杏MAP导航

Amedeo Lomonaco, Dorota Abdelmoula-Viet – Watykan

?Je?li nie pojad? ja, na pewno pojedzie Jan XXIV” - tymi s?owami Papie? Franciszek odpowiedzia? na pytanie o mo?liwo?? podró?y apostolskiej do Wietnamu, które zada? mu jeden z dziennikarzy, podczas konferencji prasowej w samolocie, 4 wrze?nia 2023 r., w drodze powrotnej z Mongolii. I cho? dzi? powraca pytanie o to, czy takie w?a?nie imi? wybierze kolejny nast?pca ?w. Piotra, faktem pozostaje, ?e b?dzie to jego osobista decyzja.

?Jakim imieniem chcesz by? nazywany?”

Pytanie o papieskie imi?, jest jednym z dwóch, jakie zadawane s? tu? po wyborze nowego papie?a. Twierdz?ca odpowied? na pierwsze z nich: acceptasne electionem de te canonice factam in Summum Pontificem? (czy akceptujesz swój kanoniczny wybór na Najwy?szego Kap?ana?) jest de facto momentem, w którym wybrany kandytat zostaje papie?em. Nast?puj?ce po nim pytanie o imi?: quo nomine vis vocari? (jakim imieniem chcesz by? nazywany?) jest pierwszym, na jakie odpowiada jako papie?, podejmuj?c tym samym pierwsz?, w pewnym sensie programow? decyzj?.

Imi? to staje si? zarazem pierwszym komunikatem, jaki papie?, jeszcze przed zabraniem g?osu, kieruje do Ko?cio?a i ?wiata. Bowiem gdy kardyna? protodiakon oznajmia z centralnej loggi Bazyliki Watykańskiej wybór nowego papie?a, przedstawia go imieniem chrzcielnym i tym, które wybra?, jako papieskie.

Tradycyjnie jest ono wypowiadane w jednym z dwóch przypadków gramatycznych ?aciny – dope?niaczu (genitivus) lub bierniku (accusativus), cho? w przesz?o?ci pojawia?o si? te? w mianowniku (nominativus). Mo?e by? ono równie? poprzedzone liczebnikiem porz?dkowym. Na przyk?ad, je?li nowy Papie? zdecyduje si? przyj?? imi? Franciscus – tak jak jego poprzednik – to imi? 267. papie?a b?dzie brzmia?o Franciscus II (Franciszek II).

Tradycja zmiany imienia

Korzenie zmiany imienia chrzcielnego si?gaj? pocz?tków Ko?cio?a. Imi? Piotr to imi? pierwszego papie?a, nadane mu przez Jezusa, w scenie, któr? opisa? na kartach Ewangelii ?w. Mateusz: ?Ty jeste? Piotr [czyli Ska?a], i na tej Skale zbuduj? Ko?ció? mój, a bramy piekielne go nie przemog?” (Mt 16, 18b).

Jednak, co podkre?la w swojej ksi??ce pt. ?Konklawe. Tajemnice wyborów papieskich” ks. Przemys?aw ?liwiński, tradycja przybierania przez papie?a nowego imienia zadomowi?a si? w Ko?ciele dopiero w drugim tysi?cleciu. Wcze?niej nie by?a to popularna praktyka: jako pierwszy imi? zmieni? papie? Jan II po wyborze w 533 r., rezygnuj?c z wcze?niejszego: Merkuriusz, zaczerpni?tego z tradycji pogańskiej.

?W pierwszym zatem tysi?cleciu 141 papie?y mia?o takie imiona, jakie nadali im rodzice przy urodzeniu. Zestawienie imion daje nam wyobra?enie o tym, jakie imiona m?skie by?y nadawane przez 1000 lat w Rzymie. Na tej li?cie mamy a? 79 imion, spo?ród których 44 nigdy si? nie powtórzy?y, np. Lando, Formozus, Syzyniusz, Konon, Hormizdas. Natomiast papie?y Janów ju? w pierwszym tysi?cleciu by?o 17 (najwi?cej), a do dzi? – 23. Licz?c te? podwójne imiona papie?y, jak Jan Pawe? I i Jan Pawe? II, to by?o ich nawet 25, a bior?c pod uwag? antypapie?a Jana XXIII, ta liczba wzrasta do 26” – wyja?nia ks. ?liwiński na kartach swego kompendium wiedzy o papieskiej sukcesji.

W?ród papie?y, którzy na prze?omie pierwszego i drugiego tysi?clecia zdecydowali si? na zmian? imienia, byli te? chrzcielni imiennicy pierwszego papie?a – ?w. Piotra, którzy, przez szacunek dla Aposto?a, nie chcieli nadu?ywa? jego imienia na Stolicy Piotrowej i zdecydowali si? przybra? inne.

Rewolucja Franciszka

?Od 1009 r. do dzi? papie?e wybierali spo?ród 31 imion, z których przez wieki utrwali?o si? zaledwie kilkana?cie – wyja?nia ks. ?liwiński – Do 1978 r. by?y to zawsze te imiona, które nosili ju? papie?e w pierwszym tysi?cleciu. T? zasad? prze?ama? kard. Albino Luciani, który przyj?? podwójne imi? – Jan Pawe?. Takie podwójne imi? przyj?? równie? jego nast?pca, kard. Karol Wojty?a”. Swoist? rewolucj? by? wybór kard. Bergoglio, który na swego papieskiego patrona wybra? Biedaczyn? z Asy?u, rezygnuj?c z tysi?cletniej tradycji.

Siedem najcz??ciej wybieranych dot?d imion papieskich, to Jan, Grzegorz, Benedykt, Innocenty, Klemens, Leon i Pius. Za? w?ród tych, które nigdy nie zosta?y wybrane przez ?adnego papie?a, znajduj? si? mi?dzy innymi: Józef, Jakub, Andrzej, Mateusz i ?ukasz. ?aden Papie?, jak dot?d, nie przyj?? równie? imienia Piotr – takiego, jakie nosi? pierwszy nast?pca Chrystusa.

Imiona ?wi?tych i poprzedników

Imi? papieskie cz?sto odnosi si? do postaci ?wi?tych lub aposto?ów. Przyk?adowo, papie? Pawe? VI tak uzasadni? swój wybór, w homilii, wyg?oszonej 30 czerwca 1963 r.: ?Pawe?, to aposto?, który w sposób najwy?szy ukocha? Chrystusa, który z najwi?kszym zapa?em pragn?? i stara? si? zanie?? Ewangeli? Chrystusa wszystkim narodom, który z mi?o?ci do Chrystusa odda? za Niego ?ycie”.

Wybór imienia to tak?e nawi?zanie do poprzednich pontyfikatów. ?Chcia?em przybra? imi? Benedykt XVI – powiedzia? papie? Ratzinger podczas audiencji generalnej 27 kwietnia 2005 r. – by nawi?za? symbolicznie do czcigodnego papie?a Benedykta XV, który kierowa? Ko?cio?em w trudnym okresie I wojny ?wiatowej. Imi? Benedykt przywodzi równie? na my?l niezwyk?? posta? wielkiego Patriarchy zachodniego monastycyzmu – ?w. Benedykta z Nursji”.

Z kolei papie? Franiciszek tak wyja?ni? swój wybór: ?To imi? przysz?o do mnie w sercu: Franciszek z Asy?u. To dla mnie cz?owiek ubóstwa, cz?owiek pokoju, cz?owiek, który kocha i chroni stworzenie”.

Podwójne imi?

Z wyborem imienia wi??? si? równie? decyzje bez precedensu: w dwutysi?cletniej historii Ko?cio?a to papie? Jan Pawe? I jako pierwszy zdecydowa? si? na przyj?cie imienia podwójnego. ?Nie mam ani m?dro?ci serca papie?a Jana, ani przygotowania i kultury papie?a Paw?a – powiedzia? podczas modlitwy Anio? Pański 27 sierpnia 1978 r. – ale jestem na ich miejscu, musz? stara? si? s?u?y? Ko?cio?owi”.

Niektórzy papie?e wybierali imi? swojego poprzednika. Jan Pawe? II, na przyk?ad, przej?? imi? papie?a Lucianiego. ?Nowy papie? – wyja?ni? papie? Wojty?a podczas audiencji generalnej 22 sierpnia 1979 r. – wybra? dwa imiona: Jan Pawe?. Dobrze pami?tam ten moment, gdy w Kaplicy Sykstyńskiej wyrazi? swoj? wol?: Chc? nosi? imiona Jana i Paw?a. Ta decyzja mia?a w sobie niezwykle przekonuj?c? wymow?. Wyda?a mi si? charyzmatyczna”.

Imi? 267. papie?a

Imi?, które przyjmie 266. nast?pca ?w. Piotra i 267. papie? warto odczytywa? w kontek?cie definicji papie?a, jak? przywo?uje konstytucja dogmatyczna o Ko?ciele Lumen Gentium, w ?wietle której jest on ?trwa?ym i widzialnym ?ród?em oraz fundamentem jedno?ci zarówno biskupów, jak i rzeszy wiernych”. W imieniu papie?a wybrzmiewa te? powszechno?? Ko?cio?a, rozproszonego po ca?ym ?wiecie, a zjednoczonego z nast?pc? Piotra. I z pewno?ci? b?dzie drogowskazem, wskazuj?cym drog?, któr? kolejny nast?pca ?w. Piotra b?dzie przemierza? wraz z Ko?cio?em.