杏MAP导航

Аляксандр Панчанка – Vatican News

Ксёндз Фэдэрыка Ламбардз? нагада?, што з 28 сакав?ка па 1 красав?ка 2022 года Франц?шка прыня? у Ватыкане тры групы карэнных народа? Канады, як?м паабяца? асаб?ста прыбыць на ?х спрадвечныя тэрыторы? летам, каб працягнуць дыялог дзеля пошуку пра?ды, загойвання ран ? прым?рэння.

Карэннае насельн?цтва Канады складаецца гало?ным чынам з трох груп: першых народа? (каля 1 м?льёна чалавек), метыса? (каля 600 тысяч) ? ?ну?та? (каля 65 тысяч). ?х колькасць давол? хутка расце ? на цяперашн? час складае 4,3% ад агульнай колькасц? насельн?цтва кра?ны. Кожная з гэтых груп мае свае прадста?н?чыя структуры ? органы ?лады. Карэнныя народы моцна бароняць уласную тоеснасць, таму нават на сустрэчу з Папам прыходз?л? паасобку, перад тым як Пантыф?к прыня? усе тры групы разам.

Засяленне тэрыторы? Канады е?рапейцам?, гало?ным чынам англ?чанам? ? французам?, пачалося ? эпоху Вял?к?х адкрыцця?. Ужо з першай паловы XVI стагоддзя Касцёл пача? выказвацца супраць усяк?х форм калан?ял?зму. У 1537 годзе Павел ??? у буле Sublimis Dei п?са?: “Мы вызначаем ? сцвярджаем, што так званыя ?ндзейцы ? ?ншыя народы, як?я ? далейшым могуць быць адкрыты хрысц?янам?, не пав?нны н?як?м чынам пазба?ляцца ?х свабоды ? даброта?, нават кал? не маюць веры ? Езуса Хрыста; ? што яны могуць ? пав?нны, свабодна ? законна карыстацца ?х свабодай ? валодаць сва?м? дабротам?; ? не пав?нны н?як?м чынам змушацца да рабства”. Нельга адма?ляць, аднак, што да гэтага ?снавал? папск?я булы, у як?х яшчэ не было выразнага размежавання пам?ж евангел?зацыяй ? калан?зацыяй, ? як?я выкарысто?вал?ся так званым? “катал?цк?м? дзяржавам?” для апра?дання прысвойвання новых зямель.

Тым не менш, праблемы, як?я ?зн?кл? ? аднос?нах да карэнных народа? у Канадзе, выходзяць за рамк? дзейнасц? Катал?цкага Касцёла ц? Англ?канскай Царквы. Яны звязаны гало?ным чынам з фарм?раваннем канадскай дзяржавы, якая ?зн?кла ? 1867 годдзе. Пал?тыка ?лада?, акрэсленая ? званым Indian Act, прынятым 1876 годзе, грунтавалася на ?пэ?ненасц? ? тым, што ?ндзейск?я народы ? ?х культуры з’я?ляюцца н?жэйшым? за е?рапейск?я, таму непазбежна зн?кнуць, у сувяз? з чым лепшым выйсцем для ?х бачылася ас?м?ляцыя.

Канадск?я ?лады вырашал? пытанне карэнных народа? ствараючы асобныя тэрыторы? для ?х пражывання, так званыя рэзервацы?, а таксама – спецыяльныя школы-?нтэрнаты для выхавання ?ндзейск?х дзяцей. Часта ?х заб?рал? туды с?лай. Яны пав?нны был? жыць у далечын? ад сва?х сем’я?, супольнасцей, культур, у рэжыме строгай дысцыпл?ны, карыстаючыся выключна англ?йскай мовай, набываючы прафес?йныя навык?, неабходныя для ас?м?ляцы? ? грамадстве, арган?заваным на е?рапейск? лад, навучаючыся хрысц?янск?м практыкам.

К?раванне гэтым? школам?, заснаваным? ? ф?нансаваным? ?радам, было даручана шматл?к?м структурам хрысц?янск?х Цэрква?, як?я традыцыйна займал?ся выхава?чай ? адукацыйнай дзейнасцю. Так?м чынам канфес?? был? ?ключаны ? ажыцця?ленне канадскай пал?тык? ? аднос?нах да карэнных народа?.

С?стэма школ-?нтэрната? дзейн?чала крыху больш за стагоддзе. Усяго так?х устано? было 139. Яны был? раск?нуты па ?сёй тэрыторы? Канады, хоць большасць з ?х знаходз?лася ? англамо?най частцы кра?ны. У франкамо?ным Квебеку школ-?нтэрната? было зус?м мала ? яны дзейн?чал? каротк? перыяд часу. Л?чыцца, што ?сяго ? гэтых структурах выхо?валася каля 150 тысяч дзяцей, хлопчыка? ? дзя?чынак. Гэта вял?кая колькасць, хоць некаторыя даследаванн? сцвярджаюць, што ?сё ра?но гаворка ?дзе пра значную меншасць у пара?нанн? з агульнай колькасцю ?ндзейск?х дзяцей у Канадзе.

Першая школа была адкрыта ? 1831 годзе, яшчэ перад заснаваннем Канады, а апошняя была закрыта тольк? ? 1996 годзе. У 1920 ?х ?снавала 80, а ? 1931 – колькасць патро?лася ? пара?нанн? з тым, кольк? ?х было 50 гадо? раней. Праца ? крыху больш чым палове так?х школ была даручана структурам Катал?цкага Касцёла, ?ншыя – англ?канам, метадыстам ? ?ншым канфес?ям. З боку Касцёла ?м? к?равал? каля 50-ц? аб'яднання?, у большай частцы – М?с?янеры Аблаты Беззаганнай Мары?. 

Крытычныя сведчанн? адносна ?мо? жыцця ? гэтых установах ужо ?снавал? ? першыя дзесяц?годдз? ХХ стагоддзя. Яны датычыл? цяжк?х сан?тарных умо?, кепскага харчавання, строг?х ? суровых метада? выхавання, разлучэння з сем’ям? ? асяроддзем паходжання. Смяротнасць у так?х установах была вельм? высокай, у першую чаргу з-за хвароба?. Узгадваецца, што на пачатку ХХ стагоддзя смяротнасць ад туберкулёза была ? 19 разо? большай сярод карэннага насельн?цтва.

Канадск? ?рад вылуча? сц?плыя сродк? на ф?нансаванне так?х устано?, настойваючы на тым, што яны пав?нны станав?цца самадастатковым? за кошт працы навучэнца?, як?я вучыл?ся там розным прафес?ям. Якасць гэтых устано? не была прыярытэтам тагачаснага к?ра?н?цтва. Выдатк? на аднаго вучня ? школе-?нтэрнаце складал? прыкладна палову з той сумы, якая вылучалася на аднаго вучня не ?ндзейскага паходжання. Ф?нансаванне яшчэ больш зменшыл?ся падчас Першай сусветнай вайны ? сувяз? з выдаткам? на ваенныя дзеянн? канадца? у Е?ропе. Менав?та дзеля эканом?? сродка? канадск? ?рад да? указанне не адсылаць целы памерлых у школах вучня? ?х сем’ям, а хаваць на месцы ц? бл?жэйшых мог?лках. Л?чыцца, што за ?весь час памерц? ад хвароб, эп?дэм?й ? ?ншых фактара? магл? па меншай меры 3 тысячы навучэнца?.

Такая пал?тыка трывала дзесяц?годдзям? ? н?кол? сур’ёзна не став?лася пад пытанне. Сцвярджалася, што “да 80-х гадо? н?хто з прадста?н?ко? улада? не прызнава? глыбокай паразы с?стэмы школ-?нтэрната? ? не каза? пра яе ахвяр”. З цягам часу ? ростам самасвядомасц? карэнных народа? с?туацыя пачала змяняцца. Драматычныя сведчанн? пра выхаванне ? школах-?нтэрнатах, а таксама тэма цяжкай сацыяльная с?туацы? карэннага насельн?цтва, звязаная з беднасцю, алкагал?змам, н?зк?м узро?нем адукаванасц?, злачыннасцю, ?сё часцей стал? з’я?ляцца ? СМ?. Канадск?я абарыгены пачал? аб’ядно?вацца ? грамадск?я арган?зацы? ? патрабаваць прызнання сва?х право? ? кампенсацы? шкоды. У 1991 годзе канадск? ?рад адгукну?ся на гэтыя патрабаванн? ? пача? пераасэнсаванне пал?тык?, датычнай карэннага насельн?цтва.

У 2008 годзе была створана Канадская кам?с?я па пытаннях пра?ды ? прым?рэння, якая ? 2015 годзе падрыхтавала справаздачу з 94-ма парадам? ? патрабаванням? да ?лада?, звязаным? з паляпшэннем с?туацы? карэнных народа?. Некаторыя з ?х был? адрасаваны ? Касцёлу. Яны датычыл? фармацы? духавенства, кансэкраваных асоб ? свецк?х верн?ка?, уважл?вай да культуры ? духо?насц? карэнных народа?, супрацо?н?цтва ? пошуку пахавання? ? належнага ?шанавання маг?л навучэнца? школ, удзелу ? ф?нансаванн? праекта? на карысць культуры, мова? ? адукацы? абарыгена?.

Катал?цк? Касцёл у Канадзе яшчэ на пачатку 1990-х гадо? аф?цыйна прызна? памылк?, звязаныя з удзелам у дзейнасц? школ-?нтэрната?. З аф?цыйнай просьбай аб прабачэнн? выступ?л? кангрэгацыя М?с?янера? Аблата? Найсвяцейшай Мары? ? Канферэнцыя Б?скупа? Канады.

Акрамя таго, у якасц? кампенсацы? Касцёл у Канадзе абавяза?ся выплац?ць карэнным народам суму ? 29 м?льёна? канадск?х долара?, праф?нансаваць канкрэтныя сацыяльныя ?н?цыятывы на суму ? 25 м?льёна? канадск?х долара?, ? сабраць ахвяраванн? на суму ? 30 м?льёна?, таксама прызначаныя для ажыцця?лення гэтых праграм. Першыя два абавязацельствы ?жо выкананы. Выкананне трэцяга яшчэ працягваецца: на цяперашн? момант сабрана каля 4,6 м?льёна? канадск?х долара?.

Яшчэ адна парада Кам?с?? гучала так: “Прос?м, каб Папа папрас?? прабачэння ? ахвяр ? ?х сем’я? ? супольнасцей за ролю Рыма-Катал?цкага Касцёла ? духо?ных, культурных, эмацыянальных, ф?з?чных ? сексуальных зло?жываннях у аднос?нах да непа?налетн?х першых народа?, ?ну?та? ? метыса? у школах-?нтэрнатах, як?м? к?равал? катол?к?. Прос?м, каб гэта просьба аб прабачэнн? была падобнай на прадста?леную ? 2010 годзе ахвярам зло?жывання? у ?рланды? ? каб мела месца на працягу года з дня публ?кацы? справаздачы ? была здзейснена Папам у Канадзе”.

Канадск?я б?скупы прапанавал? прадста?н?кам карэнных народа? сустрэцца з Папам у Ватыкане ? працаваць над арган?зацыяй Апостальскага падарожжа Святога Айца ? Канаду. Ватыканск? в?з?т дэлегацый першых народа?, метыса? ? ?нту?та? адбы?ся вясной, а 24 л?пеня 2022 года Пантыф?к сам нак?рава?ся ? гэту кра?ну.