Homilie w Domu ?wi?tej Marty by?y zal??kiem nauczania Franciszka
Alessandro De Carolis, Tiziana Campisi, Benedetta Capelli - Watykan
Teraz, gdy nadszed? czas bilansów, medialnych narracji o pontyfikacie i analiz g?ównych tematów, które charakteryzowa?y Papie?a nadziei i braterstwa, Papie?a odrzuconych i mi?osierdzia, mówi si? tak?e o tym czym by? gmach magisterium zbudowany przez Franciszka. ?adna z tych analiz nie mo?e zignorowa? ?placu budowy”, na którym ten gmach widzia? pierwsze kamienie – homilii wyg?aszanych od marca 2013 r. do maja 2020 r. w kaplicy Domu ?w. Marty.
Nietrudno jest prze?ledzi? pocz?tkow? ekspresj?, pocz?tkow? form? i pocz?tkow? si?? odci?ni?t? przez papie?a Bergoglio na tych tematach, które by?y najbli?sze jego sercu, a nast?pnie rozwini?te w kompletnej formie w przemówieniach i dokumentach.
Nadchodz?cy Papie?
To w ?parafialnej” ciszy tej kaplicy Franciszek — ?proboszcz” ?wiata — zaczyna by? naprawd? poznawany w swoim stylu pasterza. Papie? bez dystansu, co pokazuje codzienna celebracja Mszy ?wi?tej kilka razy w tygodniu przed zwyk?ymi lud?mi, zakończona powitaniem i u?ciskiem d?oni, ofiarowanym ka?demu z obecnych, jeden po drugim, przy wyj?ciu z kaplicy. I jego sposób mówienia — pe?en spontaniczno?ci, bliski ludziom, a odleg?y od zawi?ych konceptów — cz?sto wzbogacony s?owami zaczerpni?tymi z jego j?zyka ojczystego.
Ogrodnicy, sprz?tacze pierwsi u Franciszka
W pe?nej zgodzie z wizj? Pasterza, który chce pachnie? jak jego owce — i który uczy patrze? na centrum ?wiata z perspektywy peryferii, ?ami?c przy tym utarte schematy — by?o to, ?e czas porannych liturgii rozpoczyna? si? po cichu, z zaproszeniem skierowanym do kategorii ludzi równie cennych, co rzadko honorowanych pierwszymi miejscami.
O godzinie 7 rano, 22 marca 2013 roku, gdy nad Rzymem panuje jeszcze ciemno??, to ogrodnicy i sprz?tacze pracuj?cy w Watykanie wype?niaj? kaplic? i s?uchaj? pierwszej homilii Franciszka w Kaplicy Domu ?wi?tej Marty. Nast?pnego dnia przychodz? inni pracownicy Stolicy Apostolskiej, pracownicy szklarni, siostry zakonne... I tak tydzień po tygodniu, a? do momentu, gdy w kaplicy zaczyna si? gromadzi? t?um wiernych z rzymskich parafii.
To, co pocz?tkowo wydawa?o si? by? jednorazow? Msz? ?wi?t?, epizodem marginalnym w papieskiej agendzie, z biegiem lat staje si? sta?ym wydarzeniem, w którym uczestnicz? setki ?zwyk?ych” ludzi — takich, którzy nigdy nie pomy?leliby, ?e pewnego dnia znajd? si? twarz? w twarz z Papie?em.
S?owa nigdy wcze?niej nies?yszane
Bóg, ?który nie ma czarodziejskiej ró?d?ki”, ale zbawia poprzez wytrwa?o??; ?Jezus, który nikogo nie wyklucza”; ?Ko?ció?, który nie jest opiekunk? do dzieci” ani ?organizacj? pozarz?dow?”, ale ?histori? mi?o?ci”; Duch ?wi?ty, ?którego nie da si? ujarzmi?”; i ?wiara, która nie jest oszustwem” (cho? istniej? ?ideolodzy fa?szuj?cy Ewangeli?”); pasterze ?karierowicze”, którzy czasem ?staj? si? wilkami”; chrze?cijanie jako ludzie rado?ci, a nie smutne twarze ?jak papryczki w occie”; zamkni?te wspólnoty, ?które nie znaj? czu?o?ci, a jedynie obowi?zek” — a tak?e wezwania do unikania plotek i ?upi?kszania ?ycia makija?em”, ??aska ?ez”, pokój ?którego nie da si? kupi?”, konfesjona?y ?które nie s? pralni? chemiczn?”, ale miejscem, do którego nale?y podchodzi? z ?b?ogos?awionym wstydem” — wszystkie te poj?cia i s?owa, które z czasem stan? si? znakiem rozpoznawczym nauczania Papie?a, rozkwitaj? — bez wyj?tku — ju? w pierwszych tygodniach po jego wyborze.
Powstaje Ewangelia ?wed?ug Franciszka”, dost?pna, ?ywa, natychmiastowa. Taka, która prowokuje do my?lenia i porusza serce. Która przyci?ga uwag? nawet oboj?tnych.
Od Radia Papieskiego do ?wiata
Od tego momentu Radio Watykańskie zostaje obarczone wielk? odpowiedzialno?ci?: z woli samego Papie?a to jego dziennikarze maj? za zadanie za ka?dym razem wybra? trzy fragmenty audio z homilii — jeden z nich przeznaczony do wideo — które nast?pnie, po zatwierdzeniu przez Sekretariat Stanu, s? rozpowszechniane w mediach na ca?ym ?wiecie.
I tak, w pe?nej zgodzie z Papie?em, który lubi uruchamia? procesy, Kaplica Domu ?w. Marty staje si? oczekiwanym i nieodzownym centrum, aby zrozumie? ten pontyfikat.
Pó?niej, w czasie izolacji spowodowanej przez Covid, stanie si? ona ?domem” pocieszenia dla milionów ludzi na ca?ym ?wiecie, którym pandemia odebra?a wszelkie poczucie bezpieczeństwa.
Skuteczno?? bezpo?rednio?ci
W homiliach wyg?aszanych w Kaplicy Domu ?w. Marty wy?ania si? ?teologia codzienno?ci”.
Franciszek osadza Ewangeli? w ?yciu codziennym, wyja?nia, jak wciela? S?owo w rzeczywisto?? ma?ych spraw, pos?uguj?c si? przy tym faktami lub anegdotami.
Homilie Franciszka s? krótkie, tak jak zawsze zaleca?: nie d?ugie, nudne czy retoryczne. Dla niego s?owo powinno dociera? bezpo?rednio do ludzi, by? kompasem na drogach ?ycia. Dlatego jego s?owa s? ?ywe, pe?ne metafor zaczerpni?tych z konkretnych do?wiadczeń.
S? to rady pasterza, który doskonale zna troski swojej trzody, poniewa? przez lata w Buenos Aires ?y? w?ród ludzi, dziel?c z nimi wszystko — tak?e korzystanie ze zwyk?ych ?rodków transportu, jak metro.
Pokora i klerykalizm
To styl, którego u?ywa zawsze, tak?e przy tematach ?wysokich”, jak wtedy, gdy 18 kwietnia 2013 roku t?umaczy?, ?e wiara chrze?cijańska oznacza wiar? w Trójc?: ?bo taki jest nasz Bóg — jeden i troisty; nie jaki? nieokre?lony, rozproszony bóg, jak spray rozpylony wsz?dzie”.
W czerwcu tego samego roku, mówi?c o konieczno?ci pokory, stwierdza, ?e bez niej nie mo?na ?g?osi? Chrystusa ani by? Jego ?wiadkiem” — i dodaje swoim charakterystycznym, bezpo?rednim stylem — ?to dotyczy tak?e kap?anów”: dar ?aski Bo?ej, podkre?la, ?jest skarbem, który nale?y przechowywa? w glinianych naczyniach” i nikt nie mo?e go sobie przyw?aszcza? ?na w?asne potrzeby, by budowa? osobisty ?yciorys”.
W wielu homiliach papie? Bergoglio nakre?la portret chrze?cijanina.
Wierz?cy, mówi, kroczy drog? ?otwart? na innych” — dlatego nie ma miejsca na ?poczucie wy?szo?ci” tylko dlatego, ?e kto? jest chrze?cijaninem.
Wzorem jest Jezus, który by? niewygodny, poniewa? ?t?umaczy? rzeczy tak, ?eby ludzie dobrze zrozumieli” i ??y? tym, co g?osi?”, a jednocze?nie krytykowa? ?klerykalne podej?cie” ksi?dza-ksi?cia, ?który mówi jedno, a robi drugie”.
?Przest?pcze plotki”
Temat mi?osierdzia, który stanie si? filarem Roku Jubileuszowego, bardzo cz?sto rozbrzmiewa w Kaplicy.
?Bóg przebacza wszystko, inaczej ?wiat by nie istnia?” — mówi Franciszek w grudniu 2015 roku, a w 2017, aby podkre?li? nieskończono?? mi?osierdzia, zapewnia, ?e ?Jezus marnotrawi mi?osierdzie dla wszystkich”.
Mówi?c o modlitwie w jednej z homilii na pocz?tku 2016 roku, papie? Bergoglio nazywa j? prawdziwym motorem ?ycia Ko?cio?a i w 2018 roku podkre?la konieczno?? wytrwa?ej modlitwy, wzywaj?c: ?W modlitwie b?d?cie natarczywi”.
Inny temat, który wielokrotnie powraca w jego przemówieniach i który ma swoje pocz?tki w?a?nie w Domu ?w. Marty, to plotki. S? one ?ród?em zazdro?ci, zawi?ci, pragnienia w?adzy — ostrzega Papie?. Mog? doprowadzi? do zabicia drugiego cz?owieka: ?Plotki s? przest?pcze, bo zabijaj? Boga i bli?niego”.
Pokój i ?brudny chleb” korupcji
Papie?, autor nieskończonych apeli o pokój, zw?aszcza w ostatnich latach pontyfikatu, wielokrotnie podkre?la piln? potrzeb? pokoju, okre?laj?c go jako ?prac? codzienn?”. W jednej z homilii z 2017 roku, przypominaj?c Noego, podkre?la, ?e ga??zka oliwna jest ?znakiem tego, czego Bóg chcia?” — mocn? warto?ci?, któr? my jednak ?przyjmujemy s?abo”.
Istnieje, dodaje, pokusa wojny ukryta w ?duchu Kaina”, natomiast grzech Adama i Ewy, zauwa?a przy innej okazji, pokazuje, ?e diabe? ?jest oszustem”.
Franciszek cz?sto mówi o ?Wielkim K?amcy” — diable, który ?obiecuje wszystko, a zostawia ci? nagim”, i z którym ?nie wolno wchodzi? w dialog”.
Od tego ju? tylko krok do drugiego wielkiego wroga — korupcji. Papie? ju? w 2013 roku nazywa j? ?brudnym chlebem”, ?przebieg?o?ci?”, która karmi ?wiatowo?? i która cz?sto zaczyna si? ?od drobnych rzeczy”, by ?stopniowo prowadzi? do grzechu”.
Covid — burza ?niespodziewana i gwa?towna”
Jest te? taki moment w pontyfikacie Franciszka, w którym jego ojcostwo — wyra?aj?ce si? trosk?, blisko?ci? i uwag? — objawia si? z wielk? si??.
Ma on dok?adn? dat?: 9 marca 2020 roku, dzień, w którym na ?yczenie Papie?a watykańskie media zaczynaj? transmitowa? Msz? ?wi?t? o 7:00 z Domu ?w. Marty.
Ta czerwona lampka zapalona przy Papie?u to w rzeczywisto?ci ?wiat?o Ewangelii, która pociesza zagubiony, zamkni?ty, przestraszony epidemi? Covid-19 ?wiat, zw?aszcza we W?oszech, gdzie codziennie umiera?o niemal tysi?c osób.
Franciszek doskonale zna te uczucia, t? ?ód? uderzon? przez ?niespodziewan? i gwa?town? burz?”, która budzi przera?enie uczniów — jak przypomni 27 marca podczas nadzwyczajnego nabo?eństwa na Placu ?w. Piotra.
?ód?, na której ?wszyscy jeste?my s?abi i zagubieni, ale jednocze?nie wa?ni i potrzebni, wszyscy wezwani do wspólnego wios?owania, wszyscy potrzebuj?cy wzajemnego pocieszenia”.
Blisko?? z ludzko?ci? w lockdownie
Zmienia si? wówczas rytm celebracji porannej Mszy ?wi?tej. Je?li wcze?niej by?a ona przekazywana tylko w streszczeniach przez media watykańskie i zarezerwowana dla ograniczonych grup wiernych, od tego momentu staje si? dost?pna dla wszystkich.
Papie?, w transmisji na ?ywo, celebruje Eucharysti?. W swoich intencjach pami?ta o wszystkich grupach spo?ecznych, zw?aszcza tych najs?abszych: osobach starszych, samotnych.
Papie? kieruje tak?e my?l ku Staremu Kontynentowi, prosz?c, aby by? zjednoczony i ?aby osi?gn?? t? bratersk? jedno??, o której marzyli ojcowie za?o?yciele Unii Europejskiej” (22 kwietnia).
Wreszcie 18 maja, po ponad dwóch miesi?cach, Franciszek kończy transmitowane na ?ywo Msze ?wi?te, równocze?nie z przywróceniem mo?liwo?ci uczestnictwa wiernych w celebracjach.
Dziedzictwo, które pozostaje
Homilie z Domu ?w. Marty pozostan? na zawsze w historii pontyfikatu i Ko?cio?a. S? tacy, którzy uczynili z nich skarb, inni dopiero je poznaj?, a jeszcze inni ich nie znaj?. Ta sama Kaplica, która przez lata by?a ?wiadkiem, jak Papie? wyja?nia? Ewangeli?, odda?a mu ostatni ho?d.
W tym miejscu pozosta?o dziedzictwo jego s?ów, gestów, chwil adoracyjnej ciszy, a trumna Franciszka, ustawiona przed o?tarzem po jego ?mierci, przypomina?a o jego s?owach: ?Celem Ko?cio?a jest by? zawsze z ludem i z sakramentami. Zawsze”.[ Photo Embed: Msze ?w. w Domu ?w. Marty wesz?y do sta?ego programu Papie?a]
Dzi?kujemy, ?e przeczyta?a?/e? ten artyku?. Je?li chcesz by? na bie??co zapraszamy do zapisania si? na newsletter klikaj?c tutaj.
