprzez dobre prawa i m?dre ?rodki; w?a?ciciele i kapitali?ci niech pami?taj? o swoich obowi?zkach; robotnicy – w granicach sprawiedliwo?ci – niech czyni?, co w ich mocy”. Ko?ció?, pisze Leon XIII, ?nigdy nie przestanie dzia?a?”. Oczekiwana odnowa spo?eczna ?musi by? przede wszystkim owocem chrze?cijańskiej mi?o?ci, która zawiera w sobie ca?e przes?anie Ewangelii”. W erze cyfrowej, obok algorytmów, niezb?dny pozostaje czynnik ludzki – by nie zagubi? oddechu solidarno?ci.

Papie?e i Rerum Novarum

Ko?ció? nie przestaje wypowiada? si? wobec res novae, ?nowych rzeczy” wspó?czesno?ci i wzywa do budowy autentycznej cywilizacji, opartej na integralnym i solidarnym rozwoju cz?owieka. Jednym z filarów tej nauki jest Quadragesimo Anno papie?a Piusa XI, og?oszona 15 maja 1931 roku, w 40. rocznic? Rerum Novarum. W kontek?cie wielkiego kryzysu gospodarczego z 1929 roku, dokument ten nazywa dzie?o Leona XIII ?wielk? kart? porz?dku spo?ecznego”. Papie? ostrzega przed ?mi?dzynarodowym imperializmem pieni?dza”, gdzie finanse dominuj? nad realn? gospodark? – rzeczywisto?? znana tak?e dzi?.

?ród?o w czasach wojny

W 50. rocznic? Rerum Novarum, w 1941 roku, Pius XII podczas or?dzia radiowego w uroczysto?? Zes?anie Ducha ?wi?tego – w czasie, gdy ?wiat znów pogr??ony by? w wojnie – podkre?la?, ?e encyklika Leona XIII sta?a si? ??ród?em silnego, szczerego i bezinteresownego ducha spo?ecznego”. Gdy minie burza wydarzeń i nadejdzie czas odbudowy, ta duchowa si?a b?dzie fundamentem nowego ?adu spo?ecznego godnego Boga i cz?owieka. W or?dziu bo?onarodzeniowym z 1942 roku Pius XII wskazywa? tak?e, ?e Ko?ció? nie waha si? wyci?ga? praktycznych konsekwencji z moralnej szlachetno?ci pracy: godziwa p?aca, prawo do prywatnej w?asno?ci, rozwój edukacji, dzia?ania wspólnotowe, które niweluj? konflikty klasowe i tworz? autentyczn? chrze?cijańsk? solidarno??.

Odbudowa? sprawiedliwo??

Encyklika Leona XIII prowadzi ku jednemu, niezmiennie aktualnemu celowi: odbudowie sprawiedliwo?ci. 14 maja 1961 roku Jan XXIII w przemówieniu do narodów ?wiata og?osi? now? encyklik? i przypomnia? wk?ad Rerum Novarum, jako fundamentu my?li spo?ecznej Ko?cio?a.

Pokorny papie?, jego nast?pca, mia? dziesi?? lat w roku 1891 r., ale doskonale pami?ta, jak w jego parafii i w ca?ym otoczeniu pocz?tkowe s?owa dokumentu Rerum Novarum (wówczas wszystko by?o po ?acinie) by?y powtarzane w ko?cio?ach i na spotkaniach jako tytu? nauczania – nie nowego, ale si?gaj?cego czasów Ewangelii Jezusa Zbawiciela – ukazanego jednak w maju 1891 r. w nowym ?wietle, odpowiednim do okoliczno?ci wspó?czesnego ?wiata. Chodzi?o o nowe sytuacje i problemy, o których ka?dy chcia? si? wypowiedzie?, a wielu mówi?o niew?a?ciwie, wywo?uj?c zam?t i pokus? spo?ecznego nie?adu. Papie? Leon XIII pragn?? zaczerpn?? ze skarbca wiekowej nauki Ko?cio?a sprawiedliwej i ?wi?tej doktryny – prawdy, która mog?aby o?wieca? porz?dek spo?eczny zgodnie z potrzebami jego czasów.

Encyklika Rerum Novarum, z odwag?, jasno?ci? i stanowczo?ci?, stan??a ponad wszystkimi relacjami mi?dzy robotnikami i ch?opami z jednej strony, a w?a?cicielami i przedsi?biorcami z drugiej. Wskazywa?a, ?e konieczne jest przywrócenie zasad sprawiedliwo?ci i równo?ci – z korzy?ci? dla obu stron – poprzez niezb?dn? interwencj? państwa oraz uczciwe i lojalne dzia?anie zainteresowanych: pracowników i pracodawców.

Mater et Magistra

Z okazji 70. rocznicy Rerum Novarum, 15 maja 1961 r., og?oszono nowy dokument – encyklik? Mater et Magistra autorstwa Jana XXIII. Papie?, wspominaj?c tamten tekst, wskaza? na dwa s?owa klucze: wspólnota i uspo?ecznienie. ?Jednym z charakterystycznych aspektów naszej epoki – pisze – jest uspo?ecznienie, rozumiane jako coraz liczniejsze relacje wspó?istnienia w ró?nych formach ?ycia i dzia?alno?ci wspólnotowej oraz ich instytucjonalizacja prawna”.

Ko?ció? jest wi?c wezwany do wspó?pracy w budowie autentycznej komunii. W tym ?wietle rozwój gospodarczy nie mo?e ogranicza? si? do zaspokajania potrzeb cz?owieka, ale ma równie? promowa? jego godno??. To przes?anie jest dzi? szczególnie wa?ne: post?p, równie? ten nap?dzany przez sztuczn? inteligencj?, nie mo?e odbywa? si? kosztem godno?ci pracownika.

Octogesima Adveniens

Na 80. rocznic? Rerum Novarum, papie? Pawe? VI og?osi? list apostolski Octogesima Adveniens. ?wiat uleg? g??bokiej zmianie. ?Niepowstrzymany rozwój miast – pisze papie? – towarzyszy ekspansji przemys?u, cho? nie uto?samia si? z ni?”. ?Przemys?, oparty na badaniach technologicznych i przekszta?caniu natury – kontynuuje – idzie naprzód w sposób nieustanny, wykazuj?c si? niewyczerpan? kreatywno?ci?. Niektóre przedsi?biorstwa si? rozwijaj? i konsoliduj?, inne upadaj? lub przenosz? si?, tworz?c nowe problemy spo?eczne: bezrobocie zawodowe lub regionalne, potrzeba przekwalifikowania i mobilno?ci pracowników, konieczno?? ci?g?ego przystosowywania si?, nierówno?ci mi?dzy sektorami”.

To zjawiska, które – cho? dzi? w innej formie – nadal s? obecne.

G?os proroczy

Dlaczego papie? Leon XIII mówi? o sprawach spo?ecznych? Czy mia? do tego prawo? Czy mia? kompetencje? W niedziel? 16 maja 1971 r. – dwa dni po og?oszeniu Octogesima Adveniens – Pawe? VI odpowiedzia? na te pytania w homilii na placu ?w. Piotra: ?Ko?ció? i sam papie? – podkre?li? – wielokrotnie pot?piali b??dy spo?eczne, zw?aszcza ideowe, które w czasach industrializacji prowadzi?y do powa?nych zagro?eń. Ale tym razem s?owo Ko?cio?a by?o mocniejsze, ja?niejsze, bardziej bezpo?rednie – dzi? mo?emy powiedzie?: wyzwalaj?ce i prorocze”.

Nie chodzi?o papie?owi o polityk?, lecz o cz?owieka. O zasady m?dro?ci i sprawiedliwo?ci, które powinny inspirowa? porz?dek spo?eczny. G?os papie?a, który stawa? si? rzecznikiem ubogich i uci?nionych, by? echem g?osu Chrystusa – Tego, który jest centrum wszystkich utrudzonych i uci?nionych, aby ich pocieszy? i zbawi?.

Laborem Exercens i Centesimus Annus

Na 90. rocznic? Rerum Novarum ?w. Jan Pawe? II og?osi? encyklik? Laborem Exercens. ??wi?tujemy t? rocznic? – pisze – u progu nowych zmian technologicznych, gospodarczych i politycznych, które wed?ug wielu ekspertów mog? wp?yn?? na ?wiat pracy i produkcji równie g??boko, jak zrobi?a to rewolucja przemys?owa”.

Na 100-lecie encykliki, 1 maja 1991 r., og?oszona zostaje Centesimus Annus. Papie? Wojty?a zach?ca do ?spojrzenia wstecz”, by odkry? na nowo bogactwo zasad zawartych w Rerum Novarum, ale te? do ?spojrzenia wokó?”, na ?nowe rzeczy”, które nas otaczaj?, oraz ?spojrzenia w przysz?o??” – w stron? trzeciego tysi?clecia, pe?nego niepewno?ci, ale i obietnic, które wymagaj? naszej wyobra?ni i kreatywno?ci.

?Ju? na pocz?tku swojej encykliki papie? Leon XIII zauwa?y?, ?e rozwój techniczny doprowadzi? do ogromnego wzrostu produkcji. Nie odrzuca? tej nowo?ci, widzia? w niej przejaw woli Boga, by cz?owiek wspó?tworzy? i doskonali? ?wiat. Ale dostrzega? te?, ?e to nowa bogactwo pozostaje w r?kach nielicznych, a robotnicza wi?kszo?? jest wykluczona”.

Caritas in Veritate

W encyklice Caritas in Veritate z 2009 r. Benedykt XVI ukazuje przemiany wp?ywaj?ce na tkank? spo?eczn? i rynek pracy. Zwraca uwag?, ?e zwi?zki zawodowe maj? dzi? trudno?? w reprezentowaniu pracowników – rz?dy cz?sto ograniczaj? ich mo?liwo?ci ze wzgl?dów gospodarczych. ?Tradycyjne sieci solidarno?ci napotykaj? coraz wi?cej przeszkód”. Dlatego potrzeba nowych form wspó?pracy – zarówno lokalnej, jak i mi?dzynarodowej.

Zjawisko mobilno?ci pracy oraz deregulacji niesie zarówno mo?liwo?ci, jak i ryzyko: ?Gdy niepewno?? zatrudnienia staje si? endemiczn?, powstaj? problemy psychologiczne i trudno?ci w budowaniu spójnego ?ycia”.

Od Rerum Novarum do Laudato si’

24 maja 2015 r. papie? Franciszek podpisuje Laudato si’ – encyklik? o trosce o wspólny dom. Kard. Gualtiero Bassetti napisa? wtedy: ?Znaczenie tej encykliki jest porównywalne do tego, jakie mia?o og?oszenie Rerum Novarum w 1891 roku”. Papie? Pecci otworzy? wtedy Ko?cio?owi oczy na kwestie spo?eczne i robotnicze – dzi? papie? Franciszek wskazuje na nowy prze?om: od spo?eczeństwa masowego do globalnego i p?ynnego. Gdy niegdy? robotnik i fabryka byli g?ównym punktem odniesienia, dzi? ca?y system produkcji obejmuje ca?y ?wiat, a technonauka ingeruje w ka?dy aspekt stworzenia.

Papie? nowych rzeczy

Nowe technologie towarzyszy?y Ko?cio?owi tak?e za pontyfikatu Leona XIII. By? on pierwszym papie?em uwiecznionym na filmie oraz pierwszym, którego g?os zosta? zarejestrowany – odczytywa? fragmenty encykliki Humanum Genus o pot?pieniu relatywizmu filozoficznego i moralnego masoństwa. Nagranie wykonano fonografem Edisona i jest przechowywane w archiwum Radia Watykańskiego.

Via Rerum Novarum

Droga wyznaczona przez encyklik? z 1891 roku nadal wskazuje kierunek – to most mi?dzy przesz?o?ci? a przysz?o?ci?. Szukaj?c ?Via Rerum Novarum” na mapach, znajdziemy j? w Carpineto Romano – rodzinnej miejscowo?ci Leona XIII. To droga, na któr? nadal spogl?daj? papie?e, Ko?ció? i ?wiat. Jak powiedzia? Leon XIV, spotykaj?c si? z kolegium kardynalskim: ludzko?? jest dzi? wezwana, by pod??a? t? drog? w odpowiedzi na ?nowe wyzwania w obronie godno?ci ludzkiej, sprawiedliwo?ci i pracy”.