杏MAP导航

Debora Kastellano Lubov t?r?find?n

Bu s?yl?r s?ras?nda Papa t?r?find?n ?r?b Yar?madas?na v? ?raqa edil?n ilk s?f?rl?r; Argentinada y?hudi ravvin Abraham Skorka v? ?l-?zh?rin böyük imam? ?hm?d ?t-Tayyib il? olan s?mimi dostlu?u; sinaqoqlara tez-tez etdiyi s?f?rl?r; ?oah (Holokost) v? antisemitizm? qar?? verdiyi b?yanatlar; müxt?lif dinl?rin liderl?ri il? birg? imzalanm?? sülh?, harmoniyaya ça??ran v? dini ekstremizmi pisl?y?n ortaq b?yannam?l?r var.

Bunlar, Papa Fransiskin pontifikat? dövründ?, v?, h?tta ondan onillikl?r önc?y? gedib ç?xan dinl?raras? dostluq v? dialoqun unudulmaz anlar?n? xat?rladan bir neç? nümun?dir.

2019-cu ilin fevral?nda Birl??mi? ?r?b ?mirlikl?rin? etdiyi s?f?ri il? (bir Papan?n ?r?b Yar?madas?na etdiyi ilk s?f?r) Papa Fransisk dig?r dinl?rl? körpül?r qurma?a v? münasib?tl?ri d?rinl??dirm?y? çal??an bir Kils? t?sviri t?qdim etdi.

?n diqq?tç?k?n hadis?l?rd?n biri is?, Papa Fransisk v? sünni müs?lmanlar?n ?n yüks?k dini r?hb?ri, ?l-?zh?rin Böyük ?mam? ?hm?d ?t-Tayyib t?r?find?n imzalanan “Dünyada Sülh v? Birg? Ya?ay?? üçün ?nsan Qarda?l??? Haqq?nda S?n?d”, ba?qa ad?  - “?bu-Dabi B?yannam?si” oldu. Bu s?n?d, katolikl?r v? müs?lmanlar aras?nda yeni bir münasib?t dövrünün ba?lan??c?n? qoydu.

S?n?din yekun hiss?sind? bel? deyilir: “Bu, dözülm?z zorak?l??? v? kor ekstremizmi r?dd ed?n h?r vicdanl? insan üçün bir ça??r??d?r; tolerantl?q v? qarda?l?q d?y?rl?rini ya?adan v? t??viq ed?n dinl?r? ba?l? olanlar üçün bir ça??r??d?r.”

Bunun ard?ndan Papa, qarda?l?q mövzusuna h?sr olunmu? “Fratelli tutti” adl? ensiklikas?n? yazd? v? onu ?eyx ?t-Tayyib? h?sr etdi.

M?tnin ?vv?lind? Papa qeyd edir ki, 2015-ci ild? yazd??? ?traf mühit? dair “Laudato si’” ensiklikas?n? haz?rlayark?n, pravoslav patriarx? Varfolomeyin sözl?ri ona ilham vermi?di: “O, yarad?l??a qay?? göst?rm?y? dair t?sirli ??kild? dan??m??d?.”

Papa davam edir: “Bu m?nada, m?n ?bu-Dabid? görü?düyüm Böyük ?mam ?hm?d ?t-Tayyibd?n xüsus?n ilhamlanm??am. Orada biz birg? b?yan etdik ki, ‘Allah bütün insanlar? hüquq, v?zif? v? l?yaq?t bax?m?ndan b?rab?r yarad?b v? onlar? bac?-qarda? kimi birg? ya?ama?a ça??r?b.’”

Papa vur?ulay?r: “Bu, t?kc? diplomatik bir jest deyildi, dialoqdan v? ortaq d?y?rl?rd?n do?an bir dü?ünc?nin ifad?si idi.”

Bundan ?lav?, Papa Fransisk t?hlük?sizlik m?s?l?l?rin? v? Covid-19 pandemiyas?na baxmayaraq, ?raqa s?f?r ed?n ilk Papa oldu. Orada ?raq ?i?l?rinin ?n yüks?k dini r?hb?ri Ay?tullah ?li ?l-Sistani il? d? görü?dü.

Bu görü?, ba?qa dinl?r? m?nsub olan qarda? v? bac?lar?n? d?f?l?rl? “dinl?rin t?l?b etdiyi kimi” “?n yüks?k ?xlaqi d?y?rl?rin yay?lmas?na s?rmay? qoyma?a” ça??ran Papada d?rin iz buraxd?.

O, h?mçinin xristianlar?n v? müs?lmanlar?n “bir çox münaqi??l?rl? yaralanan v? buna gör? d? m?rh?m?t? v? ??faya ehtiyac? olan bu dünyada h?qiq?tin, sevginin v? ümidin ?ahidi” olmalar? üçün dua edirdi.

Pontifikat? boyunca Papa Fransisk çoxsayl? dinl?raras? sammit v? görü?l?rd? ??xs?n i?tirak edib. Dem?k olar ki, h?r Apostol S?f?ri zaman? dig?r dinl?rin liderl?ri il? görü?m?k üçün vaxt ay?r?b.

H?mi?? s?mimi dostluq, hörm?t v? qlobal sülh arzusundan ilhamlanan Papa, 2022-ci ild? Astanada keçiril?n Dünya v? ?n?n?vi Dini Liderl?rin Yeddinci Qurultay?nda i?triak etm?k üçün Qazax?stana s?f?r etdi. Bu, xüsusil? Rusiyan?n Ukraynaya tammiqyasl? hücumundan bir neç? ay sonra sülh t???bbüsl?rini t??viq etm?k m?qs?dini da??y?rd?.

Bir neç? ay sonra B?hreyn? s?f?ri zaman? is? Papa v? dig?r dini liderl?r dinl?raras? dialoqu v? sülhü t??viq ed?n B?hreyn B?yannam?sini imzalayaraq sülh v? harmoniya ça??r??lar?n? bir daha t?krarlad?lar.

Sa?laml??? il? ba?l? b?zi ç?tinlikl?r? v? arzular?n?n realla??b-realla?mayaca??na dair qeyri-mü?yy?nliy? baxmayaraq, Papa Fransisk 2024-cü ilin sentyabr?nda ?ndoneziyaya — dünyada ?n çox müs?lman ?halisi olan ölk?y? (240 milyondan çox) s?f?r etdi. Bu s?f?r, onun dörd ölk?ni ?hat? ed?n apostol s?f?rinin ilk m?rh?l?si idi v? davam?nda Papua Yeni Qvineya, Timor-Leste v? Sinqapura s?f?r etdi.

Papa Fransisk ill?rdir bu müs?lman ölk?sin? s?f?r etm?y? q?rarl? idi. Bu ölk? “Pancasila” adl? t?m?l prinsipl?rin? gör? müxt?lifliyi v? dinc birg?ya?ay??? il? f?xr edir.

Cakartada yerl???n dünyan?n ?n böyük m?scidi olan ?stiqlal m?scidind?, Papa v? Böyük ?mam Nasaruddin Umar “?stiqlal 2024 - Birg? B?yannam?sini” imzalad?lar. Bu b?yannam? b???riyy?t namin? dini harmoniya üçün liderl?r aras?nda ?m?kda?l??a ça??r?r v? iki ?sas qlobal problemi vur?ulay?rd?: dehumanizasiya v? iqlim d?yi?ikliyi.

?übh?siz ki, Müq?dd?s Atan?n dig?r dinl?rl? olan m?nal? anlar? yadda??m?zda qalacaq. Xüsusil? Tayland, ?ri-Lanka v? tarixi olaraq buddist olan Monqolustana etdiyi s?f?rl?r zaman? buddistl?rl? görü?l?ri d? h?min t?sirli anlardan idi.

H?mçinin onun y?hudi qarda? v? bac?lar? il? yax?nl???, ?n az? Buenos-Ayres arxiyepiskopu oldu?u dövrl?rd?n b?ri bir neç? y?hudi il? uzunmüdd?tli dostlu?u il? t?c?ssüm olunmu?dur. 

2023-cü ild? Müq?dd?s Ata, Argentinadak? Lat?n Amerika Ravvin Seminariyas?n?n f?xri ravvini Abraham Skorka adl? yax?n dostuna yazd??? m?ktubda bel? deyirdi: “Dostlu?unuz v? müdrikliyiniz m?nim üçün d?y?rli bir h?diyy?dir v? buna gör? Allaha ?ükür edir?m.”

Papa v? ravvin Buenos Ayresd? birlikd? radio verili?i apar?b v? “Göyl?r v? Yer haqq?nda” adl? kitab? yazm??d?lar.

Papa Fransisk Roma, Nyu York v? ba?qa ??h?rl?rd?ki sinaqoqlara s?f?rl?r edib, y?hudi qarda? v? bac?lar?na yax?nl???n? tez-tez ifad? edib v? antisemitizm? qar?? aç?q b?yanatlar verib. S?l?fl?rinin izind?n ged?r?k y?hudi xalq?n?n ba??na g?l?n f?lak?tl?ri tan?y?b v? ?oah? q?nay?b.

2016-c? ild? Pol?ada keçiril?n Dünya G?ncl?r Gününd? i?tirak ed?n Papa, Au?vits ölüm dü??rg?sin? s?ssiz bir ziyar?t h?yata keçir?r?k orada h?yat?n? itir?n bütün günahs?z insanlar üçün dua edib.

2014-cü ild? Müq?dd?s Torpa?a etdiyi s?f?rd? is? ?srailin iki ba? ravvini il? görü?üb, Yerus?limd?ki Yad Va?em memorial?na v? ??h?rin Böyük Müftisin? ba? ç?kib.

Xüsusil? 7 oktyabr 2023 hadis?l?rind?n sonra, Müq?dd?s Ata Müq?dd?s Torpaqda sülhün t?min olunmas? üçün dini liderl?rl? birlikd? çal??ma?a q?rarl? idi. Bu, pontifikat?n?n ?vv?ll?rind?n b?ri q?lbind? da??d??? bir ist?k idi.

Dig?r dinl?r? m?nsub insanlarla olan dostluqlar q?sa zamanda möcüz?l?r yaratmasa da, qarda? v? bac? kimi birg? dua etm?yin sülh v? yax??l?q toxumlar? ?kdiyini d?rind?n anlay?rd?, çünki “Allah üçün heç n? mümkünsüz deyil.”